دریغا می برد امواج ایام
بزرگان را زما آرام ، آرام
درین هفته یکی از غنایم معنوی افغانستان در جلای وطن با کوله بار بار معرفت و علم ، حاصل حدود هشتاد سال پژوهش و تدقیق بقول خرد سالار بزرگ حضرت خیام با هفت هزار ساله گان همسفر گردید و به جاودانه گی پیوست :
مصداق حال شان کلام رودکی سترگ است که :
از شمار دو چشم یک تن کم
وز شمار خرد هزاران بیش
هیهات و صد افسوس که :
چهره شاخص اکادیمیک ملی و بین المللی زبان شناس پیشکسوت ، تاریخ نگار ، نویسنده نستوه ، محقق نامدار وطن و یکی از بهترین مفاخر بزرگ علمی و ملی افغانستان که افزون بر زبانهای ملی و رسمی دری و پشتو به لسانهای فرانسوی ، عربی و انگلیسی تسلط داشت ، جناب کاندید اکادیمسین شاه علی اکبر شهرستانی که حدود هشت دهه عمر پر بار شان در کار تعلیم و تعلم صرف شد ، به عمر نودوچهار سالگی در شهر لندن داعی اجل را لبیک و فامیل ، دوستان و جامعه علمی و اکادیمیک ما را سوگوار ساخت .
شهرستانی فقید فرزند برومند دره ها و کوه پایه های هزاره جات باستان و متولد سال ( 1308 خورشیدی )قریه باغ شهرستان قدیم و ولسوالی میرامور ولایت دایکندی است . بعد از فراغت از مکتب حربیه ، شامل فاکولته ادبیات و علوم بشری گردید . استاد فقید تحصیلات فوق لسانس و بالاتر را در دو دوره در کشور فرانسه تا مقطع دوکتورا به إتمام رسانید .
میراث علمی پوهاند شهرستانی فقید بمثابه محقق مدقق امانت دار و به عنوان استاد سابقه دار و رئيس فاکولته تاريخ وادبيات پوهنتون كابل ( 1359ـ 1366 خورشیدی ) ، كانديد اكادیمیسین فهرست قطور شامل دها کتاب و تا چهار صد مقاله پژو هشی وزین در عرصه های ادبیات ، تاریخ ، مردم شناسی ، لغت نویسی ، فرهنگ نگاری ، فولکلور و جغرافیه است که در مجله های علمی بنشر رسیده است :
ـ پیدایش و تحول زبان فارسی ـ دری
– ادبیات و زبان فارسی دری معاصر در افغانستان
ـ هجو در ادبیات زبان دری
– قاموس لهجه دری هزاره‌گی
ـ تاریخ هزاره در دو جلد ( بررسی وضعیت اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و تاریخی قوم هزاره )
ـ تاریخ سلطان محمود غزنوی
ـ تاریخ مالیه در دولت غزنوی
ـ تأثیر ادب فارسی در ادبیات فرانسه
ـ مقایسه نحو در زبانهای دری و فرانسوی
ـ مقایسیه نقد در زبانهای فارسی و فرانسوی
ـ چگونه ترجمه باید کرد؟ (اصول ترجمه )
ـ تحقیق در فولکولور
ـ دستور زبان عربی
ـ مقارنه ادبیان تمثیلی
این شخصیت فرزانه ، طی سالیان طولانی تدریس و فعالیت علمی مصدر خدمات شایان بوطن و مردم گردیده و هزاران جوان کشور را تربیه و کدر های متخصص را رهنمایی نموده است .
نسل جوان أفغانستان باید با پدران معنوی شان آشنا باشند و با فرا گیری از اندوخته های علمی و تجارب آنان چون شمع در پی کسب علم و معرفت باشند . یکی از مصایب جنگ در کشور ما این است که نسل جوان تاچشم گشوده و تا جوانی و أحوال نا هنجار کنونی در ماحول خود اربابان جهالت ، رنگ فروشان و تاجران قوم و دین را دیده است . بدینرو یکی از ابعاد مبرم روشنگری در روزگار نازنین ! کنونی و درین کسوف تاریخ که بقول ویکتور هوگو به « خیانت عصای پادشاهی میدهند » معرفی قافله سالاران خرد و معرقت به نسل جوان است . با کمال مباهات زندگی ساده ، کار ، مبارزه و تلاش زنده یاد استاد شهرستانی ، بارز ترین شاخص و مثال رهنما به نسل جوان است .
پوهاند شهرستانی فقید افزون بر وجاهت علمی و مقام بلند اکادیمیک ، در جمع مبارزان و دادخواهان وبا سابقه حضوردر جنبش معروف محصلان و مشروطیت سوم افغانستان می باشد که در اوج جنبش محصلان به « جرم » خواندن مقاله انتقادی و دادخواهانه به مدت یکسال از تحصیل محروم و از چوکات نظامی و وزارت دفاع طرد گردید .
زنده یاد شهرستانی از چهره های خوشنام و متعادل سیاسی و دولتی که در دهه شصت خورسیدی با حفظ مقام ریاست فاکولته ادبیات پوهنتون کابل در أواخر سال ( 1364 خورشیدی ) و در زمان ببرک کارمل فقید که از قبل و زمان جنبش محصلان با هم و حشر و نشر داشتند ، عضویت هیات ریسه شورای انقلابی رااحراز نمود و در همانسال بحیث عضو کمیسیون تسوید قانون اساسی نیز تعین گردید . پوهاند شهرستانی فقید درجمع شخصیت های علمی بلند مرتبت همانند ، کاندید اکادیمیسین نومیالی فقید، اکادیمیسین اعتمادی فقید ، قانونپوه عبقری ، قانونپوه صافی ، ، اکادیمیسین سرابی ، کاندید اکادیمیسین سیستانی بمثابه شخصیت های مستقل ، وطندوست و منور بسیار با مسؤلیت نظرات ارزشمند خود را با جزئیات و تا کامه و نقطه با ما در کمیته تسوید قانون اساسی مطرح می نمودند . پوهاند شهرستانی فقید همچنان در جمع بزرگان و رجاوند ، اکادیمیسین دوکتور جاوید ، استاد باختری فقید ، زریاب فقید ، کاندیداکادیمیسین الهام فقید و چند بزرگوار دیگر متن نهای قانون اساسی را ویرایش نمودند .
شهرستانی زنده یاد بعد از ایجاد پارلمان کشور و در زمان داکتر نجیب اله شهید عضو مجلس سنآ ( مشرانو جرگه ) و در سمت معاون ان مجلس انتخاب گردید.
شهرستانی فقید همیشه و طی سالیان حضور در دولت و پارلمان همچون شاخ پر میوه متواضع و کماکان معلم ، محقق و رهنما بود . از خصایل والای شخصی او پاسداری و رعایت حق آشنایی است . بی انصافی است اگر از الطاف و مهربانی که بر من روا میداشتند، یادهانی نه کنم . با بزرگواری و نهایت لطف مرا حقدارزاده خطاب مینمود و ازشروع اولین وظیفه رسمی در ریاست عمومی محاسبات وزارت مالیه و نزد پدرم ( میر عزیزاله سادات فقید ) با نیکویی یاد مینمود و میگفت که در آنوقت ( شروع صدارت محمد داود خان فقید ) من به خاطر اشتراک فعال در جنبش محصلان و طرد ازبخش نظامی مورد سؤ ظن قرار داشتم و اما پدرتان مرا تشویق و کاندید به بورس تحصیلی کشور فرانسه نمود که علاقمندان زیاد و بویژه از فامیل های بلند پایه گان داشت وبا شوخی اضافه مینمود که اگر فرانسه نمی رفتم و در بازگشت استاد فاکولته نمی شدم ، به یقین که همانند رییس ما و دردسیسه علیه ملک خان وزیر مالیه فقید مغضوب ، ماقوف و محبوس … می شدم .
به مناسبت غروب غم انگیز و رخ در نقاب کشیدن این وطنخواه، آزادیخواه و شاید هم آخرین شرکت کننده جنبش مشروطیت سوم افغانستان و از پاسداران تنور ، ترقی ، مدرنیته و حاکمیت قانون در جلای وطن ، مراتب تسلیت بخانواده ارجمند شان ، جامعه علمی و دادخواهان افغانستلن تقدیم میدارم .
روانشان شاد و یادشان گرامی و همیشه
با حرمت