برگرفته : از کتاب آنلاین منتشره ٔ « چهره های جاودان ـ اثر ماریا دارو
فیض الله ایماق فرزند شاه مردانقل در سال ۱۳۲۴ هجری شمسی در باغبوستان شهر قورغان اندخوی ولایت فاریاب، در یک خانوادهٔ زحمتکش پا بر عرصهٔ وجود گذاشت. وی از ملیت تورک اوزبیک سر زمین ما می باشد، بنا ً زبان تورکی اوزبیکی و تورکی تورکمنی را در خانواده و محیطش آموخت، زیرا از طرف حکومت های وقت برای آموزش زبان مادری خصوصاً تورکی، مکتب وجود نداشت. ایماق دورهٔ ابتداییه را در مکتب قورغان قصبه اش به اتمام رسانید و برای فراگیری تحصیلات ثانوی و عالی روانه ٔ کابل گردیده، دورهٔ متوسطه را در مکتب ابن سینا و عالی را در دارالمعلمین عالی کابل تکمیل کرد.
او برای دو سال در مکتب نادریه ٔ وقت به صفت معلم زبان دری تدریس نمود، بعداً با سپری نمودن امتحان کانکور، شامل دانشکده ٔ ادبیات، در رشته ٔ ژورنالیزم گردید و در سال ۱۳۴۸ خورشیدی از رشته ٔ ژورنالیزم فاکولته ٔ ادبیات وعلوم بشری دانشگاه کابل سند لیسانس خود را حاصل نمود و بعد از یکسال خدمت در کورس احتیاط، دوره ٔ مکلفیتش را نیز سپری کرد و مدتی در وزارت اطلاعات و کلتور ایفای وظیفه نمود. در سال ۱۳۵۰ هجری شمسی در رادیو افغانستان وقت به حیث مسؤول و آمر پروگرامهای زبانهای محلی ( اوزبیکی، تورکمنی، بلوچی، پشه یی و نورستانی ) مقرر گردید .
در اثر تقاضای نماینده گان مردم در شورای ملی افغانستان، نشرات زبانهای محلی مورد بحث قرار گرفت و بعد از تصویب اولسی جرگه و منظوری پادشاه وقت « محمد ظاهر شاه خان » رسید و پروگرامهای محلی برای اولین بار در کشور ما به تاریخ دهم میزان سال ۱۳۵۰ هجری شمسی در کنار سایر نشرات به فعالیت آغاز کرد.
در سال ۱۳۵۲ هجری شمسی که دورهٔ شاهی پایان پذیرفت و جمهوریت سردار محمد داؤود خان روی کار آمد، و درین دوره از سال ۱۳۵۳هجری شمسی بدون هیچ دلیلی پروگرامهای محلی از بین رفت، و فیض الله ایماق به شعبه ٔ روزنهٔ رادیو به حیث مدیر و مسؤول برنامه های آموزشی تبدیل گردید.
در سال ۱۳۵۸ هجری شمسی با ختم ریاست جمهوری محمد داوود خان و با آمدن نور محمد تره کی، پروگرامهای محلی دو باره به نشرات پرداخت و به نام « نشرات ملیت های برادر» مسمی گردید. جناب ایماق در رأس آن به حیث مدیر عمومی قرار گرفت . این بار پروگرامها با حجم بیشتر، برای هر ملیت وقت کافی داده شد. دوکتور ایماق از زمان کارش د ر رادیو، در سال ۱۳۵۱ هجری شمسی به تقدیر نامه از طرف وزارت اطلاعات و فرهنگ نایل گردید، زیرا او نخستین گوینده و مسؤول این برنامه ها بود. داکتر ایماق درین دوره، در انکشاف برنامه ها و تهیه ٔ مطالب و احترام به حقوق زنان و دیموکراسی و تربیت آنان در رشتهٔ نطاقی و ژورنالیزم خدمات چشمگیری را به انجام رسانید.
داکتر ایماق یک شخصیت حلیم و متواضع و انزوا پذیر بوده، پیش آمد خیلی گرم به همه کارمندان رادیو تلویزیون داشت . از ین سبب همه کارمندان به او احترام خاصی داشتند. وی از شخصیت های صاحب اندیشه و قلم بوده، مطالب و مضامین زیاد در مجله ٔ « ادب » نشریه ٔ دانشکده ٔ ادبیات، مجله ٔ ژندون، عرفان، آواز ( پشتون ژغ )، روزنامه انیس، نشریه ٔ ملیت های برادر و اکثر روزنامه های ولایات کشور به طبع رسانیده است.
جناب آقای داکتر ایماق علاوه بر مقالات زیاد، چندین کتاب در باره ٔ فرهنگ و ادبیات عامیانه ٔ مردمان تورک اوزبیک طبع نموده است. از جمله کتب او « خلق در دانه لری – دُر دانه های خلق » ( گفتار دل انگیز از صفحات شمال کشور) محصول سی ساله ٔ زحمات اوست که از بین اوزبیک زبانان افغانستان جمع آوری کرده بود، در سال ۱۳۵۵ هجری شمسی جایزه ٔ اول مطبوعاتی « خوشحال خان ختک » را حاصل نمود. و قابل یاد آوریست که این اثر نایاب داکتر ایماق، چهار بار به طبع رسید.
فعالیت های فرهنگی
داکتر ایماق
در
( اوزبیکستان )
دوکتور ایماق در ایامیکه به حیث مدیر عمومی برنامه های ملیت های برادر ایفای وظیفه می کرد با استفاده از یک بورس تحصیلی در سال ۱۳۶۱ هجری شمسی عازم تاشکند پایتخت اوزبیکستان گردیده و به نوشتن رساله ٔ علمی اش به نام (سرود های شفاهی اوزبیکان افغانستان ) تحت رهبری پروفیسر محمد نادر خان سعید اوف استاد دانشگاه زبان و ادبیات به نام « اولوغ بیک » تاشکند پرداخت و در سال ۱۳۶۵ هجری شمسی از دیپلوم خود دفاع نموده و سند دوکتورای خود را به دست آورد.
آثار و کار کرد های جناب آقای ایماق
طی ۲۵ سالاقامتش در اوزبیکستان:
۱- کتاب در دانه های خلق چاپ کابل، با تجدید نظر به خط کریل – سریلیک به تعداد ده هزار جلد در تاشکند پایتخت اوزبیکستان چاپ گردید.
۲ – کتاب سوزوان « سرود های منظوم داستان دل انگیز و تراژیدی یازی و زیبای » او که طی سی سال تمام از مناطق تورک نشین افغانستان جمع آوری نموده بود، در
نشرات « زر قلم » تاشکند به خط عربی فارسی به تیراژ « یکهزار » جلد چاپ گردید
این اثر به تاریخ ۲۱ آگست سال ۲۰۰۴ در نخستین جشنواره ٔ بین اللملی ( بنیاد ژورنالستان آریانا افغانستان ) که در اطریش ویانا برگزار گردیده بود، جایزهٔ مطبوعاتی امیرالشعرا شهاب الدین « عَمعَق بخاری » را از آن خود کرد.
۴ – سرود های سوزوان « داستان منظوم یازی و زیبا » را در ستدیو های رادیو تاشکند به شکل « سی دی » ثبت کرده، در اختیار علاقمندان قرار داد. سی دی مذکور به صدای ف . ایماق و خانمش انابت جان ایماق ضبط و نشر گردید.
۵- در موسسه ی رادوگا ی تاشکند به حیث ترجمان کار کرده دو کتاب بزرگ داستان را به نامهای « شربت توس » و « پادو » از زبان اوزبیکی به دری ترجمه و چاپ کرده و کتاب « گارد جوان » را نیز ویراستاری نموده است .
۶- در فاکولته ی شرق شنا سی تاشکند زبان دری را تدریس کرده است.
۷- مقالات زیادش د ر میدیای نوشتاری اوزبیکستان به چاپ رسیده ، د ر سال ۱۹۸۶ میلادی از مجله « گلستان » مستحق تقدیر نامه گردید.
۸- به حیث محرر ماهنامه ی « آیدین » که برای اوزبیکان خار ج کشور چاپ می شد، به
مدت سه سال ایفای وظیفه نمود.
۹- در اوزبیک فلم دو فلم مستند و هنری را ترجمه و دبلاژ نموده است حتی بعضی از این فلمها در تلویزیون ملی افغانستان نیز به دست نشر سپرده شد.
۱۰- از سال ۱۹۹۱ – ۲۰۰۵ میلادی طور رضا کارانه به صفت رییس « اتحادیهٔ هنرمندان » و « بنیاد ژورنالیستان» برون مرزی افغانستان درآسیای مرکزی و اوزبیکستان ایفای وظیفه نموده است.
۱۱- نه سال تمام به حیث دیپلومات و اتشه ی فرهنگی سفارت دولت أفغانستان در تاشکند کار کرده است .
۱۲- همزمان، کار در سفارت، ۱۴سال تمام به حیث ژورنالیست و نطاق دری برنامهٔ « نشرات برای افغانستان رادیوی بین المللی تاشکند » طور رسمی ایفای وظیفه نموده، چندین بار از طرف اداره ٔ رهبری اداره ٔ مذکور به دریافت تقدیر نامه و پول نقد نایل گردیده است.
قابل تذکر است که فامیل جناب داکتر ایماق نیز در برخی از فعالیت های فرهنگی کار های شایسته ای انجام داده اند.
محترمه بی بی حاجی انابت جان ایماق خانم شان، با صبیهٔ ارجمند شان یلدا حبیب ایماق، منحیث نطاقان فارسی دری – تورکی اوزبیکی، خدمات قابل قدری را انجام دادند، که کار های ارزندهٔ شان ثبت ادارات رادیو افغانستان، رادیو تاشکند و رادیو آزادی می باشد.
ف. ایماق طی ۱۴سالیکه در رادیو تاشکند ایفای وظیفه نمود، از طریق رادیو به معرفی مدنیت
پر افتخار مردم افغانستان و اوزبیکستان مصدر خدمات قابل قدری گردیده ،این خدمات فرهنگی به همه شنونده گان رادیو تاشکند واضح و هویداست. حافظ زاده یک تن از شنونده گان افغان رادیو تاشکند که در شهر تهران جمهوری اسلامی ایران اقامت داشت طی نامه یی منظوم خویش از کار کرد های فرهنگی ایماق اظهار خوشی و امتنان نموده بود.
این نامه ی آقای حافظ زاده ، به تاریخ ۱۲ نومبر سال ۱۹۹۷ از طریق برنامه ی « ما وشنوده گان » رادیو تاشکند به نشر رسید. متن مکتوب ازاین قرار است :
مرحبا ای محترم « ایماق» ما
ای نشاط بخشِ دلِ غمناک ما
از دلِ ما غصه ها بیرونکنی
مهرِ لطفو عشق راافزونکنی
ما ز فیضت فیضها آموختیم
درس هایی از وفا آموختیم
باتوماهرصبحوشام یاریم همیش
با تو گر نیستیم بیماریم همیش
تو دوای رنج و دردوغصه ها
مونس قلب حزین بی دوا
بار دیگر من سلامت میکنم
خویشتن را من غلامت میکنم
عمر طولانی بخواهم از خدا
برتوفیض« ایماق» دایمهرکجا
«حافظزاده» سختبیمارجفاست
چارهٔ درد و علاجش را نما
***
فعالیتهای فرهنگی داکترایماق
در
( کانادا )
ف. ایماق در سال ۲۰۰۵میلادی به طو ر امیگرانت قبول شده با اسپانسر و دعوت دولت کانادا، با اعضای فامیلش از اوزبیکستان به تورنتوی کانادا رهسپار گردید.
۱ – آوانیکه وی وارد کانادا شد، فعالیت های فرهنگی خویش را همچنان درین کشور ادامه داد. همکاریهای قلمی اش، با ماهنامه های « اندیشهٔ نو »، « آشیان »، « نایاب » و « نشریهٔ زن » منتشره ٔ ونکوور کانادا آغاز گردید . شش سال کامل به حیث مسؤول تهیه و ترتیب صفحهٔ مروارید های ناب ( ادب شفاهی اوزبیکی، هزاره گی، تورکمنی و بلوچی ) اندیشه ٔ نو بذل مساعی کرده است .
۲- به تاریخ ۲۱ مارچ سال ۲۰۰۹ میلادی گرد همآیی شکوهمندی در شهر گووالف آنتاریو، جهت انتخاب رییس ففتا ( فدراسیون فرهنگی تورکان افغانستان ) برگزار گردید. در رأی گیری که درین نشست صورت گرفت به اکثریت آرأ، داکتر ایماق به حیث رییس عمومی این انجمن فرهنگی در سراسر کانادا انتخاب گردید. او در پیشبرد وظیفه اش و درراجستریشن این کانون فرهنگی در ادارات دولتی از طی دل کوشید و در پیشبرد امور فرهنگی صادقانه تلاش به خرچ داد. در نتیجه از طرف ریاست عمومی این فدراسیون که در کشور هالند قرار دارد، مورد تقدیر قرار گرفت .
۳- در سال ۲۰۱۲میلادی کتاب علمی و تحقیقی او، تحت عنوان ( سرود های شفاهی اوزبیکان افغانستان ) به کمک مالی پسرش الحاج محمد بابر جان ایماق در تورنتو چاپ گردید .
۴- جهت معرفی ادبیات شفاهی اوزبیکان أفغانستان ویب سایتی را به وجود آورد . این ویب سایت دارای رادیوی انترنیتی نیز بوده، در آن، شعرا و نویسنده گان اوزبیک زبان أفغانستان به معرفی گرفته می شوند.
آدرس ویب سایت:
www.dordanalar.info
فعلاً این ویب سایت فعال نیست.
۵- در تلویزون های برون مرز ی ( آریانا أفغانستان « نوید » ) و ( پیام افغان ) که از امریکا نشر می گردند، ف . ایماق و خانمش انابت ایماق همواره پروگرامهایی را به زبانهای دری و اوزبیکی تهیه وترتیب نموده به دست نشر سپردند.
۶- وی، در کنفرانس ها و محافل اشتراک نموده، ضمن قرأت مقاله، مردم را به وحدت، همکاری رضا کارانه تشویق و ترغیب نموده است.
۷ – داکتر ایماق بنابر خدمات فرهنگی و توانایی که در عرصه های مختلف نشراتی و ادبی انجام داده بود، با مدال طلا و الماس مورد تقدیر قرار گرفت. این مدال معتبر بین المللی به مناسبت بزرگداشت از شصتمین سالگرد سلطنت الیزابت دوم به افراد شایسته و شخصیت های که طی پنجسال در کار های فرهنگی، به شکل افتخار ی و رضا کارانه سهم گرفته باشند، تفویض می گردد.
در سال ۲۰۱۲ میلادی این مدالها توسط جلالتمآب چارلس سوسا، وزیر امیگریشن و ستیزنشیب ایالت آنتاریو ی کانادا به ایماق تقدیم گردید.
۸ – در سال ۲۰۱۴ میلادی به خاطر کار های رضا کارانه اش که در پیشبرد امور « ففتا» در کشور کانادا به خرچ داد بود، از طرف صدر اعظم ایالت آنتاریو به در یافت اوارد ( تقدیر ) نامه نایل گردید.
۹- سه سال تمام طور رضا کارانه، مطالب فولکلوری تورکی اوزبیکی نشرات تلویزیون ملی أفغانستان را تهیه و ترتیب نموده، از طریق ایمیل به تلویزیون مذکور ارسال کرد .این مطالب روز های سه شنبه ساعت ۴ به وقت تورنتو نشر گردید.
۱۰- ف . ایماق و خانمش بی بی حاجی انابت جان ایماق، در سال ۲۰۱۰میلادی به أفغانستان سفر کرده به تعداد ۴۰۰ جلد کتب ارزشمند و کمیاب کتابخانه ی شخصی خود را به کتابخانه عامه کابل اهدأ کردند. خبر مربوط به آن از طریق میدیای افغانستان، کانادا و امریکا به نشر رسیده است .
۱۱- از آوانیکه داکتر ایماق پا به کشور کانادا نهاد « ۵ » عنوان کتابش به چاپ رسیده است.
آثار چاپ شدهٔ داکتر ایماق :
۱- خلق در دانه لری ( در دانه های خلق ):
مشتمل از سرود ها، بازی های اطفال، ضرب المثلها، داستانها و چستانهای شفاهی اوزبیکان افغانستان با ترجمه ٔ دری . این کتاب در سال ۱۳۵۹خورشیدی از طرف وزارت اطلاعات و فرهنگ در مطبعه ٔ دولتی کابل به چاپ رسید.
۲- خلق در دانه لری :
همان کتاب، با تجدید نظر، با خط سریلیک در سال ۱۹۸۶ میلادی به تیراژ ده هزار جلد در نشرات «غفور غلام » تاشکند به چاپ رسید.
۳- خلق در دانه لری :
همان کتاب، با تجدید نظر و مطالب جدید از طرف بنیاد « همکاریهای جهانی » در سال ۱۳۸۲ خورشیدی در شهر مزار شریف اقبال چاپ یافت. مهتمم: استاد نورالله آلتای.
۴- خلق در دانه لری :
همان کتاب، با تجدید نظر و با اضافه کردن مقدمهٔ ۱۸صفحه یی از طرف بنیاد
( همکاریهای جهانی ) در سال ۱۳۸۷ خوررشیدی در نشرات اولوغبیگ در شهر مزار شریف به طبع رسید.
۵ – خلق در دانه لری
ویب سایت مشعل :
معرفی و نقد کتب به نشر رسید.
۶- شربت توس :
داستان ۵۹۰ صفحه یی واسیلی شکایف. برگردان از اوزبیکی به دری : ایماق . این اثر در سال ۱۹۸۶میلادی در نشرات « رادوگا » ی تاشکند به چاپ رسید.
۷- پادو : داستان ۴۵۴ صفحه یی ماکسیم گورکی . برگردان از اوزبیکی به دری: ایماق. این اثر در سال ۱۹۸۷ میلادی در نشرات« رادوگا » ی تاشکند چاپ گردید.
۸- گارد جوان :
داستان ۳۹۱ صفحه یی فادییف. مصحح و ایدیتور : ایماق . این اثر در سال ۱۹۸۶ میلادی از طرف نشرات « رادوگا » تاشکند منتشر شد.
۹ –
ФАЙЗУЛЛА АЙМОК
НАРОДНЫЕ ПЕСНИ
УЗБЕКОВ АФГАНИСТАНА
10.01.09 – Фолъклористика
АБТОРЕФЕРАТ
диссертации на соискание степени
кандидата филологических наук
ТАШКЕНТ – 1987
( سرود های شفاهی اوزبیکان افغانستان):
رساله ٔ علمی و تحقیقی دوکتورای ایماق. این رساله در سال ۱۹۸۷ میلادی
از طرف اکادمی علوم اوزبیکستان به زبان روسی در تاشکند به چاپ رسید.
۱۰ – سوزوان :
( داستان منظوم و دل انگیز یازی و زیبا، دو عاشق و معشوق دل داده): این مجموعه طی سی سال از صفحات شمالی کشور از طرف ایماق جمع آوری و ترتیب گردیده و در سال ۲۰۰۳ خورشیدی در نشرات « زر قلم » تاشکند به کمک مالی حاجی عبدالجلیل رشید زاده سمرقندی به چاپ رسید.
۱۱ – سوزوان :
همان اثر . این کتاب در سال ۱۳۹۳ خورشیدی به کمک مالی « بنیاد غضنفر » در شهر کابل طبع و طور رایگان به کتابخانه ها و فرهنگیان شهر کابل و ولایات کشور توزیع گردید.
۱۲ –سوزوان کتابی : گوننی تورکستان ، ویب سایت :
به نشر رسید.
۱۳ سوزوان :
سرود های دل انگیز داستان یازی و زیبا (CD ). این « سی دی » در سال ۲۰۰۴ میلادی به صدای داکتر ایماق و انابت ایماق در ستدیو های رادیو تاشکند ثبت و منتشر گردید.
۱۴- سوزوان « سی دی » ففتا ویب سایت :
به نشر رسید.
همچنان به همکاری محترم حارث احمد در ویب سایت:
www.soundcloud.com
به نشر رسید.
۱۵- افغانستان اۉزبیکلری خلق قۉشیقلری :
رساله ٔعلمی و تحقیقی دوکتورای ایماق ، در سال ۲۰۱۰ میلادی به کمک مالی فرزندش الحاج محمد بابر جان ایماق در تورنتوی کانادا به زبان اوزبیکی به چاپ رسید.
۱۶- افغانستان اۉزبیکلری خلق قۉشیقلری – باز نشر :
همان اثر. این کتاب در سال ۱۳۹۳خورشیدی به کمک مالی « بنیاد غضنفر» در کابل نشر، و طور رایگان به تمام کتابخانه ها و فرهنگیان مرکز و ولایات کشور توزیع گردید .
۱۷- سوز دل ( دل سۉزلری ):
گزیدهٔ از اشعار، مقالات، خطابه ها و مصاحبه های اوزبیکی و دری ایماق . این اثر در سال ۱۳۹۳خورشیدی به کمک مالی « بنیاد غضنفر » در کابل چاپ شده و به طور رایگان به تمام کتابخانه ها و فرهنگیان مرکز و ولایات کشور توزیع گردید .
۱۸- شگوفه های ادب:
مشتمل بر تک بیتی ها، دوبیتی ها و رباعیات گلچین ( دری، پشتو و تورکی )، گرد آوری و تدوین: ایماق.
در این مجموعه بیش از چهار هزار ابیات گلچین و ناب دری، پشتو و تورکی « اوزبیکی، تورکمنی، تاتاری و آذری » به شکل الفبا ردیف بندی گردیده است . این مجموعه در سال ۱۳۹۳ خورشیدی از طرف « بنیاد غضنفر» در کابل چاپ و طور رایگان به تمام کتابخانه ها و قلم به دستان کشور توزیع گردید.
۱۹- فرهنگ تورکی اوزبیکی به فارسی/ دری .
این فرهنگ دو جلدی در جنوری سال ۲۰۱۹ در تورنتوی کانادا اقبال چاپ یافت.
۲۰- فرهنگ یک جلدی تورکی اوزبیکی به فارسی / دری.
اثر مذکور در ویب سایتهای زیر به نشر رسید :
1-www.homayun.org
2-www.mariadaro.om
3-www.kabulnath,de
4- www. afghanmaug.net
5-www.turuz.com
۲۱- ضرب المثللر – امثال و حکم با ترجمهٔ دری.
این اثر در این سایتها به نشر رسید :
—–
www.afghanmaug.net
به نشر رسید.
آثاریکه آماده ٔ چاپ می باشند :
۱-تورک اؤزبیک خلق مقاللری
بیش از ۶۰۰۰ هزار ضرب المثل تورکی اؤزبیکی.
۲- دایرة المعارف تورکی اوزبیکی به فارسی / دری پنج جلدی .
۳- زنده گی نامه و نمونه ٔ اشعار شعرای تورکی زبان افغانستان .
۴- رسم و رواجهای تورکان افغانستان .
۵- تاریخچه ٔ برنامه های محلی رادیو افغانستان: پایان نامهٔ دانشکده ٔ ژورنالیزم دانشگاه کابل .
۶- ما و کشور ما : ( برنامهٔ رادیویی ) – درین برنامه تمام ولایات و شهر های أفغانستان از طرف ایماق به معرفی گرفته شده، بعداً در مجله ی « پشتون ژغ – آواز» ارگان نشراتی رادیو تلویزیون ملی افغانستان به چاپ رسیده است .
این هم یک خبر فرهنگی راجع به کارکرد های فرهنگی ایماق:
« داکتر فیض الله ایماق ۴۰۰ جلد کتاب کتابخانه ی شخصی خود را به کتابخانه ی عامه ی کابل اهدآ کرد. » روزنامه اصلاح : شنبه اول جوزا سال ۱۳۸۹ ، کابل – افغانستان ».
برگرفته : از کتاب آنلاین منتشره ٔ « چهره های جاودان » ماریا دارو mariadaro.com