دوستان عزیز؛ دراین اوضاع و احوال دلتنگ قرنطین ناشی از شیوع ویروس کرونا یگانه رفیق خوب وسرگرم کننده ام کتاب است . درهفته گزشته کتاب را بنام «تاریخ دموکراسی» که مولود تحقیق و پژویش محمود طلوعی است خواندم ، ګرچه دوستان ورجاوندم درین باب وفصل مطالعات دارند ولی حیفم امد که در اوضاع بحرانی سیاسی کشورم که دموکراسی ورد زبان هر طرف در ګیرمنازعات سیاسی است ، از این اثر ارزشمند جستار های را در حیطه ی اختصار با علاقمندان ان شریک نسازم .
قسمت نخست
دموکراسی یا حکومت مردم بر مردم ،که این روز ها ورد زبان همه است، از یونان باستان سرچشمه ګرفته و تاریخچه ای دو هزار و پنجصد ساله دارد . در این نګرش کوتاه به این سوال پاسخ را جستجو می کنیم که ایا در کشور های که مدعی دموکراسی ، حکومت مردم برمردم به مفهوم واقعی ان وجود دارد یا عناصری که با قدرت سرمایه و تبلیغات افکار عمومی را می سازند، به نام مردم فرمان می رانند؟ .
در این مختصر تحقیقی نخست تاریخ از دموکراسی یا اصل حکومت مردم بر مردم وسیر تحول ان را از یونان باستان تا امروز مرور می کنیم وسپس نظریات و عقایدی را که در باره ی مفهوم دموکراسی و شرایط تحقق یافتن ان را در یک جامعه ابراز شده است مورد بررسی قرار می دهیم .
دموکراسی ترکیبی از دو کلیمه یونانی( دیموس) به معنی مردم و(کراتوس) به معنی قدرت و حکومت است که ترکیب ان به معنی حکومت مردم می باشد.
دموکراسی همانطور که ریشه لغوی یونانی دارد ، نخستین باردر یونان به محک ازمایش قرار ګرفته و قریب پنجصد سال قبل از میلاد در شهراتن تجربه شده است . در ان زمان قسمت های مختلف کشور امروزی یونان تحت حکومت های مستقل وجدا از هم اداره می شدند و هریک روش و منش خاصی در اداره امور خود داشتند. اتن پایتخت امروزی یونان شهری بود که در ظاهر با اصول دموکراسی یعنی حکومت مردم بر مردم اداره می شد و شیوه اداره این شهر به دمکراسی مستقیم معروف شده بود، مردم شهردر فواصل زمانی معینی ګرد می امدند و نمایندګانی از میان خود برای اداره ی امور شهر و قضاوت ودادرسی انتخاب می کردند ودر همین اجتماعات اتخاذ تصمیم در باره ی مسایل مهم و مورد اختلاف به رای عمومی ګذاشته می شد. البته این تجربه اولیه دموکراسی در اتن هم تجربه کامل ، موفق و بی عیب نبود، زیرا نخست این که همه ی مردم نمی توانستنددر ان شرکت کنند، دو اینکه نوع تشکیل این اجتماعات و کثرت جمعیت حاضر در ان فرصت و امکان اظهار نظررا برای همه نمی داد و معمولن عده ای از خطیبانکه قبلن تعین شده بودند در این اجتماعات فرصت سخنوری یافته و دیګران را تحت تا ثیر قرار می دادند، واز همه مهمتر اینکه اکثریت واقعی مردم ( زنان و بردګان) حق شرکت در این اجتماعات و رای ګیری را نداشتند . از همین بابت دموکراسی یونان از ابتدا بر پایه ی غیر دمکراتیک استوار شده بود.
از همین رو دموکراسی اتن از همان ابتدا مخالفان سر سختی هم داشت که برجسته ترین انان افلاطون بود. افلاطون عقیده داشت که اکثریت مردم عوام و جاهلند که نه صلا حیت اخلاقی ونه قابلیت وشعور حکومت و اتخاذ تصمیم درباره ی سر نوشت خود را دارند. افلاطون در کتاب معروف « جمهوریت» خود حکومت طبقه ممتازو منور الفکری را که در«مدینه فاضله» او برای حکومت کردن تربیت می شوند ، پیشنهاد می کند و معتقد است که حکومت باید به دست فلاسفه که او انان را «فیلسوف سلطان» می نامد سپرده شود. در مقابل افلاطون فیلسوف و متفکر بزرګ دیګر اتن ، ارسطو به اصول دموکراسی و حکومت انتخابی ازسوی مردم اعتقاد داشت، ولی اوهم معتقد بود که کسانی که برای اداره ی امور شهر یا مملکتی انتخاب می شوند باید دارای شرایط و ضوابطی باشند و انتخاب کنندګان بین ګروهی که واجد صلاحیت لازم هستند حق ګزینش داشته باشند.
تجربه دموکراسی در یونان دیری نپاییدوحکومت اتن در جنګ با حکومت ها و اقوام دیګری که پا یبند اصول دموکراسی اتن نبودند، شکست خورد. تجربه دموکراسی در رم و سایر نقاط اروپا تا قرن پنجم میلادی هم چندان موفقیت امیز نبوده، تا اینکه اروپا در سالهای بین قرن پنجم و قرن پانزدهم که به قرون وسطی یا عصر تاریکی معروف است دوران سخت و سیاهی را در بشت سر ګذاشت و حکومت های خود کامه و قشریون مذهبی که از طرف پاپ ها حمایت می شدند، طی ده قرن بر مردم حکومت نمودند. نخستین جرقه ی ازادی و دموکراسی در این دوران ظلمانی در انګلستان روشن شد و ان در سال ۱۲۱۵ میلادی بود که کینګ جان پادشاه انګلستان در اغاز قرن سیزدهم میلادی به دنبال یک طغیان عمومی مجبورشد فرمانی را امضا کند که به نام «منشور بزرګ» شهرت یافته ویکی از مهمترین اسناد تاریخ ازادی های بشری است. در این منشور برای نخستین بار حق مردم برای رسیدګی به اتهامات منتسب به انها در محاکم عمومی به رسمیت شناخته شده ، بازداشت بدون دلیل وغیرقانړنی منع ګردید و اصل « وصول هیچګونه مالیاتی از مردم بدون تایید نمایندګان انها قانونی نیست» پذیرفته شد.
بقیه دارد