متن انگلیسی این کتاب پرمحتوا وآموزنده والهام بخش درمسیرتحولات و انقلابات مدنیت بشری را اخیراٌ درهفتۀ گذشته بعداز انتظارزیاد بطورقرض بین کتابخانه ها ازکتابخانۀ (کینگز تاون) بدست آوردم ودرعین زمان یک نسخۀ چاپ جدیدآن بامساعی نواسۀ عزیزم هیله حنیف ازانتشارات آمازون میسرشد که همین حالاپیش روی خوددارم وهمچنان ترجمه های فرانسوی وفارسی آن نیزمورداستفاده ام قراردارد.
خوانندۀ گرامی وفرزانه این نکتۀ مهم را مدنظرخواهدداشت که محتویات این کتاب که « 537 » صفحه را دربرگرفته، ازطرف چندین مرکزانتشارات از جمله ازطرف یونایتدپرس انترنشنل بررسی گردیده است، درهنگام مطالعه دقت وتوجه وتمرکز ذهنی راایجاب میکند ومعلومات وانتباهات ارزشمندی بدسترس میگذارد.
موسسۀ سانتری دموکراسی درپشتی اخیرکتاب چنین نوشته که ازمتن انگلیسی آن به شما ترجمه میکنم :«کتاب (موج سوم) برای مایک راه روشن بارز رادربرون شدن ازین حالت مایوس کنندۀ فعلی جهان نشان میدهد، که روزنۀ امیدی درمسیر قدرتمند حیات مابشمارمیرود. موج سوم برای ماتعبیر و احساس تغییرات شدیدی راکه درجهان کنون جریان دارد میسرمیسازد. هم چنان تغییرات دراماتیک راکه درمسیر باورهای مذهبی ما، معاملات روزمرۀ داد وستد، تفصیل جدید کاروکارگر، معاملات اقتصادی وامثال آن رخ میدهد، بررسی کرده راههای موفقیت رابرملا میسازد وهم شکل وچهرۀ قرن بیست و یک را روشن میسازد.»
مولف متبحر وچیره دست کتاب، اروین تافلر، درمسیرحیات پربار مطبوعاتی ونویسندگی خود مشاغل عمدۀ راچون معاون مدیرمسئول مجلۀ معروف(فورچون) وخبرنگارآن درواشنگتن، استاددانشگاه کورنل، پژوهشگر بنیاد راسل سیچ، استاد موسسه پژوهشهای اجتماعی بدوش داشته ودپلومهای افتخاری دررشته های علوم وحقوق وادبیات را بدست آورده است.
مترجم فارسی این اثردرقسمتی ازیادداشت خودنوشته است:« موج سوم سنتیزی است از اندیشه های قبلی نویسنده وایده های نو که مفهوم خاص به کتاب بخشیده است وخواننده را درگسترۀ وسیع ازمعلومات ودستآوردها و عقاید ومسایل تازه قرارمیهد، بنحوی که اورا درتحلیل ودرک آنچه دراین جهان آشفته میگذرد یاری میکند وراهگشایی است برای پژوهش وتعمق در باب مسایل پراهمیت چون توسعه وتکنولوژی…
موج سوم بینش مارانسبت به خودمان وجهان اطراف مان دگرگون خواهد ساخت. جامع نگری خاص نویسنده ترکیبی تکان دهنده ازموضوعاتی چون اقتصاددورانی، شخصیت آینده « فرهنگ الکترونیک»، خانوادۀ هسته ای، اضمحلال حکومت ملی و انتقال ازنظام سیاسی منسوخ فعلی به دموکراسی قرن بیست ویکم ارائه میدهد که بنیادی ترین فرضیات مارا متزلزل میسازد.
موج سوم براین مفهوم بناشده است که تاریخ بشردو انقلاب راپشت سر گذاشته: انقلاب کشاورزی و انقلاب صعنتی واکنون درآستانۀ سومین آن، یعنی انقلاب الکترونیک قرارگرفته است. همانگونه که انقلاب صنعتی باعث ویرانی ساختارهای نظام زراعتی شد، این انقلاب هم ساختارهای نظام صنعتی را متلاشی کرده یاخواهدکرد و بحران جهان کنونی نیزناشی ازاین انتقال پر تنش است.
نویسنده انتقال به تمدن جدید راباتعارضات وتنشها وبحرانها وناآرامیهای عمیق ترومخاطرات زیادتری درمقایسه بادورانهای قبل همراه میداندکه همۀ جوامع رادربرخواهدگرفت . اما بشارت میدهدکه درپی این بی نظمیهاوآشوب هاجامعۀ انسانی تر ودموکراتیک تر خواهمد وآبستن دنیایی است نه بهترین و نه بدترین، بلکه دنیایی است هم تحقق پذیر وهم بهترازدنیایی که پشت سر گذاشتیم.»
الوین تافلر تعارضات قدیمی رادرچارچوبی تازه تحلیل میکندوپرده از تعارضات جدیدی برمیداردکه درمحدودۀ وسیعتر وپراهمیت ترزندگی مارا تحت تاثیردارند. ازآنجمله است تعارض بین مدافعین تمدن صنعتی وهوا خواهان تمدن جدید، که به نظروی مهمترین رویدادهای سیاسی زمان ما را تشکیل میدهد.
موج سوم توجۀ مارا نه به اهمیت نظم بلکه به اهمیت رویدادهای بی نظمی وتصادف درتکامل وتکوین پدیده هامعطوف میدارد وبابررسی نظریه های جدید وتکان دهنده درین زمینه وبویژه نظریۀ دانشمند بلژیکی، پیکو کین، بینش تازۀ درزمینۀ تکامل ارائه میدهد که به کمک آن میتوان ازمیان آشفتگی وهرج ومرج به جستجوی نشانه های بدیع نظم وتکامل پرداخت.
موج سوم جریان روشن بینی نسبت به آینده است، تجزیه وتحلیلی است درخشان از نیروهایی که تمدن ماراتشکیل داده اند. موج سوم سعی دارد مارا برای انتقال صلح آمیز به جامعۀ معقولتر وخردمندانه تر بااحتراز ازمخاطرات گوناگونی که این انتقال به همراه دارد، آماده سازد.
نویسندۀ کتاب، الوین تافلر درپیشگفتارخود هدف عمدۀ تفکیک بین سه انقلاب وتاثیرات یک بردیگر وپیآمدهای انتقال وجاگزین شدن یکی بجای دیگر رابطور فشرده روشن میسازدوامیدبه یک آیندۀ خوبتر اجتماعی را تبارز میدهد. اینک فشردۀ ازین پیشگفتار تقدیم میگردد :
« در دورانی که دراثرشایعات مربوط به وقوع جنگ جهانی سوم ارز ها به نوسان آمده ولشکریان طوفان دربسیاری سرزمینها خودرا آمادۀ حمله ساخته اند، ما باوحشت به عناوین روزنامه ها خیره میشویم، ارزش طلا– این حرارت سنج ترس– رکورد میشکند، بانکها به لرز درآمده اند، تورم ازکنترول خارج شده ودولتهای جهان به فلج عمومی وکندذهنی مبتلا شده اند.
گروه کُر بزرگ کاسندرا درمقابله باتمامی اینها گوشهارابانوای شوم سرنوشت پرمیکند وانسان کوچه وخیابان زمزمه میکندکه دنیا (دیوانه) شده است، ودرهمان حال کارشناسان وصاحب نظران به همۀ روندهایی که به فاجعه می انجامد اشاره می کنند،
این کتاب نقطه نظرکاملا متفاوتی ارائه میدهد، وعقیده داردکه جهان به جنون کشیده نشده ودرواقع درپشت هیاهو وقیل وقال حوادث بظاهر بیربط طرحی شگفت انگیز وامیدبخش نهفته است. این کتاب تصویری است ازآن طرح وآن امید. موج سوم به کسانی تعلق داردکه فکرمیکنند داستان بشری به انتها نرسیده وتازه آغازشده است.
امروز موجی قوی، بخشی عظیم ازجهان رافرا گرفته ودنیایی عجیب وتازه برای کاروتفریح، ازدواج وپرورش اطفال، یابازنشستگی خلق کرده است. در این فضای گیج کننده بازرگانان برخلاف جریانهای نامنظم اقتصادی شنامی کنند، سیاستمداران دایما شاهدنوسانات میزان محبوبیت شان درمیان مردم اند، دانشگاهها، بیمارستانها ودیگرسازمانها نومیدانه باتورم درجنگند، سیستمهای ارزشی درهم میشکنند وفرومیریزند، درهمان حال قایق نجات خانواده و کلیسا ودولت باموانع و امواج خروشان در ستیز است.
بانظری سطحی به این تحولاتن خشونتبار، میتوان آنهاراعلامت بی ثباتی، فروریختگی وفاجعه محسوب داشت. امااگرکمی ازواقعیات روزمره فاصله بگیریم وبادیدی وسیعتر به این تحولات بنگریم، حقیقی بسیاربرما روشن می گردد ومتوجه میشویم جریانی دیگر درگذراست که بدان توجه چندانی نشده است. تحلیل خودراچنین آغازمیکنیم : بسیاری ازتغییروتحولات کنونی مستقل ازیکدیگرنیستند، وبهمین گونه وقوع شان نیزتصادفی نبوده است. برای مثال، شکاف درخانوادۀ هسته ای، بحران همه جاگیر انرژی، نفوذ کیشهای مذهبی و تلویزیون سیمی، شیوع ساعات کار ومزایان شغلی گوناگون، ظهورجنبشهای تجزیه طلب همگی بظاهر حوادثی بدون ربط به نظرمیرسند. درحالیکه کاملا برعکس آن صادق است.
این رخدادها وبسیاری حوادث ورویدادها همه بایکدگرپیوسته اند. در واقع آنهاجزئی ازپدیدۀ گسترده تری هستند: غروب تمدن صنعتی و طلوع تمدن نوین. تازمانیکه براین رویدادها بصورت تغییرات مجزا بنگریم ومعنی آنهارا نادیده بگیریم، قادرنخواهیم بود برای آنهاپاسخهای منسجم وارسازی بیابیم. در اینصورت بعنوان افراد، تصمیمات شخصی مابدون هدف باقی خواهدماند، وبه عنوان دولتها ازمنجلاب بحرانی به بحران دیگرمی افتیم وبدون برنامه، بدون امید وبدون بینش بسوی آینده پیش میرویم .
بدون چهارچوبی سیستماتیک برای درک برخوردنیروها درجهان امروز، ما سرنشینان کشتیی رامیمانیم که درطوفانی سهمگین گرفتارآمده ودرتلاش اند تابدون قطب نما یانقشۀ دریایی درمیان صخره های خطرناک راه خودرابه جلو بگشاید. درفرهنگی متشکل ازتخصص های متضاد غرق خواهیم شد. تجزیه وتحلیلهای موشکافانه ودقیق نه تنهامفید بلکه امربسیارضروری است. ازین نظر موج سوم کتابیست ترکیبی درچهارچوبی وسیع. تمدن کهن راکه بسیاری ازمادرآن پرورش یافته ایم، توصیف میکند، وتصویری دقیق وجامع ازتمدن نوین که درحال شکوفایی است، ارائه می دهد.
این تمدن نوین آنچنان عمیقاٌ انقلابی است که پیش فرضهای کهنۀ ما را باطل میسازد، روشهای کهنۀ تفکر، فرمولهای قدیمی، احکام جزمی وایدیو لوژیها، صرفنظر ازاینکه چقدربدانها امیدبسته شده ویادرگذشته تاچه حد سودمند بوده اند، دیگر باواقعیات روزتطبیق نمی کنند. جهانی که بسرعت از برخوردار ازارزشها وتکنولوژیهای جدید، روابط ژئوپولتیک جدید، شیوه های جدید زندگی وارتباطات تکوین می یابد، به اندیشه هاوقیاسها وطبقه بندیها و مفاهیم کاملا نوینی نیازمنداست ونمیتوان جهان بینی جنینی فردا را درآشیانه های فکری مرسوم دیروز پرورش داد. همینطور خلق وخوی ونگرشهای درست آیین نیزدیگرکارساز نیستند. بنابرین همانطورکه توصیف این تمدن نوین شگفت انگیز صفحات کتاب رادربر میگیرد، مابرای شک وتردیدخود نسبت به بدبینی که متداول است، دلایلی خواهیم یافت .
امروزه بسیارضروری است که مخاطرات واقعی که ماراتهدیدمیکنند، از نابودی درجنگ هسته ای وضایعات محیطی گرفته تاتعصب نژادی یاخشونت های منطقوی بدقت موردتجزیه وتحلیل قرارگیرند. من خود درگذشته دربارۀ این مخاطرات به کرات نوشته ام وبدون شک درآینده نیزبدین کارادامه خواهم داد. جنگ، سقوط اقتصادی، فاجعۀ تکنولوژی درمقیاس وسیع هرکدام قادرخواهندبود تاریخ آیندۀ بشر رابصورت فاجعه آمیزی دگرگون سازند.
معهذا همانطورکه به کشف روابط بسیارتازۀ که درحال شکل گرفتن هستند میپردازیم، رابطۀ بین الگوهای متحول انرژی واشکال جدیدخانواده، یا رابطۀ بین روشهای پیشرفتۀ صنعتی وحرکت خودیاری، ناگهان برما روشن میشودکه بسیاری ازهمان شرایط که بزرگترین مخاطرات امروزرا ایجادکرده اند، راهگشای امکانات شگفت انگیزفردا نیز خواهندبود.
موج سوم این امکانات جدید رابرما آشکارمیسازد. ازاین بحث میکندکه در میان ویرانی وزوال، اکنون میتوان شواهد شگفت آور تولد وحیات رایافت. این امربوضوح نشان میدهد وفکرمیکنم بدون چون وچرا، که تمدن نوین– با داشتن هوش و اندکی شانس– میتواند معقولتر، حساس تروقابل تحمل تر، محجوبانه تر ومردمی تر ازآنچه تاکنون شناخته ایم باشد. اگراستدلال اصلی این کتاب صحیح باشد، دلایل قوی برای خوشبینی در درازمدت وجودخواهد داشت حتی اگرچنین به نظررسد که سالهای انتقالی که بلافاصله درپیش داریم طوفانی وبحران زا باشند.
همانطورکه درچندسال اخیربر روی موج سوم کارمیکردم، شنوندگان سخنرانی من به دفعات سئوال کردندکه این کتاب باکتاب قبلیم، شوک آینده، چه تفاوتی دارد. نویسنده وخواننده هرگزدرکتابی یک چیزواحد نمی یابند، من موج سوم راازنظرشکل وموضوع موردبحث کاملا با شکوک آینده متفاوت می بینم. موج سوم محدودۀ زمانی وسیعتری ازگذشته وآینده را دربر میگیرد، بیشترتوصیه گر است ومعماری متفاوتی دارند. (خوانندۀ تیزهوش در مییابدکه ساخت آن انعکاسی است ازاستعارۀ اصلی است– برخوردامواج.)
اگر عمیق تربنگریم تفاوتها بیشترمحسوس میشود. شوک آینده درحالیکه لزوم ایجادتحولات معینی را مطرح میکند، درهمان حال برمخاطرات فردی و اجتماعی آن نیزتاکید دارد. موج سوم درحالیکه به مشکلات انطباق اشاره می کند، برمخاطرات ناشی ازعدم تحول سریع درمواردی معین، که بهمان اندازه مهم است، نیز تاکیددارد. دراین کتاب عدسی واژگونه گذاشته شده است، در اینجا کانون توجه شتاب نیست بلکه بیشترمقاصدی است که تحول مارابه سوی آن می برد. »
بهرحال، خوانندۀ گرامی، طوریکه ازمحتوای اثر الوین تافلر برمی آید ومن توانستم قسمتهای عمدۀ آنراازنظر بگذرانم، اگرنسل جوان بامساعی لازمه و درایت معقول خودرابا تحولات فعلی(موج سوم) شناور وهمآهنگ نسازد، در سیر سریع ونوآوریهای آن سخت درگیرمانده وبافاصله های بیش ازپیش زیاد تر در عقب خواهد ماند .
اینک دراخیراین معرفی مختصریک اثربسیارجامع و روشنگر، قسمتی از بررسی همه جانبۀ نویسندۀ متبحر الوین تافلر راکه درفصل برخورد امواج به رشتۀ تحریر آورده است، برایتان ارئه میدهم :
«درعصری که زندگی میکنیم تمدن نوین درحال تکوین است وانسانهای بی بصیرت درهمه جا سعی دارند آنرا سرکوب کنند. تمدن نوین باخوداشکال جدید خانواده و کارکردن وعشق ورزیدن وپیشبرد مدبرانۀ زندگی، نظام اقتصادی، تعارضات جدید سیاسی ومهمترازهمه آگاهی دگرگون یافتۀ به همراه آورد، عناصراین تمدن نوین امروزی ومعاصر دربرابرما وجوددارد، ملیونها فرد همین اکنون زندگی شانرا بانوای فردا همآهنگ ساخته اند، ولی عدۀ وحشتزده ازآینده، نومیدانه وعبث به گذشته پناه برده اندودرعین حال می کوشند درسایۀ دنیایی که روبه غروب بوده وبه آنهاحیات بخشیده است، از نو زندگی کنند.
درطلیعۀ این تمدن نوین تنها واقعیت تکان دهندۀ دوران ماست که خاصیت مرکزی دارد، کلید دروقایع سالهایی است که درپیشروی خودداریم. موج اول، دورۀ زراعتی ومالداری جای خودرابه موج دوم صنعتی دادکه تحولات تکان دهندۀ بهمراه داشت. اینک مافرزندان دگراندیشی ودگربینی و پدیده های سریع السیرموج سوم هستیم…»
درپایان، چندعنوان عمدۀ محتویات کتاب رابه خوانندگان گرامی، تازمانی که اصل کتاب رااز یکی ازکتابخانه ها یاموسسه آمازون بدست آورند، تذکر میدهم :
برخورد امواج، پشت پازدن به قواعد، آشفتگی ملت ها، واقعیت صنعتی، سیل برق آسا، ماشین هادر مدارزمین، کاوش ژنتیک، محیط باهوش، پدیده های الکترونیک، رمزگشایی قوانین جدید، گرداب شدید روانی، تصویرجدید طبیعت، ساختار حاصله ازهیروئین، شخصت آینده، دموکراسی قرن بیست و یکم … /