دسته: فرهنگ و ادبیات و هنر

————————— اين نگارنده خيلي خوردسال بودم كه ميشنيدم پروفيسور غلام محمد ميمنگي مناظري را ترسيم ميكند كه وحوش ، سباع و حشرات در داخل منظره درحال حركت ديده ميشوند . وقتي هم شنيده بودم كه پروفيسور دختري را در يك باغ ميبيند و آن دختر از حياي بسيار در يك چشم زدن خود را ناپديد ميسازد ، چون نگاه اول پروفيسور به دختر مي افتد ، حركات و چهره زيباي دختر به مغز او تآثير ميكند و وقتيكه به خانه ميآيد چهره دختر را درحال پريشاني ، ترس و وحشت چنان ترسيم مينمايد كه گويي دختر خودش در صحنه وجود دارد و درحال گريز ميباشد و تعجب ديگر به اينكه دامن دختر به خاري بند ميماند ولي دختر به هرحالت درحال گريز است .

ادامه خواندن پروفیسور غلام محمد میمنگی یا نقاش افسانوی نوشته: داکتر عنایت الله شهرانی

ای مام وطن تو در چی حالی ؟

ای مام وطن تو در چی حالی ؟

سرزیر پر وز غصه نالی

شدسایهءخنده از لبت دور

افسوس چو سبزه پایمالی

ادامه خواندن ای مادر داغدیدهٔ من ! عزیز آسوده

شاید در افغانستان کمتر عاشق جوانی را بتوان یافت که آهنگ:« خورشید من کجایی، سرد است خانه  من »، را گاهی در خلوت خویشتن خویش زمزمه نکرده باشد. این آهنگ از ساخته‌های استاد فضل احمد نی‌نواز است، هنری در اوج با صدایی در اوج آمیخته که چنین ماندگار شده است.

خورشید من کجایی، یک شعر عاشقانه که در آت صمیمیت شگفتی حس می‌شود

شعر از شاعر آزادی‌خواه و انقلابی ایران ابوالقاسم لاهوتی‌ است که برای آزادی و مشروطیت مبارزه می‌کرد. شاید از حقیقت به دور نباشد که این شعر در سرزمین و زادگاه شاعر، آن شهرت و محبوبیت را نداشته باشد که در افغانستان.

ادامه خواندن من کجایی، سرد است خانۀ من! آواز خوان فقید ساربان: استاد پرتو نادری

…باوجودشرایط ناهنجارجوامع فیودالی خان خانی. لشکرکشی هاوجنگهای شاهان برای توسعه وتسلط.کارزارفعالیت هنرمندان راگاهی دشوارمیساخت  وبعضی وقتهاچه مشکلات وبلاهاودسیسه هاازطرف زورمندان وحکمرانان برهنرمندان بوجودمیاوردند.

چنانچه خوندمیردرکتاب حبیب السیرگوید(عبدالقادربن غیبی ازندامای میرانشاه پسرتیموربودومیرانشاه حاکم ازربایجان بعلت زیاده روی درمسکرات.اختلال حواس مبتلاشدووقتی به پدرش تفهیم شدکه اطرافیان ناباب اورابکارهای زشت واداشته است.پدرش در۸۰۲هه بتبریزعزیمت کرد.

عده رامجازات میکند وعبدالقادرباحس خطرموفق بفرارمیشود.چون سیدقطب نایی.حبیب الله عودی.عبدالمومین خواننده.محمدکاخکی ازاستادان معروف انوقت رادستوردارزدن صادرمیکندوبهنگام اجرای حکم محمدکاخکی ازشوخی روبه قطب الدین عودگفت استادی درهمه جاپیشقدم بوده اینکه بایدچنین باشد.

ادامه خواندن موسیقی وسیاست….قسمت دوم: شفیع عظیمی

 سال 1349 زمانیکه تازه محصل  صنف دوم پوهنخی ادبیات پوهنتون کابل بودم بر حسب ضرورت کاری برایم بیش امده بود مجبور شدم از درس های فاکولته یک روز مرخصی بگیرم انزمان قیودات حاضری در پوهنتون خیلی زیاد بود و جبران ساعت درسی هم کار مشکل به نظر می رسید  استادان تقریبا همه سخت گیر بودند و دو ساعت غیر حاضری در یک مضمون سبب محرومیت  محصل در همان مضمون می شد. خلاصه مجبور شدم  درخواست رخصتی را عنوانی ریس فاکولته نوشتم و از کسی پرسیدم که اتاق ریس فاکولته کجا ست اگر فراموش نکرده باشم برایم گفت در دهلیز فاکولته حقوق اتاق شماره ( 1055 )  وارد   دهلیز شده و اتاق ها را پالیدن گرفتم تا اینکه اتاق مورد نظر را یافتم. با نوک انگشتانم به دروازه کوبیدم و اجازه ای ورود خواستم همین که داخل اتاق شدم با مردی خوش هیکل   با لباس پاک و تمیزو قیافه ای روشن روبرو شدم با  مهربانی برایم گفت بفرمایید .

من جلو رفتم و  درخواستم را بیش کردم بعد از خواندن چیزی روی ان نوشت و دوباره انرا برایم داد .

ادامه خواندن به پاس حق استادی دوکتور سید بهاوالدین مجروح : محمد اسحاق اتمر

یک روز پیش آقای غنی در سفر رسمی اش به جمهوری تاجیکستان در محفلی بیتی از یکی از اشعار  ابو عبدالله رودکی را دکلمه نمود  و بخاطر این شاهکار ارزنده اش ( !!!) سند دوکترای افتخاری دانشگاه ملی تاجیکستان را از آن خود کرد. من هم لازم دانستم این یادداشت راکه  چند سال پیش درباره پدر زبان پارسی نوشته بودم به مطالعه دوستان گرانقدر پیشکش کنم. 

ابو عبدالله رودکی و آثار او:

درآثار ابو عبدالله رودکی که امروز نمونه های کمی ازآن در آسمان ادبیات ما درخشش دارد و از رنگینی وشکوه وارزش های عالی برخوردا ر است،انسان ،وصف وبزرگداشت او مقام شایسته دارد.پیداست که تصویر وتوصیف انسان درتاریخ ادبیات و تمدن سرزمین ماازگذشته های خیلی دور از موضوع اساسی آفرینش شعرا به شمار میرود.دراساطیر قدیمه خراسان زمین یادگارهای باستانی ادبیات پهلوی ومانوی  ستایش قدرت و توانی انسان مقام والا داشتند.

ادامه خواندن ابو عبدالله رودکی و آثار او : رحمت الله روند

نومبر ۲۰۱۳، نورا فون آچنباخ، متصدی موزه ‌هنر و آثار باستانی در هامبورگ، آلمان، کاتالوگِ بویژیرارد آنتونینی، موسسه حراج مستقر در پاریس را مورد بررسی قرار داد. صفحات براق، مجموعه‌ای از اشیاء عتیقه را برای فروش نمایش می‌دادند: مجسمه‌های برنزی، جواهرات و مجسمه‌ای از مصر باستان بیش از ۳۰۰۰۰۰ یورو یا تقریباً نیم میلیون دالر تخمین زده می‌شدند. اما فون آچنباخ به یک لوح مرمرینِ کمرنگ، حکاکی شده با نقوش اسلیمی، تصاویر تاک و خط فارسی علاقمند بود. لات ۱۰۴، یک “صفحه مهم نقاشی با کاخ مسعود سوم”، به قرن دوازدهم، پایتخت امپراطوری غزنویان، در افغانستان امروز برمی‌گشت.

ادامه خواندن تاراج منابع فرهنگی. افغانستان: نویسنده؛ متئو اِیکینز- مترجم – سارا فیضی – منبع: نیویارک تایمز

پس از تخریب تدیس‌های بودا در بامیان، نشریۀ تندرو پاکستانی « ضرب مومن» سال‌نمایی را به نشر رساند زیرنام «بت شکن کلندر». ضرب مومن پیش از این درکابل نیز چهره نموده بود، چنان که در نخستین روز های رسیدن طالبان به کابل، بر دیوارهای خون آلود و زخمین کابل نوشته بودند:« کامیابی مبارک هو!».  ضرب مومن درسال نمای خود تخریب تندیس‌های بودا را به خواننده‌گان خود مبارک باد گفته بود و تصویرهای گام به گام انفجار تدیس‌ها را به نشر رسانده بود .

ادامه خواندن در باره تخریب بودا : پرتو نادری

اسدا لله آرام فرزند الحاج سردار محمد ایوب خان در سال ۱۳۱۵ هش ـ در باغ علیمردان شهر کابل دریک فامیل هنر دوست تولد گردید او مکتب ابتداییه و ثانوی را درلیسه حبیبه به پایان رسانید. پدرش الحاج سردار محمد ایوب خان روابط خیلی نزدیک و صمیمانه با استادان موسیقی داشت فرزندانش اسدالله آرام و نجیب الله آرام ـ را نزد استاد غلام حسین پدر آستاد سرآهنگ سرتاج موسیقی افغانستان به شاگردی گماشت تا از چشمه سارهنر والای هنر موسیقی قطره ای نوش بدارند.

ادامه خواندن اسدالله آرام هنرپیشه تیاتر افغانستان :نوشته. ماریا دارو

خواهم که مردم ما خوش روزگار باشد 

آرام و شاد و مسرور با اعتبار باشد 

خواهم شکوه کشور گردد دوباره بالا 

صلح و ثبات آید مردم قرار باشد 

ناید صدای ناله از گوشه گوشه ای شهر

دیگر نه هم‌ شهیدی نه انفجار باشد 

باشد چمن شگوفان هم شاخه ها پر از بر

مرغان همه غزلخوان از غم کنار باشد 

ادامه خواندن پنجه حوادث ؛ زن – دوقطعه شعر از : استاد محمد اسحاق ثنا

سروده های عامیانه (Folk songs )مردم افغانستان که یک بخش فرهنگ شفاهی کشور  را می سازند ،  کمتر  مورد رویکرد وتوجه قرار گرفته  اند و در اینمورد کار های بسیار کم وانگشت شماری انجام شده است.

در کشور عزیز ما افغانستان سروده ها وترانه های فراوانی در محلات گوناگون وجود دارند، که اگر جمع آوری ، تصنیف ، تحلیل ، تشریح وتقطیع گردند، خدمت بزرگی به فرهنگ شفاهی کشور انجام خواهد شد، زیرا با گذشت سالها اغلب این ترانه ها غبار آلود شده ودر موزیم فراموشی تاریخ سپرده شده اند . با رشد فرهنگ کمپیوتر ، فیسبوک ، تویتیر ، بازی های کمپیوتری ، حاکمیت فرهنگ جنگ وترور ، این ترانه ها به نسل های بعدی انتقال نپذیرفته اند وآهسته آهسته از گنجینه های خیال مردم ما به سوی نابودی رخت می بندند. سالهای میان ۱۳۴۰ تا ۱۳۵۰ وپستر از آن که در کشور امنیت بود ، بچه ها ودختر ها  روزانه در کوچه ها ، محل ها وپارک ها به بازی های گوناگون می پرداختند، گزینش برای  اغلب بازی ها با سرود های آغاز می شد، که خواننده گان وخواهنده گان  معنی آن  ها را نمی دانستند  

از دیدگاه ادبیات شناسان : فرهنگ یک کشور بر دو اصل پیریزی شده است:

یکم ادبیات نوشتاری یا رسمی شامل : حماسه ، تراژیک ، کمدی ، سروده های غنایی وغیره 

ادامه خواندن نگاه گذرا بر وزن و تقطیع ترانه ها وسروده های عامیانه مردم افغانستان : داکتر حمید الله مفید

سنگ هفت قلم، یکی از نفیس ترین و با ارزش ترین آثار هنری و تاریخی کشور ما میباشد، که نظیر آن در جهان وجود ندارد.این سنگ نفیس از جمله عجیب ترین های هنر حکاکی بوده، که بقول پروفیسور اعظم سیستانی طرح و دیزاین سنگ هفت قلم در سال (۹۰۲) هجری قمری از طرف استاد « کمال الدین بهزاد» و تراشکاری آن توسط استاد « شمس الدین حکاک»، انجام شده و احتمالاً، هنرمندان مشهور دیگری چون « میرک نقاش» و « زین الدین معمار» نیز درخلق این شاهکار هنری نقش داشته اند.

ادامه خواندن سنگ هفت قلم ، یک شاهکار سحر آمیز هنری جهان !از استاد کمال الدین بهزاد هروی :الحاج داکتر. حسین. عبدالله

 ای غم مسوز تاب شرارم نمانده است 

صبرم به آخر است و قرارم نمانده است 

فریاد من به طارمی اعلی شده بلند 

دیگر مجال ناله و زارم نمانده است 

ادامه خواندن وعده ای فردا : محمد اسحاق ثنا

میهــن بــه قـعــر دوزخ آتـش فتاده است

در چنگ دزد و جانی سرکش فتاده است

پیر و جوان و کودک ما غرق بحر خون

ادامه خواندن قعر دوزخ سروده ء – رسول پویان

بن مایه‌ی داستان‌های نیلاب موج سلام، نویسنده‌ی تازه‌نفس و جوان را در این کتاب ترس بانوان (زنان و دختران) مهاجر شده از افغانستان تشکیل می‌دهد. این ترس زاده‌ی بیگانگی و گم‌بودگی است. این ترس در محیط و از محیط است؛ از شب، از تاریکی و از تنهایی. بخشی از این ترس عقده‌ها و اندوخته‌‌های تجارب تلخ سال‌های آغازین زندگی این تیپ شخصیت‌هاست که در زیر شرایط ناگوار وطن مألوف شکل گرفته و ذریعه ذهن نا خودآگاه تا این سن و سال و این سرزمین‌ها(کشور میزبان) کشانده شده است. 

دغدغه‌ی این نویسنده‌ی عزیز برپایی استقامت و مقاومت از سوی این زنان جوان در برابر دگرگونی‌های زندگی، درک دقیق و ایده‌آل از جامعه و در نهایت آموختاندن زندگی فردی در اروپا، در غرب میباشد. زندگی فردی در عصر دیجیتال در عصرارتباطات مجازی در جوامع صنعتی و انکشاف‌یافته امریست ضروری. همان‌گونه که زندگی جمعی و دور باهمی در قریه‌های وطن ضرور است حتی در شهر‌های وطن و البته که شیرین و گواراست. 

ادامه خواندن همراه با «مینا در برف» : حسین پرواز

گفتند كه چهار زبان است اولى، يونانى بترتيب فارسى-درى، لاتينى و سانسكريت كه باستانى بودن زبان ، ادبيات غنى و تغيير اندك در هزارهَ اخير را مبنا و ملاك قرار داده اند .

 اما اين مهم را همه ميداند كه زبان فارسى درى  ياهمان فارسى باستان زبان كلاسيك اول جهان بوده و است نه دوم, چرا كه در نشست ادبى سه روزه برلين سال ١٨٧٢ ميلادى اروپاييان  ياغربى  ها بودند كه داورى مى كردند ولى شوربختانه در آن زمان ما در كشور خود موقع آن را نداشتيم تا در اين نوع مسائل كدام گفتمان يا بحثى داشته باشيم و يا كه بدانيم در دنياى فرهنگى، ادبى و علمى چه جريان دارد .به هر روى واژه كلاسيك از زبان يونانى و واژه كلاسيكوس مشتق شده است كه در وهله نخست درجه اول معنا شده  بود  و بعد ها زيبا و الگو معنى شده است . 

ادامه خواندن بنام خداوند علم وهنر! زبان هاى كلاسيك جهان: عبدالسمیع کارگر

زبان فارسی یکی از چار زبان زنده دنیا پس از سنسکرت ، لاتین و یونانی می باشد. اثار بدست آمده از فرامین کنشکا کدفیسوس و ویما کدفیسوس از  سمنگان و  شهر تورفان به خط خروشتی  و مانوی  به مادر زبان فارسی تعلق دارد،در سده ای دوم هجری ادبیات و زبان فارسی دومین زبان دینی و شعر جهان اسلام گردید اثار بدست آمده به خط و کتابت الفبای تازی این زبان را در جایگاه بلند و فرازینی زبانهای جهان قرار داده است، همچنان زبان پشتو که در آن واژه های بسیار باستانی اوستایی و مادا یی   تا ایدون حفظ گردیده است و از زبان فارسی میانه برخاسته است ، نیز از جمله زبانهای شیوا وشیرین  کشور ما به شمار می رود.

مناسبات زبان پشتو وفارسی را می توان در دومرحله به پویش و کاوش گرفت : 

ادامه خواندن مشترکات واژگانی میان زبان های پشتو و فار سی-دری : داکتر حمید الله مفید

بیشتر از سی سال میشود که از آسمان وطن غم پشت غم میبارد؛ زمینش پر از مزار شهدا و چشمِ دل و دیدهٔ هموطنان دردمند ما دشت لاله های خونین گردیده است. در چنین شرایطی نویسنده بودن و شاعر بودن انسان دانشمند، حساس و دراک چون نادری را که غم وطن و هموطن را چون جلد بر تن کشیده است از یکسو جزا و از سوی دیگر ثواب بزرگ میدانم. جزا زیرا چون باغبان از  شکستن شاخه های درخت، تکیدن شگوفه ها و از بین رفتن حاصل آن پریشان، رنجور و دردمند میگردد.  و ثواب  زیرا او فریاد ناگفته های هزاران هزار هموطن خاموش گردیده است.  پرتو  نادری در اشعار، مقالات و گفته های خود با فصاحت و صراحت اشتباهات تاریخی گذشته و حال  را محکوم کرده و با قلم سبز و سازنده از طریق  انتقاد و پیشنهاد رسالت قلم را ادا میکند. او فراتر از مرز ها با قدم های استوار چراغ به دست دل تاریکی ها را شگافته  و پاسدار داشته های ادبی، فرهنگی ، اجتماعی  و سیاسی میهن گردیده است.

ادامه خواندن در قدردانی از نویسنده و شاعر معاصر افغانستان پرتو نادری: زرغونه عبیدی

زیر بنای همه تعالیم مولوی برای انسان ها عشق است

هشت سده و اندی سال پیش از امروز، مولانا جلال الدین محمد در شهر بلخ یکی از بلاد خراسان قدیم به دنیا آمد. بلخ اکنون یکی از توابع مزار شریف از شهرهای شمالی افغانستان امروز است.

مولوی به دلیل نوشتن مثنوی و دیوان شمس تبریزی – دو اثر از پنج اثر بجا مانده – یکی از معروف ترین شاعران زبان فارسی دری، و به دلیل افکار و اندیشه های عرفانی و فلسفی، اندیشمند و متفکر شمرده می شود.

افکار و آثار مولوی از چنان وسعتی برخوردار است که تا حالا در مورد اندیشه ها و آثارش صدها کتاب در سراسر جهان به وسیله مهمترین نویسندگان و پژوهشگران نگاشته شده و هنوز هم نوشته می شود.

در کشورهایی نظیر ایالات متحد آمریکا، آلمان، فرانسه، ترکیه، روسیه، ایران و افغانستان خانه مولانا ساخته شده است و ارادتمندان و علاقمندان اندیشه ها و افکار این عارف قرن سیزدهم میلادی هر از گاهی دور هم گرد می آیند و از چشمه سار معنویت او آب می نوشند.

آب دریا را اگر نتوان کشید

هم به قدر تشنگی باید چشید

ادامه خواندن هشت سده و اندی سال از تولد مولانای بلخ گذشت : سعید حقیقی

سينه ام شد شرحه شرحه همچو رومي در فراق 

شيشه صبرم  شكست و طاقت دل  گشت طاق 

ساز كن  اي  مطرب  خوش  لهجه  اهنگ  عراق 

تاكشم  من  هم  زدل  چون  ني   نواي  اشتياق 

اتفاق  اتفاق  اي اتفاق 

در  چنين قرني  كه بايد  خواندنش  قرن  ستيز 

ادامه خواندن اتفاق اتفاق اي اتفاق :شعر از : طالب حسین طالب

1 – مجموعه‌ی داستانی «مینا در برف» از نیلاب‌موج‌سلام حاوی سه داستان بلند است. با آن‌که داستان ‌ها در برهه‌های متفاوت زمانی نوشته شده‌اند، اما سبک و نگرشِ درون‌کاوانه در هرسه می‌رساند که نویسنده با خطِ مشخص و خودشده در پرداخت داستانی قلم و قدم بایسته می‌زند. شخصیت‌ها درین داستان‌ها ماهرانه و پرقصه کاویده می‌شوند. تامل در گستره‌ی روان‌کاوانه‌ی شخصیت، از مهم‌ترین بحث‌هاست؛ هم بدان‌جهت که گذر ازین پهنا برای کاوش ذهن و ادراک و عواطف دریچه‌ی عبور می‌گشاید.

ادامه خواندن «مینا در برف» و هزار دست فوبی : موسی فرکیش

ای باد  گذر  کن  بر سر  مر قد   چنگیز             ان خسرو خون ریز 

بر گوی که قوم تو زبون گشت زجا خیز             با خنجر  سر   تیز 

اهنگ سفر کن که شده حوصیله لبریز              با   ظلم  در   اویز 

ای خان    معظم    بنگر   چشم   تر ما             خون  شد  جگر ما 

ادامه خواندن ای باد صبا گذرکن… سناتور میر محمد سلام

این مقاله ی پژوهشی ارزشمند را که به قلم توانای پروفیسور لطیف ناظمی، استاد ادبیات فارسی، ( دارنده ی دو دوکتورا/ PhD )، برنده ی جوایز جهانی، شاعر و نویسنده ی بزرگ زبان فارسی نگاشته شده است ، به هدف پخش و اشاعه ی ثقه ترین معلومات درین باب ، خدمت دوستان ارجمندم تقدیم می نمایم .

       دری همان فارسی است و هرگز زبان جداگانه یی نیست و کسانی که جز این می اندیشند پیداست که از زبان فارسی دری و تبار و تاریخ آن بی خبراند. این زبان پنج نام دارد بدین سان : فارسی ، پارسی، دری ، فارسی دری ، پارسی دری . این دگرسانی نامها به هیچ روی به معنای آن نیست که ما با پنج زبان جداگانه رو یاروییم . از دیدگاه زبان شناسی هیچ دست آویزی نداریم که پارسی و دری دو زبان مستقل باشند با دو دستور زبان مختلف و دو نظام واژگانی جدا ازهم. شاعران و خامه زنان ما در گذشه اگر زبان شان را دری خوانده  اند آن را پارسی هم گفته اند و تمایزی میان دری، فارسی و فارسی دری  قایل نبودند.

ادامه خواندن زبان فارسی ربطی به فارس ندارد ” زبان گهربار ما فارسی/پارسی است” : نوشته دکتور لطیف ناظمی

محمود فارانی، یکی از پیشگامان شعر نیمایی یا شعر آزاد عروضی در کشور، دوگام از هشتاد ساله‌گی آن‌سوتر گذاشت. او روز شانزدهم دلو 1317 خورشیدی در کابل چشم به جهان گشود و حال رسیده است به 82 ساله‌گی. تا کنون سه گزینۀ شعری از او نشر شده است: رویای شاعر، آخرین ستاره و سفر در توفان. عمرت دراز باد، ای « عقاب زخمی آواره!»

ادامه خواندن بال در بال با آن عقاب زخمی!: استاد پرتو نادری