يكى از گناهان بزرگ در دین مقدس اسلام عاقّ پدر و مادر است. منظور از عاق در اصطلاح شرع اذیت کردن و نافرمانی والدین است و این امر گناه بزرگی است و از کبائر گناھان در شرعیت اسلامی شمرده می شود. حتی در برخی از روایات اسلامی این ازار ونافرمانی را در حدّ كفر می شمارند. علماء و محققين اسلامي اقسام عاق را در نقاط ذیل چنین فورمولبندی نموده اند: ازار وناراحت كردن پدر و مادر( والدين و يا يكي از انها) از جمله عدم پرداخت نفقۀ آنها. در حکم شرع اسلامی و قوانين مدرن جهان همین است که اگر پدر ومادر فقير باشند، بر اولاد واجب است که در تهیه نفقه والدین اقدام نماید، كه ترك این وظیفه و عدم عمل به مقتضی ان در صورت استطاعت کناه کبیره میباشد.
– حالت بدتر همان غصب مال ودارايي پدر و مادر و ايجاد موانع و يا ممنوع نمودن آنها از حقّ خودشان. این عمل در جنب اینکه از جمله گناهان کبیره بشمار می رود، بلكی پیمال کردن حق الناس نیز بشمار می رود،واین عمل از نیزجمله کناهان کبیره می باشد.
– بردن آبرووعزت مادر وپدر و غيبت آنان، يا تهمت زدن به آنها، يا مكر و خدعه و يا دشمنى و امثال اينها با آنان، و اين قسم علاوه بر اينكه گناه بزرگ عاقّ پدر و مادر را دارد، گناه آبروريزى و تهمت و غيبت، بهتان و امثال اينها را نيز دارد. بهتان نيز از گناھان بس بزرگ در دین اسلام بشمار میرود.
– کینه، عداوت، تندی، پرخاشگرى، دشمنی، دادن فحش به آنها، حتّى قهر وچیغ زدن بر سر آنها و ازين اين قسم همان عاقّى است كه در قرآن كريم و روايات متعدد احاديث صحيح از گناهان كبيره شمرده شده اند.
قرآن عظیم الشان واحادیثی نبوی از انجام این عمل فرزندان را بر حذر داشته و منع نموده است. بصورت کل منظور از عاق، اذیت کردن و نافرمانی از والدین است وطوریکه که گفتیم این امراز گناهان کبیره بشمار می رود.
پروردگار باعظمت ما می فرماید :«وَقَضَی رَبُّکَ أَلاَّ تَعْبُدُواْ إِلاَّ إِیَّاهُ وَبِالْوَالِدَیْنِ إِحْسَانًا إِمَّا یَبْلُغَنَّ عِندَکَ الْکِبَرَ أَحَدُهُمَا أَوْ کِلاَهُمَا فَلاَ تَقُل لَّهُمَآ أُفٍّ وَلاَ تَنْهَرْهُمَا وَقُل لَّهُمَا قَوْلاً کَرِیمًا»(سوره اسرا 23) ( یعنی: و پروردگارت فرمان داده: جز او را نپرستید! و به پدر و مادر نیکی کنید! هرگاه یکی از آن دو، یا هر دوی آنها، نزد تو به سن پیری رسند، کمترین اهانتی به آنها روا مدار! و بر آنها فریاد مزن! و گفتار لطیف و سنجیده و بزرگوارانه به آنها بگو! بخاری و مسلم از انس روایت‌کرده‌اندکه درباره‌گناهان‌کبیره گفت یا از او سوال شد که فرمود: « شریک قرار دادن بخدا،کشتن انسان بناحق، و نافرمانی و عقوق والدین، هان بدانید که بزرگترین‌گناه کبیره سخن بدروغ یا شهادت بدروغ است.« بروایت ابوبکره پیامبر صلی الله علیه و سلم گفت:« ألا أنبئکم بأکبر الکبائر؟ قلنا: بلی یا رسول الله. قال: الاشراک بالله، وعقوق الوالدین – وکان متکئا قجلس وقال: الا وقول الزور وشهادة الزور… ( آیا می‌خواهید بزرگترین گناهان کبیره را بشما بگویم؟ گفتیم آری ای رسول الله، فرمود شریک قراردادن برای خدا و نافرمانی و عقوق والدین و او تکیه داده بود و نشست و گفت: هان سخن دروغ و شهادت بدروغ و پوچ و بی‌اساس). آنقدر آن را تکرارکرد که ترسیدیم و گفتیم ای کاش پیامبر صلی الله علیه و سلم آن را رها می‌کرد.
خواننده محترم، برادر و خواهر معزز!
با تاسف بخش از مسلمانان از دين دور شده، حقوق و وجايب خويش را مانند يك انسان و يك مسلمان يا نمی دانند، یا آنرا بس سھل و یا ھم کم توجهي داشته و مرتكب گناھان کبیره وتخطي از اصول انساني و خطرناك ميشوند.
معنی ومفهوم عاق وعقوق را بطور دقیق نمی دانند وطوری تصور می کنند که اگر پدر ویا مادر فرزند خودرا عاق کرد او دیگر از حقوق فرزندی خلاص شده وحتی از گرفتن میراث نیز محروم می گردد. در حاليكه عواقب اين حالت فرا تر و سيعتر ازين است.
میخواهم خدمت برادران و خواهران محترم بعرض رسانم که اصل حکم چنین نیست. طوریکه در فوق تذکر دادیم که حالت عاق یا عقوق به اثر نافرامانی پدر ومادر وعدم رعایت حقوق شرعی والدین بوجود می اید که گناه کبیره می باشد.
فرزند مسلمان به حکم قرآن ودساتیر پیامبر صلی الله علیه وسلم باید اطاعت از اوامر شرعی مادر وپدر را بعمل ارد، ودر اوامر که جنبه شرعی نداشته باشد، با آنهم اولاد باید در مورد عدم اطاعت خویش به لهجه ارام ومؤدبانه به والدین قناعت داده وبرایش توضیح دهد که اجرای این امر که شما فرمودید واگر من انرا انجام دهم شامل گناه می کردم. به همه حال با عاق کسی از پسر ی نمی براید واز حق فرزند بودن خارج نمی گردد كه در مورد حقوق میراث محروم بحث مفصل مطلبد اما مختصر از حقوق ميراث محروم نمی گردد ولی باید بدانیم که نافرمانی از امر والدین وعدم اطاعت از آنها کناه کبیره بوده که خداوند اولاد را ازعاق نگاه کند. يكي از حالات كه فرزند و اولاد از ميراث محروم ميگردد ھمانا خارج شدن از دين اسلام است. الهي ما را هدايت نيكي و توان اين اعطا فرمان كه حقوق والدين را كماهو ادا و بجا اوريم. امين يارب العالمين