داکتر عبدالواسع لطیفی سابق استاد و رئيس فاکولته طب کابل ؛ نویسنده و مترجم درامهای تیاتر افغانستان بتاریخ بیست و هشتم ( ۲۸ جولای ۲۰۲۳- م -) جان به جان آفرین بخشید..
انا لله وانا الهی راجعون
داکتر عبدالواسع لطیفی بتاريخ دوازدهم ماه می ( ۱۹۲۸ -م) در شهر کابل تولد گردید
وی بعد از ختم لیسه استقلال و کسب دیپلوم هم ردیف با دپیلوم بکلوریا کشور فرانسه شناخته شد و به تعقب آن در سال ( ۱۹۵۱ -م) شامل پوهنحی طب پوهنتون کابل گردید.
استعداد و خلاقیت شادروان لطیفی در دانش لسان فرانسوی در سطح خیلی بالا بود و در ساعت درسی که توسط استادان فرانسوی و افغانی به لسان فرانسوی تدریس می شد او لکچر استادان را برای محصلين ترجمه می کرد.
پس از فراغت دانشکده طب در ( ۱۹۵۷ -م ) به حيث کدر علمی پوهنحُی طب در پوهنتون کابل بر رتبه پوهیالی درکدرعلمی دیپارتمنت مایکریولوژی و ویرولوژی قبول گردید و در این رشته الی رتبه پوهاند رسید.
پوهاند لطیفی در سال ( ۱۹۶۳ -م ) برای تحصيلات تخصصی به کشور آلمان فدرال اعلام گردید .در طی چهار سال تحقیقات علمی در دانشگاه یا ( یونیورسیتی ) هامبورگ در رشته باکتریولوژی و ویرلوژی دپلوم ماستر را بدست آورد و بعد از بر گرشت بوطن در دانشگاه کابل در پوهنحُی طب کابل؛ پوهنحُی طب ننگرهار و پوهنحُی فارمسي به تدریس پرداخت.
در سال (۱۹۷۰-م) جهت اخذ دكتورا در رشته پرازیتولوژی به اساس پروگرام توامیت یونیورستی لیون عازم کشور فرانسه شد.
پوهاند لطیفی در کنار تدریس محصلین به تحقیقات علمی و مسلکی نیز اشتغال داشت ؛ در بسیار از کنفرانس های علمی و آکادمیک در داخل و خارج اشتراک می نمود.
پوهاند لطیفی زمان اشغال روسها در افغانستان ؛مجبور به ترک وطن شد و به کشور پاکستان و از انجا به ایالات متحده امریکا مهاجر شد و در ایالت ویرجینیا اقامت گزید.
پوهاند لطیفی استعداد فوق العاده در لسانهای ؛ انگلیسی و فرانسوی و المانی داشت در امریکا دست به ابتکار فوق العاده زد ؛ نمایش و ترجمه فیلم های طبی اودیتوریوم طب کابل را به لسانهای فوق الذكر ترجمه بدسترس علاقمندان قرار داد. همچنان به نگا رش دکشنری فارس به تلفظ انگلیس برای فرزندان افغانستان که در خارج از زبان مادري شان محروم نشوند طبع نمود و چند بار تجدد چاپ شد.
پوهاند عبدالواسع لطیفی درامریکا بر علاوه عضویت آکادمی ؛ متخصصان مسلکی اطباء افغاني ؛ وظیفه معاون شورا عالی انجن صلح و دیکوکراسی برای افغانستان را نیز به عهده داشت.
پوهاند عبدالواسع لطیفی از آوان جوانی به نویسندگی علاقه خاص داشت و او یک نویسنده « ریالیستک » واقعيت بين مدافع و مشوق مبارزان ملی و مقاومت ملی در برابر مداخلات رنگارنگ اجنبي بوده در راه اعاده صلح و قطع جنگ در وطن عزيز ما افغانستان مساعی بلیغ بخرج میداد.
وی در یک خانواده روشنفکر فرهنگی و هنری بزرگ شد و بخصوص که شاگرد تربیت شدهء کاکایش استاد بزرگ تیاتر ( عبدالرشید لطیفی ) بود. او کاکایش را منحيث استاد و راهنمای خویش در عرصه هنر و فرهنگ افغانستان میدانست .
وی در تراجم درامه های فرانسوی در زمانیکه هنوز متعلم مکتب استقلال بود با کاکایش استاد عبدالرشید لطیفی همکاری می کرد. در زمانی که « نویسنده این سطور» کتاب هنرمندان تاریخ ساز تیاتر را می نوشتم؛ شادروان پوهاند لطیفی برای بنده از کاکایش چنین یاد آوری نمود.
{ وقتیکه کاکایم یک اثر دراماتیک فرانسوی می خواست روی صحنهء تیاتر به نمایش بگذارد ؛ از کتابخانه شخصی اش یک اثر فرانسوی را انتخاب میکرد و به من میداد تا در ترجمه واداپت آن اقدام کنم .
اولين توصیه او بمن این بود؛ علت و معلول را کاملا در سراسر درام و در دیالوگ های هر کرکتر مدنظر داشته باشم؛ از هدف اساسي درام خارج نشوم؛ آن اثر یک درام انتقادی بود تحت نام « فتنه» روی معضله خانواده گی میچرخید.
رئيس خانواده مطابق رسوم مرد سالاری شخص خشن و دیکتاتور بود؛ میخواست دختر جوانش را به شوهر بدهد. اما دختر جوان نمیخواست مانند دیگر اعضای خانواده با اطاعت تحمیلی کورکورانه به استبداد پدرش تن بدهد. … و با یک مرد متمول و مستبد ازدواج کند. آن دختر جوان زنجير بردگی فامیلی را در هم شکست و ثابت ساخت که زن نیز مانند مرد حقوق انسانی ؛ اجتماعي و مدنی و حق انتخاب همسر خورا دارد. این نمایشنامه کمیدی انتقادی و حقوقی اولين ترجمه من از یک اثر فرانسوی به زبان دری بود که نمایش آن چند هفته دوام کرد}
پوهاند لطیفی بعداٌ درام های زیاد از نویسندگان فرانسوی را ترجمه کرد ؛ مانند نویسنده معروف « مولیر» خاصتاٍ درام ازدواج اجباری بود که روی صحنه امد و هنرمندان که در ان درام نقش آفرینی کرده اند؛ همیشه با افتخار از آن درام معروف یاد آوری میکنند.
در شرایط اختناق مرد سالاری که رسوم و عنعنوی در جامعه حاکم بود ؛ نویسندگان نمیتوانستند انتقادات شان را سريع بیان کنند برعکس در جريان یک درام و با تمثل هنرمندان موفق تیاتر به زبان عامیانه حقایق را بیان و افشا میکردند . مخصوصاٌ همه درام ( ها ملت) اثر معروف ویلیم شکسپیر را همه بخاطر دارند. همه علاقمندان آن را دیده اند و از نتيجه آن میدانند. حقایق قتل پادشاه در اثر دسیسه ؛ ملكه و برادر پادشاه پوشیده از چشم ملت مانده بود. عاملين آن جنایت طی درام « ها ملت» به مردم افشا گردید.
شادروان پوهاند عبدالواسع لطیفی در دوران متعلمی نیز چندین درام را ترجمه و اداپت کرد و تراجم وی با دایرکت استاد عبدالرشید لطیفی پدر تیاتر افغانستان روی صحنه رفت و مردم عزیز ما از آن درام ها خاطرات زیاد دارند.
پوهاند عبدالواسع لطیفی این مرد سخن و قلم نه تنها از نظر مسلک طب انسانها را تحت تداوی قرار می داد بلکه از راه نویسندی و قلم روح انسانها مرض یک جامعه را نیز تشخیص میداد و مردم تحت فشار را در تراجم درام ها تداوی مینمود. پوهاند لطیفی زندگینامه استاد عبدالرشید لطیفی پدر تیاتر افغانستان را تحت نظر دکتور استاد عنایت الله شهرانی نوشت و استاد شهرانی گرامی؛ خدمات ارزشمند استاد عبدالرشید لطیفی طی یک مقدمه خیلی طویل و زیبا در آن کتاب نگاشته است.
پوهاند لطیفی در امریکا مدت سی سال نویسنده فعال جریده امید بوده و مقالات مختلف در عرصه های طبی ؛ ادبی ؛ و فرهنگی و مسائل مربوط به جنگهای افغانستان ما قلم زده است و به خصوص كتاب های که در خارج از کشور توسط نویسندگان ؛طبع میشد: در جریده امید به نقد و بررسی میپرداخت. پوهاند لطیفی بزرگ از سال (۲۰۱۰) میلادی همکار قلمی سایت ماریا دارو بود و هر هفته مقالات جديد در عرصه های مختلف از قلم وی در سایت بنده به نشر میرسید.
پوهاند عبدالواسع لطیف مدتی دربستر بیماری قرار داشت و متاسفانه بتاریخ ۲۸ در جولای ۲۰۲۳ به عمر ۹۵ جان به جان آفرین بخشید.
از بنود این دانشمند بزرگ خیلی متاثرم اما بقول خودش که می سرود:
به روز مرگ چو تابوت من روان باشد
گمان مبر که مرا درد این جهان باشد
برای من مگری و مگو «دریغ دریغ»
به يوغ دیو درافتی دریغ آن باشد
جنازه‌ام چو ببینی مگو «فراق فراق»
مرا وصال و ملاقات آن زمان باشد
……..
دهان چو بستی از این سوی آن طرف بگشا
که های هوی تو در جوّ لامکان باشد
اینجانب ماریا دارو به فرزندان وی هریک محترم احمد فواد لطیفی ّ محترم عبدالوهاب لطیفی: خانم محیــبه جان لطیفی و خانم ماریه جان لطیفی و خانواده بزرگ محترم لطیفی و فرهنگیان و هنر دوستان؛ ادیبان و اطباء افغانستان تسلیت عرض میدارم. مكانش قرین رحمت الهی باد.
برگرفته از کتاب چهره های جاودان صفحات« ۲۹۰ الی ۲۹۵ » اثر ماریا دارو