خوانندگان گرامی وآشنایان فرزانۀ جریدۀ مردمی امید، این مرتبه در سلسلۀ معرفی بیش ازیکصدکتاب و رساله دیوان شعری که درهمین جریده ازآثارنویسندگان، علما واندیشمندان افغان درهجرت بررسی کرده ام، اینک مجموعۀ لغتنامۀ تألیف خودم راکه پنجمین چاپ تازه وتجدید نظرشدۀ آن است، درسه بخش ودر667 صفحه، که حاوی بخشهای فارسی به انگلیسی، انگلیسی به فارسی واساسات مکمل گرامرفارسی میباشد،معرفی میکنم.
چندسال قبل وقتی تقاعدخود راازکتابخانۀ علمی وتحقیقی جورج تاون یونیورستی مطالبه کردم، روزهای اول تقاعد پس ازپانزده سال خدمت در همین یونیورستی واشنگتن دی سی وجمعاً سی سال خدمت واجرای وظیفه در بخش های فرهنگی، طبی وعلمی ایالت ورجینیا، باری جداً وبطورپیگیراقدام به کارخطیر وطاقت طلب تهیۀ دکشنری فوق الذکرنمودم، البته بامصرف پولی خودم وپشتیبانی معنوی افغان اکادمی، که تکمیل آن مدت دو ونیم سال را درتهیه وتیپ کامپیوتری آن که تازه آموخته بودم، دربرگرفت ومن بطور ابتکاری باتجربه ایکه ازتدریس لسان داشتم، بطورابتکاری تلفظ انگلیسی یا (ترانس لیتریشن) لغات فارسی رادریک ستون علیحده به طرز الفبایی اضافه نمودم.
این کارفرهنگی که برای انگلیسی زبانان آموزش زبان فارسی وهم نسل جوانی که به خواندن زبان فارسی نسبت تحصیلات ابتدایی شان درمکاتب امریکا بلدیت ندارند، کمک شایان میکند. مؤسسۀ تدریس زبان Diplomatic Linguisticکه مرکزآن درکالیفورنیاست، وهمچنان مکتب افغان اکادمی ویک مکتب خصوصی تحت نظردوست وهم مسلک عزیزم داکترغلام محمددستگیر وچندبنیادتدریسی دیگر ازین دکشنری استفادۀ زیان نمودند. ناگفته نماندکه درملحقات کتاب، اصطلاحات عمدۀ طبی (ذکرنام امراض با ترجمۀ فارسی آن) واصطلاحات عمدۀ عسکری نیزبصورت الفبایی تذکریافته است. مقدمه یاپیشگفتار راکه به زبان انگلیسی نوشته ام، چنین است :
همچنان ازشخصیت های فرزانه ودانشمندی که دربررسی وملاحظات لغوی و تعدیل واصلاحات به من کمک ارزشمندنموده اند، مانندجنابان پروفیسر ولی عصیم وداکترعبدالغفور روان فرهادی ابرازسپاس وقدردانی نموده ام، وهم سپاسگزارم از بانوی فرزانه دارو که قسمتی ازین دکشنری رادرسایت پرمحتوای خودنشرکرده است.
اینک بخشی از تقریظ واظهارنظر دو دوست گرامی ودانشمندان محترم استاد داکترعنایت الله شهرانی واستاد پوهندوی قاسم هاشمی رانیزتقدیم میکنم :
داکترعنایت الله شهرانی : …استاد پروفیسرعبدالواسع لطیفی ازهمان نخبگان و شخصیتهای علمی وهنری وازجملۀ نویسندگان طرازاول افغانستان میباشندکه بیش ازپنجاه وپنج سال درمعارف، دانشگاهها، مطبوعات، ساحات طب، ادبیات تیاتر ونوشتن درامه های انتباهی وهمچنان درادارات موسسات علمی خدمات عالمانه وصادقانه کرده اند.
استادداکترلطیفی درطول حیات پربهای خود صاحب این امتیازهابوده اند: اول اینکه یک مردزاده وپروردۀ کابل است، که من نوشته های شیوۀ کابلی اصیل شانرادوست دارم. جناب استادلطیفی طوریکه درزندگینامۀ یا اتوبیوگرافی خود بقلم آورده اند، ازمتولدین کوچۀ اندرابی یاقلب کابلستان میباشند، ودر محاورات برسیاق فارسی گفتاری کابل سخن میگویند. قوۀ دماغی، قدرت کار واناتومی شان ازدودمانهای نخبۀ کابل باستان نشن برازنده دارد. استادلطیفی در داخل وطن ودردیارغربت بوستان وهم صحبتیهای فراوان دارندکه محبت خالصانه وعلایق مؤدبانۀ شان باهریک ورد زبانهاست… استادلطیفی درپهلوی زبان مادری شان به زبانهای فرانسو، انگلیسی وآلمانی بلدیت گسترده داشته و ازهریک دررشته های علمی، اجتماعی وادبی تراجم وادابتهای خواندنی وپر مطلب دارندکه کتاب معروف وپرمحتوای«رازهای زندگی ازنگاه طبیب» برندۀ چندین جایزۀ مطبوعاتی، نمونۀ بارزی ازآنهاست.
جناب داکترلطیفی یک بیوگراف نویس آزموده بوده وزندگینامۀ یکتعداد نخبگان وطن وعلما ونویسندگان وشعرای جهان غرب رابرشتۀ تحریرآورده که دروطن عزیز ودربرون مرز درجراید وزین امد وکاروان به نشررسیده است. وی ازچندسال به اینطرف درمعرفی آثارتازۀ نویسندگان وپژوهگران باشیوۀ دلپذیری درجریدۀ وزین امید صرف مساعی نموده اند.
واینک شمۀ درخصوص کتاب فرهنگ تالیف جناب شان، دردوجلد، جلداول دری– انگلیسی/ جلددوم انگلیسی– دری . دکشنری مذکورروی دوهدف عمده ترتیب وتالیف شده است: یکی برای استفادۀ مبرم نسل جوان افغان مقیم ممالک انگلیسی زبان که تاهنوزبه خواندن کلمات دری بلدیت نداردل ودیگر برای خارجیان انگلیسی زبانی که برای آموختن فارسی دری علاقمندهستندویا ضرورت دارندتادرمسافرت درافغانستان حین مکالمات روزمره به دری افهام و تفهیم نمایند. درهردوصورت فرهنگ کنونی تالیف داکترلطیفی باسادگی تمام وبحداعلی قابل استفاده ومفیدمیباشد، زیراتلفظ کلمات راباشیوۀ روشن حاصل تجسس خودش، به حروف لاتین بصورت الفابیتیک تحریرنموده است. بطورمثال درجلداول(دری انگلیسی) EJAAZA= PERMISSION ودرجلددوم (انگلیسی دری) DESTRUCTION= ENHEDAAM
این کتاب فرهنگ که درتهیۀ آن استادداکترلطیفی زحمت زیادکشیده و فرزانگانی متذکر درمتن مقدمۀ کتاب بااوکمک شایان نموده اند، درنوع خود یک کارشایستۀ فرهنگی عام المنفعه میباشد…
دراخیربایدبه عرض برسانم که آفرین به قدرت وزحمتکشی پروفیسرداکتر عبدالواسع لطیفی که باهمه مصروفیتهای نویسندگی، کار دریونیورستی جورج تاون، کار دربوردافغان اکادمی، دربورد انجمن داکتران افغان مقیم امریکا و تصدی ریاست انجمن صلح ودموکراسی برای افغانستان، توانسته است به تکمیل چنین دکشنری که فرهنگ ارزشمند وخیلی کارآمدمیباشد، موفق شدند. خداوندمتعال برای شان صحت وتوان مزید عنایت فرماید.
شادروان پوهنوال قاسم هاشمی : نقدی بر یک اثر ارزشمند :
گرچه داکترعنایت الله شهرانی به ارتباط قدردانی اش ازمقام علمی وشخصیت بارزداکترصاحب لطیفی تبصرۀ عالمانۀ شانرا درجریدۀ فرهیختۀ امید، برارزش واهمیت این اثر ابرازداشته اند، با اینهم بنده که دراضافه ازتدریس موضوعات دیگر، ازسال 1961تاهمین اواخربه تدریس زبان انگلیسی بعداً برگردان آن اشتغال داشته ام، جناب پروفیسرداکترعبدالواسع لطیفی ظرف سی سال مهاجرت درامریکا که افتخارآشنایی باایشان نصیبم شد، یک جلدازاین قاموس زیبای شانرا که تازه ازچاپ برآمده، به من لطف فرمودند، بعدازمرور برآن وظیفۀ خود دانستم تا مشتی ازخروارپیرامون ارزش آموزندۀ آن نکاتی چند غرض آشنایی بیشترخوانندگان گرامی بپردازم .
اینکه به کدام پیمانه اجتماع به چنین اثری احتیاج دارد، بکلی مبرهن است، با یک نظرگذرا درک میکنم که کتاب دکشنری فشردۀ لغات معمول (دری– انگلیسی، انگلیسی– دری باتلفظ مربوطه) درهرخانواده مشکل گشای خوبی بوده میتواند. تسهیل دراستفادۀ آن سبب میشودکه اعضای خانواده اگرحاجتی هم نباشد، باورق زدن این اثر باارزش بسیاچیزها می آموزنده آنچه بیشتربر غنای این اثر سودمندمی افزاید، تقسیم آن به دوبخش است، واین خودباعث انگیزۀ خواننده میگردد، ودرفرجام همین انگیزه واشتیاق سبب افزایش بیشتر دانش خواننده می گردد.
شکی نیست که این سی ودومین اثرجناب پروفیسرلطیفی نیزدرسلسلۀ آثار ارزشمندش آموزنده ومفید خواهد بود. به آرزوی عمردراز وخدمات بیشتر جناب داکترلطیفی. ومن الله التوفیق.
پوهنوال قاسم هاشمی، ورجینیا، امریکا /.
**********************************************