این کتاب که همین هفته ازدست کوشان عزیزبدستم رسید، مجموعۀ علمی طبیستت که توسط دوست وهممسلک گرامی ام وآشنای دیرینۀ زمان محصلی فاکولتۀ طب کابل، به رشتۀ تحریرآمده، ورهنمای مفیدصحی برای هر خانواده بشمارمیرود.
داکترمشرف پویان که همکار سابقه دار جریدۀ مردمی امید می باشد، کوشیده تا بااستفاده از دانش و تجارب مشخص و پژوهشی آفاقی، عمده ترین امراض و ناملایمات جسمی و روحی انسان را با شیوۀ عام فهم به علاقمندان توضیح و تحلیل بدارد، وارتباط (سایکو سوماتیک) یا جسمی روحی را بررسی کند. من درهمین راستا سالهاقبل کتاب روشنگری زیرعنوان (رازهای زندگی ازنگاه یک طبیب) تالیف وبچاپ رساندم که درمقدمۀ آن نوشته بودم:»
هرگونه تحول وکشش وانقلاب روحی انسان بالای جسم اواثرات مهمی بجامیگذارد، شکل وشیوۀ زندگی وحتی قیافۀ مابا فعالیتها وعادات (فزیولوژیک) وافرازات غدوات(آنروکربن) افرازات داخلی ما ونیزبا پدیده های فکری ماهمآهنگی می کند.«
بهرحال، داکترمیرمحمدیونس مشرف پویان درمقدمۀ کتابش نوشته: » این مجموعه که خدمت خوانندگان محترم تقدیم میگردد، بصورت دیالوگ (به استثنای هفت مضمون) تنظیم گردیده، ضمناً سعی شده تاحتی الامکان کلمات واصطلاحات طبی خصوصا برای کسانیکه به علم طب دسترسی کافی ندارند، قابل فهم باشد. ضمناباید عرض کردکه تعدادامراضی که انسان رامصاب می سازد، خیلی کثرت داشت وشرح آنهابصورت دیالوگ کتاب قطوری راایجاب میکندکه ازقدرت نویسنده وازحوصلۀ خواننده بعیدخواهدبود. معهذا قسمتی از امراض مهم راکه خصوصادربین ماافغانها کثردارد، انتخاب وبیشترآنرابصورت دیالوگ ترتیب دادم. امیداست مورد استفاده قرارگیرد… لازم به تذکرمیدانم که مریضان چه روحی باشندچه جسمی، بایست بااحساس مریض بودن هرچه زودتر به داکترمعالج مراجعه کرده ودرین موردکار رابه تأخیرنیندازند. حدیثی داریم ازرسول اکرم(ص) که میفرماید:» بندگان خدا امراض خودرا مداواکنید زیراخداوندکریم(ج) مرضی راپدید نیاورده جزآنکه دوایی برای آن قرارداده است، مگریک دردکه پیری است. (نهج الفصاحه ص106حدیث شماره1135)
محترم داکترمشرف پویان درهمین سلسله احادیث دیگری راهم تذکرداده که خیلی ارزشمنداست. من درینجالازم میدانم یک پراگراف ازکتاب رازهای زندگی…راکه تالیف اینجانب میباشد، نیزیادآورشوم:» هرگونه تحول وکشش وانقلاب روحی انسان بالای جسم اواثرات مهمی بجامیگذارد، شکل وقیافه و شیوۀ زندگی ما بافعالیت فزیولوژیک وحتی باافکار وخیالات ماهمآهنگی می کند. چهرۀ ماتدریجاً شکل ومودل خودرا ازحالت مختلفۀ شعوری مااخذکرده وبالاخره باپیشرفت عمر یک تصویرکامل احساسات وتمنیات وتمایلات باطنی ما راتشکیل میدهد. اینوقت است که درخطوط آن نه تنهاخصایل نیک وبد وکیفیت عقلی شخص خوانده میشود، بلکه ساختمان عمومی جسمی و میلان آن به امراض عضوی وتشوشات روحی نیزاستنباط میگردد… ساختمان اسکلت وعضلات وجلد وطبقات شحمی وموهای بدن مربوط به تغذی انساج و حجرات میباشد، واین تغذی حجروی توسط دوران خون ومحیط وموادداخلی جسم یعنی بوسیلۀ فعالیت مداوم سلسلۀ غده های افرازات داخلی وجهازهضمی ودوران خون تنظیم میگردد. پس دراین صورت شکل ومنظرۀ جسم یک انسان، مارابه ساختمان اعضای داخلی اونیز رهنمایی میکند. بطورمثال بنیۀ ضخاموی وقیافۀ متورم وجسامت غیرطبیعی یک شخص به آسانی میتواند از خرابی وسؤفعالیت یک غدۀ افرازداخلی نمایندگی کند. چهرۀ انسان یک دیباچۀ خلص تمام اعضای آن بشمارمیرود، زیرابه آسانی میتواندحالت وظیفوی غدوات آندوکربن(افراز داخلی) وحالت وظیفوی معده وامعا و سلسلۀ اعصاب را نمایندگی کند…
بدن مادارای مقاومت بزرگ وعجیبی میباشد، زیرامیتواند خودرابه تمام انواع اقلیم مطابقت داده وخشکی، رطوبت وسردی مناطق مختلفۀ کرۀ زمین راتحمل نماید. همچنان میتواندفاقگی ها، خستگیها، اندیشه ها، غم واندوه، کارهای شاقه وتغییرات ناگهانی آب وهوا رامتحمل گردد. انسان دربین تمام حیوانات بحیث قویترین ونیرومندترین مخلوق خداوندبشمارمیرود، مابصورت غیر شعوری همیشه بدن خودرابه یک ماشین تشبیه میکنیم، اما بایدبدانیم که قدرت ومحکمی یک ماشین مربوط به طرزبسته کاری ومربوط به فلزیست که بدنه وخشت وپیچ آنراتشکیل داده است. مقاومت جسم انسانی نیزبه اسباب مختلفه تعلق داشته وازهمه زیادترخاصیت ارتجاعی، قوام، انقسام، نشو ونما وترمیم انساج درتامین این مقاومت رول بازی میکند. مجادله ومقاومت دربرابرامراض گوناگون ومقاومت دربرابر خستگیهاواندیشه هاوتامین موازنۀ سلسلۀ اعصاب بهترین مقیاس برای سنجش تفوق وامتیازجسم انسان است.
گرچه عدۀ این صفات جنبۀ ارثی دارد، اماهمیشه دستخوش انحطاط بوده ومی توانددرنزد همه مردم وحتی درنزدیکترین وغنی ترین ملل جهان منهدم شود. تاریخ تمدن قرون گذشته امکان این حادثه وصدمه رابه آسانی ثابت میسازد. برای جلوگیری ازاین انحطاط باید بکوشیم تابه قسمتی ازرازهای مهم زندگی خودآشنا گردیده وچارۀ وقایۀ آنرا ازخطرات مادی روحی واخلاقی، واضح و روشن سازیم.
کسانیکه ازنقطۀ نظرنژادی و وراثت به انحطاط دچارنشده اند، همیشه دربرابر خستگیها وواهمه ها وحوادث گوناگون دارای یک مقاومت طبیعی بوده و صحت وسلامت خودرا به آسانی ازدست نمی دهند. برعکس بعضی اشخاصی هستندکه بدون داشتن کدام مریضی معین همیشه رنجور وعلیل بوده وخاصیت یکتعداد انساج واعضای بدنشان خراب ونامساعد میباشد، افرازات بعضی از غدوات آنهامنظم نبوده ونسبت بحالت نورمال کم ویا بحدافراط میباشد. حجرات وعناصر دفاعی وعضویت آنها دربرابرهجوم مکروبهاوامراض مقاومت نشان نداده درکمترین فرصت مغلوب میگردند. این حالت از اسفلیت جسمی وعضوی برسرنوشت آنهاتاثیرناگوارداشته شکست یااضمحلال آنهارا بارمی آورد…«
دانشمند وپژوهشگرفرزانه وگرامی آقای داکترمشرف پویان بطورعمومی امراض مختلفۀ بدن انسان، چه جسمی وچه روحی وچه عضوی وچه انتانی را بطوربسیار روشن وابتکاری، یعنی طوردیالوگ بامریضان، حتی الامکان بطرز عام فهم نگاشته که درصفحات آغازین کتابش چنین به مطالعه میرسد: » ما درپهلوی امراض جسمی، امراض روحی داریم که به کثرت مشاهده میشود. فلاسفه، علمای حکمت، علمای امراض روحی باهمه قدرت وتجارب واندوخته های علمی شان درپهلوی معالجۀ طبی و دوایی رول روحیات ودین راتذکر داده اند. مریضان جسمی وروحی وقتی مرض خودرا لاعلاج فکرنکرده وروحاً خودرا تقویه کنند، زودتر بهبودپیدا میکنند. دین مبین اسلام قرآن راشافی امراض روحی معرفی کرده است. درقرآنکریم درسورۀ فصلت آیت44می خوانیم: این کتاب برای آنهاکه ایمان آورده اند، هدایت وشفااست، وکسانی که ایمان نیاورده اند،گوشهای شان سنگین وچشمهای شان کوراست، چنانکه گویی آنهارا ازجای دور ندا میدهند. درسورۀ اسراء آیه82 : این قرآن راکه شفا ورحمت برای مومنان است فرستادیم ولی کافران راجز زیان نیفزاید. در سورۀ یونس آیۀ57 میخوانیم: ای انسان برای شماازطرف پروردگارتان موعظه آمد وشفابرای آن بیمارانیکه دردل دارید وراهنمایی ومرحمتی برای مومنان.
امراض روحی اسباب وعوامل مختلف دارند. مثلاکسانی هستندکه مصاب به مرض جسمی بوده روحاً رنج میبرند یاکسانیکه عزیزان خودراازدست داده اند و درفراق شان شب وروز میسوزند، عدۀ دیگری شغل خودراازدست داده وبه مشکلات اقتصادی معروض بوده وازآیندۀ خودنگران اند. گروه دیگری به مرض حسادت مصاب اند، اززندگی متوسط خود راضی نبوده بلکه ازحیات مرفه وثروت دیگران رنج میبرند، برخی به مرض خودخواهی، حرص ومقام و چوکی گرفتاراند وغیره…دین مبین اسلام درآیات متعددی اطمینان وآرامش را درسایۀ لطف پروردگار بنده نواز تشریح کرده، چنانچه درسورۀ رعدآیۀ 28 میخوانیم : بایاد خدا قلب ها آرامش می یابد .
مهمترین عوامل روحی نگرانی، اضطراب، تشویش وبیکاری است که میتواند امراض روحی صعب العلاج راسبب شود، خداوندعزوجل به شخص بیکارخشم میگردد: ان الله لیبغض العبدالفارغ. حضرت علی(ع) میفرماید: تشویش روزی راکه نیامده، برامروزمیفزای. جای دیگرفرمود: قلب خودرا ازغم واندوه گذشته آگنده مساز، زیراترا ازآمادگی برای آینده بازمیدارد، نگرانی سال رابرنگرانی امروز اضافه مکن، برای امروز مشکلات خودش کافی است.
داکرالکس کارل (نویسندۀ کتاب »انسان موجودناشناخته« وبرندۀ جایزۀ نوبل) میگوید بزرگترین وقویترین قدرتی که انسان میتواند تمثیل کند عبارت ازدعا وعبادت است. قدرتی است که مانندجاذبۀ زمین وجودحقیقی و خارجی ندارد. من درزندگی طبابت به مریضانی مواجه شده ام که هیچیک از اسباب ووسایل معالجه دردشانرا دوانکرد، امابکمک دعاازمرض نجات یافتند.
مفاد دعااینست که بشرمیکوشد قدرت ونیروی محدودخود راباتوسل به نیرو و قوای نامحدوددیگر توسعه وافزایش دهد. وقتی دعامیکنیم، خودرابه قوۀ محرک پایان ناپذیری که تمام کائنات درید قدرت اوست میسپاریم…
ویلیام جیمز(پدر روانشناسی علمی) واستادفلسفۀ یونیورستی هاروارد، اظهار نظرمیکند: موثرترین داروی شفابخش نگرامیها، ایمان واعتقادمذهبی است، امروز جدیدترین علم روحیات همان چیزهارا تعلیم میدهدکه پیامبران خدابه مردم آموختند، چرا؟ برای اینکه داکتران روانشناس درک کردندکه دعا و نماز وداشتن ایمان قوی به دین، نگرانی، تشویش، هیجان وترس رااز انسان دور میسازد.
گاندی رهبرفقیدهند اظهارنظرمیکند: اگر ازنیروی استقامت بخش دعاوعبادت الهام نمی گرفتم، از پادر آمده بودم . او خودجواب میگوید: اگردعا نبود، من مدتها قبل دیوانه ومجنون شده بودم .
داکترهاگز ناظم یونیورستی کولمبیا اظهارمیدارد: برای تمام دردها وامراض یا راه علاج است یانیست، اگراست درموردآن باجان بکوش، اگرنیست، تشویش بخود راه مده . اومیگوید: نگرانی وتشویش رامیتوان به قطرات مداوم آب تشبیه کردکه اگربتواند پی درپی به انسان فرو ریزد، اورابه جنون و دیوانگی کشیده حتی به خودکشی وامیدارد.داکترنورمن متخصص معروف ورم مفاصل اظهارعقیده میکندکه ناکامی درزندگی زناشوهری، غصه هاو مصیبتها، تنهایی ونگرانی ونارامی هاوناملایمات دوامدار، ازعوامل موثر ورم مفاصل است.
نگرانی وتشویش میتواند زیبایی صورت یک زن راصدمه برساند. دراثرنگرانی صورت منقبض شده سبب میشودکه زانوی غم رادرغل گرفته، دستهارا زیر چنه گذاشته درنتیجه چملکیهای زیاد درصورت پدید آید. ازطرفی هم نگرانی سبب میشودکه شخص دایم عبوس وترشرو شده، موهابه سفیدشدن وریختن شروع کرده درجلد روی، امراض جلدی مانندبخار روی وغیره تظاهرکند.«
بهرحال، جناب داکترمشرف پویان، درصفحات بعدی مجموعۀ تفصیلی و روشنگر طبی اش اکثرامراض جشمی وروحی انسان راتوضیح و تشریح نموده که نظربه محدودیت صفحات امید، تنهالست عناوین آنراارایه میکنم:
انحطاط روحی(دیپریشن)، فشارخون، مرض شکر(دیابت)، تصلب شرایین، انفارکت دماغی، پرابلم چاقی، علل سردردی ها، سرچرخی، فشار یا سترس، سنگ گرده، ضخامۀ پروستات، علایم پیروی زودرس، زوال عقل یا الزایمر، حساسیت دوایی، الارژی غذایی، الارژی فزیکی، الارژی مقابل نیش حشرات، داکتر رابایدسئوال پیچ کرد، مرض نقرس، خال خدایی(خال زیبایی)، سیاه زخم (انترکس)، اضرار فردی واجتماعی موادمخدر، روابط جنسی، اضرار فردی واجتماعی دود دست دوم…، سرماخوردگی، اضرارسگرت ازدیدگاه اسلام وازنظر مقررات صحی، میگرین یا نیم سری، بواسیر، شفای معجزه آسای یک سرطان پیشرفته.
معرفی مختصریک اثرپرمطلب وپر ازتوضیحات علمی ورهنمایی های مفید و حیاتی طبی دوست فرازنه وگرامی ام داکترمیرمحمدیونس مشرف پویان رابا آرزوی حوصله افزایی اش درتحریر آثارخواندنی وعام المنفعۀ بیشتر، در همین جاخاتمه داده، صحت وسعادتش را ازبارگاه ایزدمتعال نیازمندم .