مرگ شهزاده کریم آقاخان چهل و نهمین امام موروثی مسلمانان اسماعیلی جهان یک حادثه مهم بین‌المللی به حساب می‌آید. اغلبا در روز های مرگ شخصیت‌های بزرگ، همه تلاش می‌کنند تا اعلامیه ها و پیام‌های تشریفاتی به نشر رسانند. اما منظور این نوشته پخش اعلامیه یا پیام نیست، بل دیدگاه یک پژوهشگر علوم سیاسی و مناسبات بین‌المللی به یکی از شخصیت‌های تاثیرگذار جهانی است که بی‌تردید تاثیر ژرفی بر تاریخ معاصر ما خواهد داشت.این‌جا تلاش می‌کنم شخصیت سیاسی، فردی، اجتماعی و فرهنگی زنده‌یاد کریم آقا خان را به بررسی گیرم.
شخصیت سیاسی و بین‌المللی
برای این‌که بتوانم از وضعیت جهانی تحلیل دقیق ارایه کنم، همیشه تلاش دارم تا زندگی سیاسی رهبران مهم جهان را دنبال کنم و به بررسی گیرم. به نظرم مهم ترین معیار های لازمه برای یک شخصیت سیاسی را فرهنگ مدیرتی آن شکل می‌دهد. تحقیقات من در مورد شخصیت زنده یاد کریم آقا خان نشان می‌دهند که وی یک مدیر مدبر و سازمانده‌ی عالی بوده است. او نه تنها که دارای تحصیلات بالایی بود بلکه از استعداد و ظرفیت بی‌نظیری در تعیین هدف، راه های رسیدن به آن و ایجاد سیستم‌های عالی مدیریت کادری بهره برده است. این ویژگی‌ها، کریم آقا خان را به یک شخصیت بی‌بدیل مدیریتی تبدیل کرده بود. جالب این‌ست که بر عکس بسیاری از سایر رهبران اجتماعی او در نخست شگرد های مدیریت را به خوبی آموخته، آن‌گاه به معیار های بسا رفیع رهبری دست حاصل کرده است و به یک زعیم محبوب میان پیروان و علاقمندانش تبدیل شده است. این دو ظرفیت مهم مدیریتی و رهبری او را در ردیف یکی از شخصیت‌های تاثیرگذار جهانی رسانید که شهرت و محبوبیت فراوانی را نصیبش گردانید. زنده‌یاد کریم آقا خان در میان رهبران بزرگ جهان محبوبیت خود را بدست آورد. او توانسته بود به رهبر با وقار، دارای شخصیت متین، جدی و مثبوت درآید و در مجامع بین‌المللی به عنوان یک طرف قابل اقتدار احراز موضع کند و پیام‌های مهمی را به نمایندگی از ۱۵ میلیون پیروانش مخابره نماید.
شخصیت فردی و انسانی
روش کاری من به عنوان پژوهشگر امور بین‌الملل طوریست که با نهاد های جهانی پیمان هم‌کاری می‌بندم و برای پژوهش و تهیه تحلیل‌ها از وضعیت سیاست جهانی، به کشور های مختلف سفر می‌کنم. در مدت نزدیک به ۲۷ سالی که مشغول هم‌چو کاری هستم به سرزمین‌های مختلف گیتی سفر کرده‌ام. بیش‌ترین سفرهای کاری من در کشور های روبه‌انکشاف یا به قول معروف دولت‌های سوم و حتا پس از جنگ یا در حال منازعه را می‌سازد. من در افریقای جنوبی، خاور میانه، آسیای مرکزی، جنوب شرق آسیا و جنوب آسیا با چشمانم دیده ام که زنده‌یاد کریم آقا خان از چه جایگاهی در دل مردم بهره‌مند بوده است. اما چرا این‌همه محبوبیت؟ شما در همه‌ی این کشور ها جای پای بنیاد خیریه‌ی آقا خان را در سازندگی، حمایت از فقرا، ایجاد سیستم های کمکی برای مستضعفان، حمایت از قربانیان جنگ‌ها، آسیب‌های طبیعی و تقویت سیستم های آموزش و پرورش و نهاد های فرهنگی و اجتماعی در می‌یابید. بنیاد خیریه‌ی آقا خان یکی از فعال‌ترین نهاد حمایت های بشرخواهانه در این کشور هاست. در کشور خود ما زنده‌یاد کریم آقا خان توجه زیادی مبذول داشته است. او یکی از رهبران جهان است که به تقویت فرهنگی و هنری در افغانستان توجه زیادی داشت.
شخصیت اجتماعی
زنده یاد کریم آقا خان امام مذهبی بود. اما به باور من او توانسته بود که مذهب را به یک پدیده مدنی تبدیل کند که با شکوفایی، توسعه و تمدن‌های بشری تضادی را به بار نیاورد. زنده‌یاد کریم آقا خان برای توسعه مناسبات اجتماعی کار می‌کرد و در این زمینه یکی از کثرت‌گرا ترین رهبران مذهبی در جهان بود. برای شادروان آقا خان مذهب نه‌تنها وسیله‌ی برای شناخت خدا، بلکه ابزاری برای شناخت انسانیت نیز بود. از همین‌رو بنیاد آقا خان در کشور های مختلف جهان در پهلوی کار های بازرگانی، کار های گسترده فرهنگی، اجتماعی و ارزشی را راه اندازی می‌کرد. یکی از این کار های با اهمیت تقویت خانواده های آسیب‌پذیر، دسترسی فقرا به سلامتی، بهداشت و معیار های قبول شده‌ی صحی، دسترسی کودکان به آموزش و تعلیم تربیت و دسترسی مردم به آزادی اجتماعی بود. از همین‌جا بود که پیروان کریم آقا خان در کشور های مختلف جهان توانستند تا از این فضای باز فکری رهبر خود سود جسته و کم‌تر به تندروی و تعصبات مذهبی راه پیدا کنند.
شخصیت فرهنگی
یکی از ویژگی های منحصر به فرد زنده‌یاد کریم‌آقای خان را داشتن بالای فرهنگ سیاسی، اجتماعی و فردی وی می‌ساخت. من برای این‌که به این ادعایم صحه بگذارم توجه شما را به سخنرانی های این شخصیت والای فرهنگی جلب می‌کنم. او یک سخنران بی‌مانند بود که فرهنگ متعالی سیاسی او را متبارز می‌ساخت. در عقب هر جمله‌یی که ادا می‌کند، منطق و خرد محتوایی وجود دارد. او سخنران با ثبات، آرام و مستدل بود. به مخاطبینش ارج می‌گذارد و ادبیات عالی و روشمند را استفاده می‌کند. او به هر زبانی که سخن می‌گوید، تلاش دارد تا حرمت به مخاطبینش را اولویت دهد. سپس محتوای عالی در هر سخنرانی او پیداست و در نهایت تلاش می‌کند تا هر شنونده اش چیزی از سخنانش با خود ببرند.
نکته دیگر در فرهنگ سیاسی زنده‌یاد کریم آقا خان روش مصاحبه هایش با رسانه های جهان است. این‌جا او به سان سخنرانی‌هایش یک انسان جدی نیست، بلکه به هر گفت‌وگو گردان و با هر بیننده اش طرف است که با صمیمیت و خودمانی سخن می‌گوید. او فرق سخنرانی و مصاحبه را به خوبی درک می‌کند و با مخاطبینش چنان درد دل می‌کند که گویی با شما نشسته و از یک عالم حرف های مشترک سخن می‌گوید. این ویژگی در وجود کم‌تر رهبران جهان دیده شده است.
زنده‌یاد کریم آقا خان دارای فرهنگ عالی لباس است. او با لباس‌های ویژه مذهبی در محافل و مجالس خاص به عنوان یک امام ظاهر می‌شود. اما وقتی در یک مجلس رسمی حضور می‌یابد او را در لباس رسمی که با سلیقه خاص تهیه شده در می‌یابیم. اما بار ها در میان خانواده و فرزندانش با لباس های آزاد خانوادگی دیده شده است. شادروان آقا خان می‌خواست بگوید که او نه تنها یک امام است، بلکه یک رهبر اجتماعی، یک پدر، یک هم‌سر و یک پدربزرگ هم است که به سان هر انسان با فرهنگ چندین بعد شخصیتی دارد.
مرگ چنین شخصیتی واضحا یک ضایعه بزرگ است. اما این مرگ انجام یک ماموریت سترگ تاریخی برای همه اسماعیلیان جهان است. زنده یاد کریم آقا خان این ماموریت خطیر را با موفقیت و دستاورد های بزرگ به انجام رسانید. از این‌رو من این مرگ و ضایعه را برای اسماعیلیان عزیز تسلیت نمی‌گویم بلکه افتخار و عظمت می‌نامم. جامعه بشری یکی از بزرگ‌ترین شخصیت های انسان‌دوست و نوع پرور خود را از دست داده است.
یادش گرامی و نامش انوشه باد!
دهم فبروری ۲۰۲۵
دنمارک
All reactions:
924Obaid Orokzai and 923 others