بسمالله والصلاة علی رسولالله!
البته باید گفت اینکه ما دربارۀ دانشمندان و مفاخر بزرگ ایـن سـرزمین چیـزی مینـویسـیم و کارنامـههـای علـمی و پژوهشهای آنها را در خور یادآور اخلافمان قرار میدهیم از احساس پاک، برداشت و سلوک نیک و اخلاق عالی ما نمایندهگی میکند، همینکه زحمات و فرآوردههای تاریخی، فرهنگی و ادبی بزرگان خویشرا به یادکرد قرار میدهیم، در واقع به فرهنگ، ادب و تاریخ خویش ارج میگذاریم، زیرا از اثر کارکردها، تحقیقات و مطالعات مستدام بزرگان و دانشمندان است
که فرهنگ، ادب و کلتورِ ما گسترش مییابد، و لذت و مزیت علم و معرفت را در آفریدههای پژوهشی استادان و دانشمندانِ خویش میتوان دریافت، لهذا لازم است تا از آنها یادآوری صورت گیرد، روی همین ملحوظ دانشمند جوان ما معاون سرمحقق برهانالدین نظامی با اندیشۀ والا و انسانیکه دارند همیشه ذهنشان معطوف بر این نکته است که بزرگان و علاقهمندان فرهنگ و ادب این سرزمین را به خامۀ پُرمهرشان ستایش و تحسین نمایند، قدر و منزلت دوستداران علم و دانش را با ابراز احساس و جهاندید خویش ادا نموده که با چنین کار دانشمندان در راه اشاعه و گسترش علم و فرهنگ هرچه بیشتر ساعی و کوشا میگردند و این موضوع یکی از موازین روانشناسی میتواند باشد، زیرا آنها به این امر تشویق میگردند تا در عمران و آبادی این کشور از طریق پژوهشهای علمی شان بپردازند و از جانب دیگر این کار برای جوانان ما در عرصۀ کسب علم و دانش نهایت مفید و مثمر تمام میشود و ایشان هم میکوشند مانند بزرگان علم و دانش در ارتقاء و اعتلا وطن شان از طریق دانشاندوزی به بلندای مرتبت و پیشرفت نایل آیند؛ لهذا یادآوری از پژوهشهای علمی بزرگان یک اصل مهم است، چون سعادت و خوشبختی جامعه را میتوان مرهون زحمات آنها دانست، روی همین منوال محترم آقای نظامی بر تحقیقات، آثار، کتب و افکار پروفیسور دکتور عنایتالله شهرانی مکث نموده و در بخش آغازین به زندهگینامۀ آن بزرگمرد پرداخته همچنان از تحصیلات، آثار و تألیفاتشان در عرصههای مختلف علمی– فرهنگی نام برده شده است. موازی به آن نظر دانشمندان و اهل خبره در مورد شخصیت علمی و آثار استاد انعکاس یافته است. خلاصه گفته میتوانم کارهای علمی – فرهنگی استاد در کتاب «فرزانهای از خاورزمین» که به قلم رسای محترم نظامی نوشته شده است، اثر مفید و ارزشمند بوده و این خود بر ژرفاندیشی نویسنده میافزاید و بجاست که بگویم:
پروفیسور استاد عنایتالله شهرانی یکی از شخصیتهای معروف و برجستهٔ کشور ما است، که با آثار آن استادان و دانشمندان زیاد کشورمان آشنایی دارند و ایشان عمر پُربار و حیات شیرین خود را همیشه وقف تحقیق و پژوهش کرده است و از هر گونهیی که خواسته است در بسط و گسترش فرهنگ این خطّۀ باستانی بذل مساعی به خرچ داده است، چنانچه آثار آن نمایانگر این واقعیت است که ایشان در ساحه زبانشناسی، ادبیاتشناسی، نقد ادبی، تیوری ادبی، تاریخنگاری، فرهنگ و فولکلور از هیچگونه سعی و کوشش دریغ نورزیده اند، وقتی آثار آن مورد مطالعه و ارزیابی قرار میگیرد بر این امر مشعر میگردیم که نام نامی شان باید حک اوراق زرین دنیای ادبیات و فرهنگ قرار گیرد، زهی سعادت و خوشبختی در این است که استاد دماغ و اندیشه خود را وقف کتاب نموده است، اوقات شیرین، دقایق و لذایذ زندهگی را همیشه بر مبنای محور پژوهش و تحقیق میداند و بر این باور و اندیشه است که اگر زندهگی در محور مطالعه و پژوهش صرف شود به اهمیت و حکمت زندهگانی پی خواهیم برد، زیرا دانستن و کمایی کردن علم و معرفت راه و طرق زندهگانی را به ما میآموزاند و عطش تشنهگی را در بدستآوردن علم میتوانیم مرفوع نماییم که آن بزرگمرد بر مبنا و مدار همین اندیشه همیشه خود را تشنهیی علم و معرفت دانسته و آثار مختلف را برا خوانندهگان و عزیزان به ارمغان آورده است تا از این دریای بیکران علم قطرۀ نوش کنند که مباهات و فخر آن بر ما علاقهمندان علم و دانش است، در عین حال تخلیق آثار استاد برای ما یک نوع آموزش است که پیشکسوتان ما راه تشویق و آموزش را در عمل و پندار علمی خویش به ما میآموزاند تا با اقتفا و پیروی از عادات علمیشان در سازندهگی شخصیت خویش کوشا و ساعی باشیم. البته با نشست و صحبتهای همچو انسانها که تار و پود وجودشان بر مبنای علم و تحقیق بافت خورده، بایست افتخار کرد و با وجود چنین رادمردان علم، فرهنگ و ادب تاریخ معاصر ما بارورتر خواهد گردید و نام نیاکان کشور و مأمن عزیز خویش را در کارهای مثمر و ثمربخش این انسانها خستهگی ناپذیر علم و دانش یکبار دیگر احیاء خواهیم کرد. ناگفته نماند که پژوهشهای علمی دانشگاهی و اکادمیک رنج و تأمل بیشتر میخواهد که جناب استاد همیشه این رنج و تکلیف را بر خود هموار داشته و جهت دریافت کتب و مآخذی از یکجا به جای دیگر رفته تا در آفرینش آثار خویش از منابع معتبر استفاده نموده باشد که آثار آن گواۀ این حقیقت بوده و با نهایت دقت و ژرفنگری اثر بکر و تازه را تقدیم خوانندهگان مینماید، البته نوشتههای استاد شهرانی به گونهیی دایرةالمعارفی محسوس است، چنانچه قبلاً نیز اشاره اندر مورد شد که ایشان در ساحات مختلف ادبی، فرهنگی و تاریخی نظراندازها داشته که بازهم این خود بر شخصیت علمی استاد میافزاید تا آنجا که از زمان جوانی دانشگاهی تا امروز کار و تحقیق استاد به طور مستمر دوام داشته و آنرا جزء عادات کردار استاد میتوان قلمداد کرد که این دانشاندوزی در رشد و تکامل شخصیت آن نیز بیتأثیر نبوده بدین معنا که ایشان انسان حلیم، متواضع و فـروتن بـوده؛ از همینجاست کـه دانشمند محتـرم معاون سرمحقق برهانالدین نظامی اکـرام، اعـزاز و اخلاص خـود را در آفرینش اثـرش برای اسـتاد بازتاب داده و جهاندید خویش را نسبت دکتور شهرانی طی سطور چند، منحیث رساله تقدیم داشته که چنین اثر تحقیقی اخلاصمند آقای نظامی را بر علما، دانشمندان نشان داده و یادبود از خبرهگان و مفاخر بزرگ افغانستان از وظایف دوستداران علم و فرهنگ است و با این دید و بینش بر ثروت معنوی خویش خواهیم افزود.
در فرجام از خداوند متعال برای استاد شهرانی و نویسنده کتاب صحت، سلامتی و پیروزی آرزو میکنم.
والسلام معالاکرام،
مؤرخ ۲۷ میزان ۱۴۰۱ خورشیدی
کابل ـ افغانستان