تعمیق روابط ستراتیژیک مسکو و اسلام آباد : مـیـرعـبـدالـرحـیـم عـزیـز

ما شاهد تغییرات عمده در صحنۀ سیاست جهانی هستیم. پیمان ها عوض می شوند و روابط کشور ها دچار نشیب و فراز می گردند. در جهان فعلی هر نا ممکن به امکان مبدل شده است. همانطوریکه نظام ها در حال فروپاشی است، روابط کشور ها هم طور جدی تغییر شکل خورده است. نزدیکی مسکو و اسلام آباد که تا چند سال قبل قابل تصور نبود، ممکن است سرانجام به یک مثلث ستراتژیک میان مسکو، بیجینگ و اسلام آباد منجر شود که نه تنها جنوب آسیا، بلکه توازن سیاسی و نظامی شرق دور را هم تحت تاثیر قرار خواهد داد.  بازندۀ اصلی درین بازی ستراتیژیک افغانستان ضعیف و مستعمره خواهد بود.

روابط ستراتیژیک در جنوب آسیا و شرق دور در حال تغییر خوردن است. فیلیپین دوست و متحد ستراتیژیک امریکا نسبت تنش در روابط این دو کشور، حال به سوی چین گرایش نشان داده و شاید آسیای محوری امریکا را به ناکامی مواجه سازد. هند، متحد ستراتیژیک شوروی سابق در جریان جنگ سرد به سوی امر یکا میلان دارد و حامی روش آسیا محوری امریکا در محاصره کردن چین است. پاکستان دوست و متحد جنگ سرد امریکا، به مسکو نزدیک میشود که در نتیجه روابط نظامی وسیاسی روسیه و پاکستان بیشتر تعمیق خواهد یافت. سرعت نزدیکی مسکو و اسلام آباد سریع تر است، چنانچه بین 24 سپتمبر و 10  اکتوبر سال 2016، قوای هر دو کشور مانور مشترکی را به راه انداختند که در دهۀ 70 و 80 جزء موهومات به شمار میرفت.

سردی در روابط امریکا و پاکستان، عامل عمدۀ بازنگری در سیاست خارجی پاکستان است. تحریم ارسال اسلحه از جانب امریکا و فشار های اقتصادی که بر پاکستان اعمال می شود، سبب شده است که اسلام آباد در جستجوی یک قدرت دیگر جهانی باشد که بتواند نیازمندی های نظامی و تکنالوژی خود را تکافو نماید. روسیه بهترین کاندید برای پاکستان است که به علاوۀ چین، یک قدرت دیگر را هم با خود یکجا سازد. پاکستان آرزو دارد که روابط اقتصادی اش با  کشور های آسیای مرکزی گسترش پیدا نماید که درین خصوص موافقت و همکاری روسیه حتمی است. اسلام آباد همچنان به اسلحۀ پیشرفتۀ روسی چشم دوخته است چنانچه که گزارش ها می رساند،  اسلام آباد به خریداری طیارات جنگی سو 35 (( SU-35 علاقمندی نشان داده است.

میدانیم که  روسیه در حال کنونی در اروپا در  مضیقه قرار دارد و فضای تنفسش درین قاره روز به روز ضیق تر میشود. هند دیگر آن متحد ستراتیژیک دیروزی مسکو نیست که روسیه بالایش حساب نماید. پس پاکستان در جنوب آسیا یک محل مناسب برای توسعۀ مناسبات روسیه در منطقه و ماورای آن محسوب می گردد. رسیدن به آب های گرم بحر هند  که یکی از آرزو های  روسیۀ تزاری وشوروی سابق بود که افغانستان هم قربانی آن شد، اکنون بی تکلیف برای مسکو میسر خواهد شد. بعد از تعمیق روابط روسیه با پاکستان، کشتی های نظامی و تجارتی روسیه قادر خواهند شد که در بنادر کراچی و گوادر لنگر اندازند و از آنجا به سوی شرق دور در حرکت بیفتند.   قوای بحری نمبر 7 امریکا که بعد از جنگ جهانی دوم حاکم  بلا منازع اقیانوس آرام و بحیرۀ چین بود، منبعد آسایش سال های قبل را نخواهد داشت، بلکه توسط قوای بحری چین و روسیه به مبارزه دعوت خواهد شد. مقولۀ “بازی بزرگ” در جنوب آسیا و شرق دور  در حال تکوین است.

عمق روابط ستراتیژیک روسیه و اسلام آباد با مانور مشترک نظامی هر دو کشور بین 24 سپتمبر 2016 و10 اکتوبر سال جاری، عمیق تر شد و مسکو و اسلام آباد  را بیشتر با هم نزدیک ساخت. دلچسپ اینکه این مانور نظامی در ایالت خیبر پختونخواه اجراء گردید. درین مانور نظامی، انواع سلاح ها به شمول طیارت جنگی جی اف 17 ((JF-17 پاکستانی و هیلوکوپتر های ام 35 (M-35) روسی مورد استفاده قرار گرفتند. همچنان یک کندک پیاده نظام  روسی و 500 تن عسکر پاکستانی درین مانور شرکت نموده بودند. دولت هند طی یاداشتی قبلاً به مسکو اطلاع داده بود که روسیه بایست از هر گونه  مانور نظامی با پاکستان بپرهیزد، اما مسکو در طرح عملیاتی خود ثابت قدم ماند. در حین وقت مسکو به دهلی جدید اطمنیان داد که این مانور به هیچ شکلی  متوجه دهلی و یا کدام کشور دیگر نیست. بایست خاطرنشان  ساخت که بعد از تجاوز شوروی به افغانستان، این بار اول است که قوای نظامی روسیه وارد جنوب آسیا میشود، ولی این بار به دعوت پاکستان که محل گروه ها جهادی ضد تجاوز شوروی سابق بود.  دلایلی که روسیه را وادار به نزدیکی به پاکستان ساخته است، عبارت اند از:

  1. روسیه برای فروش اسلحۀ خود ضرورت به بازار و مشتری دارد که پاکستان یکی از آن مشتریان است.
  2. روسیه سعی می ورزد که نفوذ امریکا و اتحادیۀ اروپائی را در منطقه کوتاه سازد و به عوض نفوذ خود را پخش نماید. روزنۀ اسلام آباد این امید را در دل مسکو جای داده است.
  3. برای فرار از تعزیرات اقتصادی و سیاسی غرب، روسیه به یک مجرای دیگر نیاز دارد. روابط نیک با پاکستان مسکو را درین خصوص کمک خواهد کرد.
  4. روسیه می خواهد به سیاست خارجی خود ابعاد تازه ببخشد.
  5. روسیه نگران گسترش مراکز نظامی امریکا در حوزۀ اقیانوس آرام است و می خواهد که از نزدیک فعالیت های نظامی امریکا را زیر نظر داشته باشد. اگر روسیه قادر به استفاده از بنادر کراچی و گوادر گردد، مسکو در منطقه دست بالا خواهد داشت.

دلایلی که پاکستان را به روسیه نزدیک ساخته است، عبارت اند از:

  1. پاکستان آرزو دارد که بیش ازین متکی به غرب نباشد.
  2. اسلام آباد اعتماد خود را بر واشنگتن از دست داده  و دوستی امریکا را موسمی می داند. بنابران، اسلام آباد در صدد یافتن دوستان جدید است.
  3. گرایش هند به سوی امریکا باعث شده است که پاکستان هم به روسیه نزیک شود تا به عقیدۀ اسلام آباد  توازن ستراتیژیک در منطقه برقرار گردد.
  4. بحران انرژی در پاکستان، اسلام آباد را وادارساخته است که از کشور های آسیای مرکزی کمک بخواهد که بدون همکاری روسیه نا ممکن است.
  5. اسلام آباد به همکاری روسیه نیاز دارد، خصوصاً زمانیکه قوای خارجی افغانستان را کلاً ترک بگویند. روسیه و پاکستان در افغانستان منافع سیاسی، اقتصادی  و استخبارتی دارند که حفظ آن منافع مستلزم همکاری این دو کشور است.
  6. پروژۀ پایپلاین گاز ترکمنستان، افغانستان، و هند (تاپی) که این کشور ها را به هم وصل می کند، مستلزم همکاری روسیه خواهد بود.

هنوز خلیلی زود است که جدائی کامل پاکستان را از امریکا اعلام بداریم. پاکستان مخلوق غرب است که چندین دهه متحد نظامی و ستراتیژیک امریکا و برتانیه  بوده که تا اکنون هم ادامه دارد. اسلحه و دوکتورین نظامی پاکستان هنوز هم امریکائی است و سال ها  طول می کشد که اردوی پاکستان بتواند با صرف بیلیون ها دالر در خود تغییرات کیفیتی وارد نماید. تصور نمیشود که مقامات پاکستان به این زودی از امریکا رو دور بدهند و به یک بارگی در دامن روسیۀ ناتوان بیفتند. این نوع مانور ها میتواند جدی تلقی شود، اما نباید آن را ختم یک دور کامل تاریخ دانست.

بازندۀ واقعی درین بازی بزرگ، افغانستان خواهد بود که کمترین پشتوانۀ سیاسی و نظامی ندارد. اگر فرض شود که افغانستان متحد نظامی امریکا خواهد شد، این کشور چه میتواند برای امریکا انجام دهد؟ یک کشوری که نتواند مردم را خود را سیر کند و برای نفوس خویش خانه و نان تهییه نماید، چه ارزش ستراتیژیک در اتحاد با سایر کشور ها خواهد داشت، مگر اینکه در خدمت صد فیصد همان کشور باشد. صرف نظر از به یغما بردن منابع طبیعی افغانستان و استفاده از خاک کشور برای مقاصد نظامی در منطقه، افغانستان مستعمره هرگز توانائی این را نخواهد داشت که امریکا را کمک نظامی نماید. در حالیکه موقعیت  جغرافیائی پاکستان این فرصت را برای روسیه میسر خواهد ساخت که در آب های گرم بحر هند “قدم” بگذارد و با چین یکجا امریکا را به مبارزه بطلبد.