اولين وزیرِ زن در افغانستان کی بود؟  : داکتر ناصر اوریا

افغانستان کښی لومړنى ښځینه وزیره څوک وه؟

“ملت زنده از زنده ها قدردانی به عمل می آورد و ملت مرده، از مرده ها” کبرا نورزائی

کبرا نورزائی دختر مرحوم بسم الله خان در سال ۱۹۳۲ میلادی در یک خانواده منور و روشنفکر، در گذر باغبان کوچهٔ شهر کابل دیده به جهان گشود. کبرا نورزائی نخستین وزیر زن در تاریخ افغانستان بود که به حیث وزیر صحت عامه، خدمات قابل قدری را برای افغانستان انجام داده است.

کبرا نورزائی بتاریخ ۳۰ جنوری سال ۱۹۸۶ به سن ۵۴ سالگی در شهر کابل دیده از جهان بست و در شهدای صالحین بخاک سپرده شد.

نور معلومات:

محترمه کبرا نورزائی د ارواښاد بسم الله خان لور، په ۱۹۳۲ میلادی کال کښی د کابل د باغبان کوچی سیمه کی نړی ته سترګی پرانستلی. د ملالی ښوونځی او نسوان پوهنځی کی یی خپل تحصیلات بشپړ، او لوړی زده کړی یی په فرانسه کی د سوربن پوهنتون کی سرته ورسولی.

کبرا نورزائی لومړی د ملالی ښوونځی د معاونی او وروسته ددغه ښوونځی د مدیری په حیث د هیواد معارف او په ځانګړی توګه د افغانستان ښخو ته، ستر خدمتونه سر ته رسولی دی.

په ۱۹۵۸ میلادی کال کی د لوړو زدکړو په موخه د فرانسی سوربن پوهنتون ته ولاړه او د تحصیلاتو له پای څخه وروسته هیواد ته را ستنه او په کال ۱۹۶۲ کی د کابل پوهنتون د تدبیر منزل پوهنځی د رئیسی په دنده وګمارل ښوه.

په ۱۹۵۷ میلادی کال کی د ښځو د نهضت د توسعی او پرمختیا او په ټولنیزو او ملی چارو کی د ښخو دهر اړخیز ګډون په موخه، د میرمنو ټولنی مستقل ریاست جوړ ښو.

دی ټولنی د کبرا نورزائی او وروسته د میرمن صالحه فاروق اعتمادی تر مشری او ریاست لاندی هر اړخیزه وده وکړه.

کبرا نورزائی د ښځو لپاره د سواد زدکړی کورسونه، کابل او ولایاتو کی د وړکتونونو دی جوړولو او پراختیا او د ښځو لپاره د صنعتی او لاسی ګڼډلو د څانګو جوړولو او پراختیا کی ستر رول ولوباوه او د میرمنو مسلکی ښوونځی ته یی ځانګړی پام درلود.

کبرا نورزائی د افغانستان په تاریخ کی لومړنی ښځینه وزیره وه چی له ۱۹۶۵ تر ۱۹۶۷ کلونو کی د ښاغلی محمد هاشم میوندوال په کابینه کی د عامی روغتیا د وزیری په توګه، او وروسته د ښاغلی نوراحمد اعتمادی کابینه کی له ۱۹۶۷ تر ۱۹۶۹ پوری په همدی دنده کښی، ستر خدمتونه تر سره کړل.

د وزارت موده کی یی په مرکز او ولایاتو کښی روغتونونه، د ناروغانو کتنځایونه، د کورنی د لارښونی ټولنی په مرکز او ولایاتو کی جوړی او د جنریک درملو قانون تصویب ښو.

همدا راز د هیواد په تاریخ کښی د لومړی ځل لپاره، کبرا نورزائی او میرمن معصومه عصمتی وردګ، دوه تحصیل لرونکی، ویاړلی او مخکښی میرمنی وی چی د اساسی قانون د تسوید او مشورتی کمیسیون د غړو په توګه انتخاب ښولی.

په ۱۹۷۳ میلادی کال کی د شهید سردار محمد داوود خان جمهوری دوره کښی، کبرا نورزائی یو ځل بیا د میرمنو ټولنی د رئیسی په توګه په دنده وګمارل ښوه.

کبرا نورزائی یوه جدی او نیک سیرته ښځه وه چی ټولو سره یی نیک او مناسب برخورد درلود. هغه لیکواله، ادیبه او د ښه لیک خاونده وه. د کلام فصاحت یی درلوده او د پوهی او پوهاندو درناوی یی کاوه. هغی واده نه وه کړی او خپل ټول ژوند یی د هیواد او خلکو ته د خدمت په لاره کی وقف کړی وه.

د شوروی اتحاد د یرغل څخه وروسته د نامناسبو شرايطو او موجودو مشکلاتو سره، سره کبرا نورزائی افغانستان پرینښود او د مور او کوچنی خور سره د ژوند تر وروستی سا پوری کابل کی پاتی ښوه.

کبرا نورزائی د ۱۹۸۶ میلادی کال د جنوری په دیرښمه نیټه د ۵۴ کلو په عمر د کابل په دریمه کارته کی په خپل کور کی له نړی څخه سترګی پټی کړی او په صالحینو شهداؤو کی خاورو ته وسپارل ښوه.

اروا دی ښاده او لوړ جنت دی ځای وی.

ناصر اوریا * ۱۴ اپریل ۲۰۱۸ – تکزاس Naser Oria

معلومات مزید:

محترمه کبرا نورزائی بعد از ختم تعلیمات در لیسه ملالی٬ تحصیلات عالی خویش را در فاکولته ساینس نسوان تکمیل و در سال ۱۹۵۱ میلادی از این فاکولته بدرجه ممتاز فارغ گردیده و نخست به عنوان معاون مکتب ملالی و بعد ها به حیث اولین مدیرهٔ افغانِ مکتب ملالی مقرر گردید. قبل از آن، مدیریت مکتب ملالی به عهدهٔ معلمین فرانسوی بود. وی با سعی و تلاش زیاد کیفیت تعلیمات مکتب ملالی را در مدت کم به درجه بلندی رسانیده و در غنامندی کتابخانهٔ مکتب و تجهیز لابراتوار مکتب و تشویق متعلمین سعی و تلاش زیاد نمود. برای ارتقای سطح دانش معلمان سمینار های لازم را برای آنها دائر و استادان را مورد تشویق و تقدیر قرار میداد.

وی با استعداد و پشتکارش خدمات عظیمی را، مخصوصاً در بخش تعلیم و تربیت زنان افغانستان، انجام داد.

کبرا نورزایی شخص کاردان٬ جدی و دارای دسپلینِ‌ آهنین بود.

وی در پهلوی مدیریت مکتب ملالی وی در جریان سال های ۱۹۵۲ تا ۱۹۵۷ به حیث رئیس فاکولته نسوان نیز ایفای وظیفه می نمود.

در سال ۱۹۵۸ میلادی غرض کسب تحصیلات عالی عازم پوهنتون سوربن فرانسه در پاریس شد و بعد از اتمام تحصیلات و عودت به وطن در سال ۱۹۶۲به حیث رئیس فاکولته تدبیر منزل در پوهنتون کابل مقرر شد.

در سال ۱۹۵۷ میلادی، به هدف انکشاف بیشتر نهصت زنان٬ گسترش اشتراک زنان در امور اهم اجتماعی و مهینی و تقویهٔ سالم موقف زن در جامعهٔ افغانی٬ ریاست مستقلی داری اساسنامه بنام “د میرمنو ټولنه” عرض وجود نمود.‌

در سال های اول دههٔ ۱۹۷۰ برای تجلیل از مقام والای زن فیصله صورت گرفت تا همه ساله از روز ۱۴ جون به حیث روز مادر تجلیل بعمل آید و از بین مادران به اساس کارکردها و خدمات مادران بخصوص مادرانی که در تربیهٔ و تحصیل فرزندان بذل مساعی نموده اند، منحیث “مادرِ سال” انتخاب و تقدیر شوند.

“د میرمنو ټولنه” تحت سرپرستی کبرا نورزائی و بعداً میرمن صالحه فاروق اعتمادی، انکشاف بیشتر نمود.

کبرا نورزائی در تأسیس و گسترش کورس های سواد آموزی برای خانمها، ایجاد و توسعهٔ کودکستان ها در کابل و ولایات کشور و توسعهٔ شعبهٔ صناعتی و دست دوزی برای زنان رول عمده و مهمی را بازی نمود و به مکتب مسلکی دمیرمنو ټولنه توجهً خاصی مبذول داشت.‌

در فراهم ساختن زمینهٔ تحصیلات عالی برای دختران افغان در خارج از کشور تلاش زیاد بخرچ داده و این مؤسسه را با انجمن های نسوان جهان معرفی نمود. اشتراکِ نمایندگان “د میرمنو ټولنه” در کنفرانس های بین المللی در معرفی نهضت زنان افغان رول بسزایی را انجام داد.

کبرا نورزائی در سال ۱۹۷۷ وکیل انتخابی از ناحیه هفتم شهر کابل و در ضمن به حیث عضوی انتسابی لویه جرگه ۱۹۷۷ در تصویب قانون اساسی جدید رول داشت.

کبرا نورزائی اولین زن در تاریخ افغانستان است که نخست در کابینه صدراعظم محمد هاشم میوندوال، از سال ۱۹۶۵ تا ۱۹۶۷ و همچنان، در کابینه اول مرحوم نور احمد اعتمادی صدراعظم افغانستان، از ۱۹۶۷ تا ۱۹۶۹ مسؤلیت پُست وزارت صحت عامه را به عهده داشت.

یکی از وظایف حکومت وقت تدوین مسودهٔ قانون اساسی جدید بود که با توظیف یک کمیتهٔ هفت نفری کار تسوید قانون اساسی به تاریخ ۲۸ مارچ ۱۹۶۳ آغاز به کار کرد و در اوایل سال ۱۹۶۴ میلادی مسوده، جهت غور و تدقیق به یک کمیسیون مشورتی که شامل ۲۳ عضو بود، سپرده شد.

برای نخستین بار در تاریخ افغانستان دو خانم تحصیل یافته، پر افتخار و پیشآهنگ نهضت نسوان، کبرا نورزائی و میرمن معصومه عصمتی وردگ، عضویت این کمیسیون را حاصل نمودند.

کبرا نورزائی از سال ۱۹۶۵ الی ۱۹۶۹ میلادی به حیث وزیر صحت عامهٔ افغانستان ایفای وظیفه نمود و از جمله کارهای مهم در زمان تصدی وزارتش ایجاد شفاخانه ها و کلنیک ها در افغانستان، تأسیس انجمن رهنمای خانواده در مرکز و لایات و تصویب قانون ادویهٔ جنریک بود.

کبرا نورزائی به حیث وزیر صحت عامهٔ افغانستان، غرض افتتاح و گسترش مراکز صحی به ولایات مختلف منجمله پروان، لوگر، کندز، هرات، هلمند، بدخشان، ننگرهار، بلخ، لغمان، چخانسور سفرهای متعدد نمود.

در دوره ریاست جمهوری شهيد سردار محمد داوود خان در ۱۹۷۳ بار دیگر به عنوان رئیس “د میرمنو ټولنه” برگزیده شد.

کبرا نورزائی خانم جدی، نیک سیرت و خوش برخورد بود. وی نویسنده، ادیب و خوش نویس نیز بود. در نطق و بیان صاحبِ فصاحت کلام بود و به علم و عالم احترام زیاد داشت و از دانشمندان تقدیر بعمل می آورد.

کبرا نورزئی دارای قریحه شعری بوده و اشعاری نیز سروده است. وی ازدواج نکرده بود و عمر گرانبهای خویش را وقف خدمت‌ به مردم و میهن نموده بود.

بعد از تجاوز اتحاد شوروی وقت، علی الرغم شرایط نامناسب و مشکلاتِ موجود، کبری نورزائی افغانستان را ترک نکرد و با مادر و خواهر کوچک اش تا آخرین روزهای عمر در کابل ماند.

کبرا نورزائی به تاریخ ۳۰ جنوری سال ۱۹۸۶ میلادی به سن ۵۴ سالگی در منزل شخصی‌ اش واقع در کارته سه کابل چشم از جهان بست و در شهدای صالحین به خاک سپرده شد.

روحش شاد، یادش گرامی و بهشت برین مکانش باد.