مېرمن اسما رسمیه طرزی د ښاغلی محمود طرزی مایندینه د افغانستان لومړنی ژورنالیسته، د آفغانستان د ارشادالنسوان جریدی مسؤله مدیره او د افغانستان لومړنی ښځینه ښوونځی مدیره او ښوونکی وه.
د ارشادالنسوان لومړنی ګڼه د ۱۹۲۱ میلادی کال پسرلی د مارچ د میاشتی په اولسمه نیټه چی د شاه امان الله خان د پادشاهی دریم کال وه په کابل کښی چاپ او خپره ښوه.
دغه روښانه او رڼابخښونکی میرمن د شيخ محمد صالح لور او د ملکه ثريا طرزي مور وه چی په ۱۸۹۱ میلادی کال کی یی د افغانستان د معاصر ژورنالیزم پلار ښاغلی محمود طرزی سره واده کړی وه. افغانستان کی لومړنی ښځینه ښوونځی د ۱۹۲۱ میلادی کال د جنوری میاشت کی چی د ۱۳۰۰ لمریز هجری کال سره سمون خوری، د کابل د شهرآرا په سیمه کی پرانستل ښو. دی ښوونخی پنخوس زده کونکی یی درلودل چی ماښومانی او ځوانی نجونی پکښی شامل وی. میرمن اسما رسمیه طرزی د ښوونځی مدیره او ښوونکی وه. سربیره پدی ښوونځی کښی ترکی، آلمانی او هندی ښوونکو هم ښوونه کوله.
ارشادالنسوان د ښځو لپاره لومړنی جریده وه چی د ټولنی د ذهنونو او په ځانګړی توګه د ښځو د افکارو د روڼا کولو په موخه د افغانستان د ملکی ثریا طرزی په اهتمام، د میرمن اسما رسمیه طرزی په مسؤول مدیریت او د میرمن روح افزا په سرمحرری، چی د محمد زمان خان طرزی لور او د ښاغلی محمود طرزی خورزه وه، بنسټ کیښوده.
په ځینو روایتونو دا جریده تر ۱۹۲۵ میلادی کال پوری او په ځینو روایتونو شپږ میاشتی خپره کیدله.
ناصراوریا * ۵ اپریل ۲۰۱۸ – تکزاس Naser Oria
صفحهٔ تاریخ
نخستین نشریهٔ رسمی زنان در افغانستان کدام و نخستین ژورنالیست زن کی بود؟
د افغانستان د ښځو لومړنی جریده کومه او لومړنی ښخینه ژورنالیسته څوک وه؟
“ارشادالنسوان” اولین جریده رسمی زنان و میرمن اسما رسمیه طرزی اولین ژورنالیست زن افغان بود.
“ارشادالنسوان” د میرمنولپاره د افغانستان لومړنی رسمی جریده او میرمن اسما رسمیه طرزی د افغانستان لومړنی ژورنالیسته وه. Naser Oria
معلومات مزید:
میرمن اسما رسمیه طرزی همسر محمود طرزی نخستین ژونالیست زن در افغانستان، مدیر مسئول اولین نشریهٔ زنان بنام “ارشادالنسوان” و اولین معلمهٔ زن در مکتب مخصوص زنان به نام مکتب مستورات واقع شهرآرا بود.
اولین شمارهٔ “ارشادالنسوان” که میرمن اسما رسمیه طرزی مدیر مسؤول آن بود، در سومین بهار پادشاهی شاه امان الله به تاریخ هفدهم مارچ سال ۱۹۲۱ مطابق بهار سال ۱۳۰۰ هجری شمسی در شهر کابل چاپ و منتشر شد.
این بانوی روشن ضمیر و روشنگر، دختر شیخ محمد صالح و مادر ثریا طرزی، ملکهٔ افغانستان بود. میرمن اسما رسمیه طرزی در سال ۱۸۹۱ میلادی با محمود طرزی، پدر ژورنالیزم معاصر افغانستان، ازدواج نموده بود.
اولین مکتب نسوان در افغانستان در ماه جنوری سال ۱۹۲۱ میلادی مطابق سال ۱۳۰۰ هجری شمسی در کابل در منطقهٔ شهرآرا افتتاح شد. این مکتب پنجاه نفر شاگر داشت که شامل دختران خردسال و خانم های جوان بود. در این مکتب معلمین ترکی، آلمانی و هندی نیز تدریس می نمودند که اسما رسمیه طرزی که تحصیل یافتهٔ خارج بود، علاوه بر وظیفهٔ تدریس مسولیت مدیریت مکتب را نیز به عهده داشت.
شاه امان الله قبل از سفرش به ممالک اروپایی، در پهلوی تأسیس و افتتاح مكاتب عالى و مدارس دينی، مكاتب زنان را نيز تأسيس نمود.
امان الله خان در سال ١٩٢١ ميلادى مطابق ١٣٠٠ هجرى شمسى براى اولين بار مكتب مستورات را در كابل اساس گذاشت. “ملكه ثريا درماه جدى سال ١٢٩٩ هجرى شمسى دراجتماع زنان سخنرانى كرد و از عقب مانده گى و درد و مشكلات زنان افغانستان صحبت نمود. درهمان مجلس پنجاه نفر از زنان حاضر به تأسيس اولين مدرسه زنان اقدام كردند كه ملكه ثريا به حيث مفتش آنها قرار گرفت.”
افتتاح مكتب مستورات با مراسم باشكوهى به اشتراک عده ای از زنان و رجال سرشناس آنزمان صورت گرفت.
دراين محفل سخنرانی ملكه ثريا چنين آغاز شد:
“الحمدلله براى ما زنان اليوم يك يوم نهايت خوبيست كه به سايهء اعليحضرت غازى امروز مكتب مستورات را افتتاح ميكنيم اميد است كه فرزندان وطن ازاين مكتب مستفيد شده ودرجهت دين و دولت خويش حتى الواسع خدمت كنند و به همه حاضرين معلوم است كه فرضيت علم به مرد و زن يكسان است و اين فضيلت مكتب كه جهت ما زنان عايد شده از توجهات معارف خواهى اعليحضرت جوان غازى ما و همت و كوشش جناب ناظر (وزير) معارف ( محمد سليمان خان) است اول دعاى حيات اعليحضرت علم جوى خود را نموده عزت و نيكنامى جناب ناظر معارف خود را از خداوند نياز ميكنيم آمين”
به تاريخ ٣١ حمل ١٣٠٠ هجری شمسی مكتب ديگرى بنام “عصمت” افتتاح گرديد كه بعد ها به نام”ملالى” شهرت یافت و خوشبختانه تا امروز باز است و فرزندان دانشمند و صدیقی را تربیه و به جامعه تقدیم نموده است.
ارشادالنسوان، اولین نشریهٔ مخصوص زنان افغانستان، غرض تنویر افکار و اذهان جامعه مخصوصاً بانوان افغان، به اهتمام ملکه ثریا طرزی به نشر رسید که مدیر مسؤول آن میرمن اسما رسمیه طرزی بود که به مخفف (ا-ر) و سرمحرر آن میرمن روح افزا (ر-ا) خواهر زادهٔ محمود ٓطرزی، معروف به منشیه دختر محمد زمان خان طرزی بود.
صورت ظاهري جریدهٔ ارشادالنسوان به شرح ذیل بود:
در صفحه اول در حاشیهٔ راست عنوان اخبار نوشته می شد،
مقابل آن در حاشيه چپ نام مدير مسؤول و سر محرر آن.
سپس سرمقاله و تاریخ روز، ماه و سال و شمارهٔ همان نشریه و
اين بيت نیز در آن درج شده است:
خـــانـــه ام ارشاد النسوان می كـند
اين قدر ها وصف عرفان می كند
ارشادالنسوان در چاپخانهٔ سنگی در كاروانسرای ده افغانان (دارالتحرير شاهی)٬ در كاغذ نازك پسته ای رنگ چاپ مي شد. اين جريده در ابتدا در چهار صفحه و بعد از شمارهٔ دوازدهم در هشت صفحه نشر ميگرديد. در اين جريده مطالب مختلف نشرمی شد اما موضوعات عمدهٔ آن را مسايل مرتبط به صحت زنان، اخلاق، آشپزی، خياطی و تربيه اطفال تشكيل ميداد. همچنان از ترقی و انكشافات فرهنگی زنان در جهان، كشور های اسلامی، و کشور های همسایه بحث می شد. همچنان اخبار مربوط به امور زنان افغانستان مثل ميله ها و سرگرمی ها را نيز به دست نشر می سپرد.
طور مثال در شمارهٔ سوم سال اول پنجشنبه يازده حمل سال ۱۳۰۰ شمسی در مورد ميلهٔ زنان در باغ بابر چنين مينويسد: “بنا بر اعلانی كه يك روز پيشتر شده بود، جمله طايفهٔ نسوان كابل جنت نشان از وقت شش بجه صبح، جوقه جوقه و فوج فوج به سوی باغ بابر شاه كه از باغ های تاريخی كشور است رهسپار گرديده بودند و باغ را كه مشاطهٔ باد بهاری به گل های شگوفه و سبزه های ترو تازه آراسته و پيراسته گرديده بود، پر نمودند. در چهار اطراف باغ، دكانها، بازار های زنانه از هر صنف و هر قسم ترتيب شده بود كه فروشنده گان همگی نسوان و خريداران نيز ازهمان جنس لطيف نسوان بودند”.
نشرات این جریده که به صورت هفتگی چاپ می شد، به روایتی تا سال ۱۹۲۵ میلادی دوام پیدا نمود ولی به قولی نشرات آن شش ماه دوام نموده است.