شاه امان الله خان فرزند حبیب الله خان و نواسه امیر عبدالرحمن خان، یگانه شاه جوان که در دوره ی آن، توجه اساسی و بنیادی جهت ارتقای ظرفیت و رشد زنان، تلاش و کوشش هایی همه جانبه صورت گرفت.
چنانچه در جامعه ی افغانستان، زنان سال ها فاقد هویت بودند و از بُردن نام شان در کنار نام همسر، برادر و پدر یادآوری شده و اینگونه به سرکوب کردن آنها ادامه می دادند اما نقش زنان در اصلاحات دورۀ امانیه به گونه یی دیگری مورد بحث و قابل ستایش است.
شاه امان الله خان جداً از سایر شاهان افغان و به دور از عقیده های سنتی، یک شاه روشنفکر و تحصیل کرده بود. شاه از رسوم و سنت های جاری در جامعه افغانی که در آن، زنان را در تنگنا قرار داده بود، به شدت رنج می بُرد و اینگونه شد که با همکاری خانم اش – ملکه ثریا تا اندازه ای در پایان دادن به این طرز تفکر های سنتی درباره زنان، خدمات و اصلاحاتی را در نظر بگیرد. این برنامه ها و اصلاحات در جهات مختلف اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی بودند که هدف آن فعال ساختن زنان به عنوان عناصر فعال جامعه بود.
شاه امان الله خان در قدم نخست برای زنان حق تحصیل و تعلیم را با ساختن چندین مکتب دخترانه از جمله: مکتب مستورات فراهم کرد. مطابق به قانون اساسی وقت، تعلیم و تربیه در سطح ابتدایی اجباری شد. زنان در کنار مردان به فراگیری علم و دانش مکلف شدند و در ضمن به کسب علوم و یادگیری زبان های خارجی پرداختند.
برنامه های اصلاحی شاه امان الله دگرگونی های بسیار عمیقی در وضع نابسامان زنان ایجاد کرد؛ چنانچه زنان در طول تاریخ افغانستان برای نخستین بار به دانشگاه راه پیدا کردند و به وظایف مختلفی همچون: معلمی، سردبیری، مسوولیت روزنامه، مجله وغیره مشغول به کار شدند. آنها حق فراگیری تحصیل در خارج از کشور را نیز پیدا کردند.
شاه امان الله به زنان هویت، عزت و مقام بخشید. وی به شدت مخالف تعدد زوجات بود و این امر را وسیله ای رفاه و عیش جامعه مردسالار می دانست. اینگونه بیشتر پافشاری به تک همسری نموده و چون کنار آمدن مردم با این امر مشکل بود، برای نکاح دوم، سوم و چهارم مرد باید شاهد جهت تاییدی اینکه وی در میان همسرانش عدالت را تامین میکند، به محکمه پیشکش میکرد. این امر خود نشان دهنده این است که شاه ساحه تعدد زوجات را محدود کرده بود.
از خدماتی دیگر او برای زنان ایجاد انجمن حمایت از نسوان تحت سرپرستی کبرا جان خواهرش می باشد. چون شاه نظام خانواده گی در جامعه افغانی را یک نظام برده گی می دانست که در آن زنان حق دفاع از حقوق خویش را نداشتند و همیشه مجبور به قبول تمامی مظالم شوهر می شدند؛ بنابراین وظیفه این انجمن، رسیده گی به خواست های زنان و انگیزه دادن جهت این که در برابر بی عدالتی شوهر اعتراض بکنند.
لغو نکاح صغیره، تعیین سن ازدواج برای زنان و محدود کردن طویانه نیز از جمله سایر اقداماتی است که امان الله جهت حیات زنان کشور و آزادی شان، انجام داد.
برای نخستین بار مسئله حجاب در زمان شاه امان الله خان مطرح شد و این یکی از پُر جنجالی ترین اقدامات دوره امانی بود؛ زیرا یکی از دلایل عمده سقوط رژیم – همین مسئله حجاب زنان می باشد. دفع بُرقع از جمله اهداف و آرزوهای شاه امان الله بود؛ چون آن لباس زنان افغان را در چند لایه ضخیم می پوشانید و آنها را به حاشیه کشانیده و از فعالیت های خارج از منزل به دور نگهداشته بود، در اجرای این اقدام علیه حجاب اجباری، وی با کمک همسرش ملکه ثریا نتوانست بر مردم سنتی جامعه ی افغانستان غالب شود و در طرز تفکر آنها نسبت به حجاب زنان، تغییرات و اصلاحاتی ایجاد کند. هرچند شاه در مورد حجاب گفته بود که: “من حجاب را آزاد می گذارم، تنها چیزی که رعایت آنرا می کنم ستر شرعی است. کسانی که آنرا بیشتر از حدود شرعی اعِمال می کنند آنها را مجازات و جلوگیری خواهم کرد.”
در آخر باید اعتراف کرد که هرچند شاه امان الله نخستین کسی بود که در مدت زمان کوتاه سلطنت اش به زنان خدمات کم سابقه ای در نظر گرفته و در جهت اجرای آن تمامی تلاش خود را به خرج داد اما تعجیل وی جهت اجرای این اصلاحات بدون در نظر گرفتن افکار سنتی و بسترهای فرهنگی جامعه باعث سرنگونی رژیم نامبرده و عملی نشدن بسیاری از این برنامه ها شد؛ لهذا در یک جامعه ی که معمولاً مردم آن به سطح پائین قرار داشته و از ذهنیت پائین برخوردار هستند، تحولات باید تدریجاً و به طور نامحسوس سیر خود را بگذراند؛ چون در بین افراد سنتی، تعجیل در اجرای اصلاحات که ضد ارزش های این سنت گرایان باشد، مقاومت ها را در پی داشته و اینگونه موضع گیری سنت گرایان را جهت دفاع از تابوهای شان ـ در قبال دارد.