رمضان بهار قرآن است. پیامبر اکرم «ص» در حدیثی فرمود:«برای هر چیزعروسی است و عروس قرآن سوره مبارکه «رحمن» است. «عروس حضرت قرآن نقاب آنگه براندازد/ که دارالملک ایمان را مجرد بیند ازغوغا.» پیامبر خدا در حدیثی دیگر می‌فرماید:«راست‌ترین سخن، رساترین پند و زیباترین حکایت، کتاب خدا قرآن است، آگاه باشید دانش آینده، اخبار گذشته و درمان دردهای‌تان و نظم میان شما قرآن است.»
توجه خوانندگان را به ذکر چند آیه از سوره مبارکه «رحمن» که عروس حضرت قرآن است معطوف می‌گردانم. این سوره رحمت و نعمت است که در آن نعمت‌های بزرگ عالم خلقت، تعلیم و تربیت، حساب و میزان به خاطر رفاه و سعادت انسان ذکر گردیده است تا عام و خاص از مهمانی عروس حضرت قرآن بی‌نصیب و محروم نگردد. در میان نام‌های پروردگار، «رحمان» بعد از«الله» گسترده‌ترین مفهوم دارد. به‌همین دلیل نام «رحمان» هرگز بر غیرخدا اطلاق نمی‌شود، مگر آنکه به کلمه «عبد» همراه باشد. سوره مقدس «رحمان» از معجزه‌های هدایت‌گر برای تمام بشریت است که نوع انسان‌ها را به راستی، درک معرفت دوستی، شکر نعمت، صداقت، محبت، وفا و اخلاص دعوت می‌نماید و شامل حال تمام بندگان می‌گردد و بعد از «الرحمن» آیه مبارکه «علم‌القرآن» مهم‌ترین و پر برکت‌ترین نعمت را تعلیم قرآن معرفی می‌کند. پیامبر فرمود:«دل‌ها مانند آهن زنگ می‌زند. پرسیدند صیقل آن چیست؟ گفت: یاد مرگ و خواندن قرآن.
قرآن شیوه زندگی حکیم سنایی را دگرگون و به سبک سخن اورنگ دیگر داد. تنها کسانی می‌توانند جلوه‌های تابناک حقیقت‌های انکارناپذیر و زیبایی‌های عروس حضرت قرآن را درک نمایند که امپراطوری ایمان را از وسوسه‌های شیطانی، حرص، ریا، دروغ، بت‌پرستی، تبعیض‌های عشیره‌یی، تظاهر، تبعیض و ستم آزاد بگرداند.
این شعر سنایی تعبیر زیبا از آیه 79 سوره مبارکه الواقعه است:«لایمسه الا المطهرین» «و جز پاکان نمی‌توانند به آن دست زنند { دست یابند.}
بسیاری مفسرین دست زدن به قرآن را با غسل و وضو تفسیر کرده‌اند و بعضی نیز آیه مورد بحث را اشاره به این معنا می‌دانند که حقایق و مفاهیم عالی قرآن را جز پاکان درک نمی‌کنند. خداوند متعال بعد از ذکر نام‌های «رحمان» و «قرآن» اشاره به خلقت انسان که نوع بشر است پرداخته و بعد در آیه چهارم به مهم‌ترین نعمت «بیان» می‌پردازد.
«بیان» از نظر مفهوم لغوی، معنای وسیع دارد و به هر لفظ و یا غیرلفظی گفته می‌شود که مبین و آشکارکننده چیزی باشد. بنابراین نه فقط نطق و سخن را شامل می‌شود که حتا خط، کتابت و انواع استدلال‌های عقلی و منطقی که مبین مسایل مختلف و پیچیده است، همه در مفهوم بیان جمع است، هرچند شاخص این مجموعه همان سخن گفتن است.
این یکی دیگر از بزرگ‌ترین معجزه قرآن در قرن 21 است. تمدن امروز و دستآوردهای بشریت در علوم مختلف مولود بیان است. بیان یعنی ارتباطات، گفتگو، روابط، همکاری و آگهی درباره اختراع و کشف‌های علمی و اقتصادی و به کمک بیان بزرگ‌ترین اختلاف‌ها حل می‌گردد. بیان یعنی مذاکره. زمانی که رشته مذاکره قطع گردد اختلاف، نزاع و دشمنی جای آن را می‌گیرد.
تلرانس یا تسامح و تساهل، گفتگوی فرهنگ‌ها، همایش‌های بین‌المللی به‌خاطر صلح، بهداشت، محیط زیست و غیره، همه مرهون نعمت «بیان» است. خداوند در قرآن کریم انسان‌ها را به ایمان، عمل صالح، توصیه بر حق و مقاومت و بردباری در کارها دعوت می‌نماید تا انسان شایستگی رفتن را به دسترخوان پرنعمت عروس حضرت قرآن پیدا نماید. قرآن قلب‌ها را لبریز از صمیمیت، دوستی، مهربانی، محبت و بخشش می‌گرداند.
مهم‌ترین فلسفه روزه در ماه مبارک رمضان زدودن کدورت‌ها، افترا، تجسس و دسیسه‌سازی‌های ناحق، دروغ و سخنان بیهوده است تا در مهمانی عروس حضرت قرآن همه صادقانه، دوستانه و با صفا و پرمحبت هم‌دیگر را در آغوش گیرند.
حضرت علی «ع» می‌فرماید:« روزه‌ی قلب، بهتر از روزه‌ی زبان و روزه‌ی زبان، بهتر از روزه‌ی شکم است.» در ماه مبارک رمضان قلب‌ها و زبان‌ها باید از دروغ و افترا به ناحق پاک گردد. قرآن به ما می‌آموزد که حکمت و لذت درک معرفت، دوستی و مهربانی با بندگان خداوند است.
امام غزالی می‌گوید کسانی که لذت معرفت به حق را در این دنیا نچشد در آخرت هم نخواهند چشید. مولانا که خود را از دنباله‌رو سنایی و عطار می‌خواند و در مثنوی معنوی که هشتاد درصد از قرآن و داستان‌های شیرین انبیا استفاده گردیده، قرآن را حالی‌های انبیا می‌داند: هست قرآن حالی‌های انبیا/ ماهیان پاک دریای خدا.
مولانا در داستان حضرت موسی «ع» رمزی از اسرار الهی را که عفو، بخشش، مهربانی و رقت قلب است تمثیل می‌کند که بشریت امروز در اثر فقدان آن‌ها قسی‌القلب، سنگ‌دل و بی‌رحم گردیده و این بی‌رحمی‌ها و فقدان معنویت، دنیا و دستآوردهای عظیم علمی بشریت را تباه می‌گرداند.
حضرت موسی چوپان بود. روزی یکی از گوسفندها از دامنه کوه از گله جدا و سوی بیابان دوید. موسی به‌دنبال او رفت تا او را گرفته و برگرداند. موسی به‌دنبال او بسیار دوید و از گله فاصله زیاد گرفت. شب شد تا موسی خسته و خشمگین به گوسفند رسید. در نهایت خستگی و خشم گرد و خاک را از روی دور گردانید. مانند مادری مهربان در آغوش کشید، او را نوازش داد:«ای حیوان تو را به زحمت افگندم، ولی منظورم حفظ تو از حمله گرگ بود.» سپس آن را بر دوش گرفت و به گله رسانید.
خداوند از دیدن مهربانی، شفقت و صبرموسی به فرشتگان فرمود که او شایسته مقام پیامبری، رهبری و هدایت است: با ملایک گفت یزدان آن زمان/ که نبوت را همی زیبد فلان.
ماه رمضان فرصت خوب برای زدودن خشونت و کدورت‌هاست. به خصوص که جغرافیای کشور ما با خون و خشونت رنگین گردیده است و تنها عفو و بخشش می‌تواند خشونت‌های سیاسی و فرهنگی را از جغرافیای کشور ما بزداید و یا لااقل عمر اختلاف‌ها را کوتاه بگرداند تا از تکرار خشونت‌های تازه جلوگیری گردد. صدمه‌هایی که در اثر خشونت دامن‌گیر مردم ما گردیده، جبران‌ناپذیر است. اگرچه عفو و بخشش نمی‌تواند تاریخ قهرمانی و جنایت را تحریف و یا تبدیل نماید، اما به صورت اخلاقی و شرعی، ما را باید از جنون انتقام‌جویی‌های تازه نجات دهد.
بیایید به امید رحمت الهی در ماه مبارک رمضان که همه مهمان حضرت عروس قرآن هستیم با هم مهربان و صمیمی باشیم و همه اختلاف‌ها را با بیان و الفاظ منطقی و حوصله‌مندی دوسویه ارزیابی نماییم و با هم‌دیگر به زبان تهدید و زور و افتخارهای جاهلانه و پوشالی گفتگو نکنیم. در همه امور خدا و کتاب خدا را را فراموش نکنیم. کسانی که خدا را فراموش می‌نمایند دنیا و زمینی که در آن به سر می‌بریم جایگاه لئیمان می‌گردد و خداوند وعده داده که اصحاب بهشت پیروز و رستگارند و رستگاران با هم به دوستی، مروت، انصاف، عدالت برخورد و رفتار می‌نمایند.
منابع: قرآن کریم، نهج‌الفصاحه، نهج‌البلاغه، تفسیر نمونه، تاریخ طبری، مثنوی معنوی و« با کاروان حله » سنایی شوریده درغزنه
دکتور علی‌احمد کریمی/ مسکو