محمد ایوب خان فاتح میوند حین خاکسپاری پیکر ملالی شهید.
د تاریخ یوه پاڼه * صفحه ای از تاریخ
۵ اسد یا ۲۷ جولای یادِ قهرمانی شیرزن افغان و حماسهٔ جاودان میوند
“که په مـیــــــوند کــی شـهیـد نشوی
خـدایږو لالیه بی ننگی ته دی ساتینه”
حماسهٔ ۵ اسد ۱۲۵۹ * ۱۲۵۹ کال د زمری ۵ حماسه * ۲۷ جولای ۱۸۸۰
همانطوری که پر زیبای طاوس دشمن جانش است، موقعیت سوق الجیشی (جیوپولتیک) و منابع طبیعی افغانستان نیز از جمله عوامل جلبِ علاقهٔ استعمار و همسایه های طماع به این سرزمین آزاده و بالنتیجهٔ سیه روزی مردم ماست. ولی از این واقعیت نیز نباید چشم پوشی کرد که عامل عمدهٔ این بدبختی ها نادانی و نقاق خود ماست.
جنگ میوند به تاریخ ۲۷ جولای ۱۸۸۰ مطابق ۵ اسد سال ۱۲۵۹بین قوای افغان به رهبری سردار محمدایوب خان (فرزند امیر شیرعلی خان) با قوای اشغالگر انگلیس به سرکردگی جنرال برووز (General Burrows) در منطقهٔ میوند قندهار به وقوع پیوست که به شکست ننگین متجاوزین انگلیس انجامید.
به گواهی تاریخ شیرزنان مؤمنِ افغان که همیشه در سنگر دفاع از وطن و نوامیس ملی چون برادرانِ باایمان شان از خود رشادت ها نشان داده و حماسه های جاودان از خویش به یادگار گذاشته اند، در نبرد میوند نیز حماسه آفریدند. شیرزنان افغان نه تنها در رسانیدن آب، مواد غذایی و باروت به برادران، فرزندان، پدران و همسران خویش سهم می گرفتند بل در بسی حالات با آنها در سنگر گرم نبرد شانه به شانه مقابل دشمن می رزمیدند.
در جنگ میوند دوشیزهٔ نزده ساله و دهقانزادهٔ افغان به نام ملالی (۱۸۶۱ – ۱۸۸۰) در سنگر داغ نبرد به برادران مبارزش آب آشامیدنی می رسانید.
هنگامی که سینهٔ علمبردار قوای افغان هدف گلولهٔ دشمن متجاوز قرار گرفت و بیرق مقدس از دستش بزمین افتاد، روحیهٔ مبارزین افغان قسماً تضعیف شده بود. در این لحظهٔ حساس و تاریخ ساز دخت برومند افغان ملالی با یک جهش برق آسا پرچم بزمین افتاده را بلند نموده و خطاب به مبارزان افغان فریاد زد:
“خال به د یار له وینو کیږدم * چی شینکی باغ کی گل گلاب وشرموینه
که په میوند کی شهید نشوی * خدایږ لالیه بی ننگی ته دی ساتینه”
این صدای ملکوتی روحیهٔ ضعیف مبارزین افغان را چنان نیرویی بخشید که با حملات برق آسا و پی در پی قوای دشمن متجاوز و تا دندان مسلح را تار و مار کرد و نبرد میوند به پیروزی رزمجویان افغان منتج گردید.
خاطرهٔ نبرد تاریخی آنروز پرافتخار تاریخ مبارزات آزادیخواهانهٔ مردم افغانستان به خط زرین رقم خورد. شکست جنگ میوند به غرور قوای انگریز چنان ضربهٔ تاریخی وارد کرد که تا امروز هم دشمن در جبههٔ تبلیغاتی با استفاده از عناصر اجیر و یا مردمان ناآگاه می خواهد اثراتِ آنرا کمرنگ جلوه دهد.
ایوبخان فاتح میوند در آن روز در حین خاکسپاری جسد ملالی شهید چنین گفت: “فاتح اصلی و واقعی جنگ امروزی، ملالی بود”.
امروزه در افغانستان مکتب، شفاخانه و دیگر تأسیسات ملی و عام المنفعه به یاد کارنامهٔ تاریخ سار به نام این شیرزن افغان مسمی و نامگذاری گردیده و خاطرهٔ شهامت و از خودگذری این دخت برومند افغان در حافظهٔ تاریخ مبارزات آزادی خواهانهٔ میهن جاودان است.
زنده باد افغانستان، گهوارهٔ ملالی ها
روحش شاد، یادکارنامه هایش جاودان و بهشت برین مکانش باد
“د ننی جگړې اصلي او ریښتینی گټونکی او فاتح ملالۍ وه”
د میوند جگړی فاتح محمد ایوب خان د شهید ملالۍ د جنازې پرمهال.
د زمری پنځم یا د جولای ۲۷ د میړنی ملالی د اتلولی یاد او د میوند د حماسی لمانځ ورځ.
“که په مـیــــــوند کــی شـهیـد نشوی
خدایږو لالیه بی ننگی ته دی ساتینه”
لکه څنگه چې د طاوس ښکلی بڼکی د هغه دښمنی دی، د افغانستان سوق الجیشی یا جیو پولیټیکل موقعیت او د افغانستان طبیعي موادو زیرمی هغه ځینی لاملونه دی چې استعماري او زبیښاکگرو هیوادونه او طماع گاونډیو یی زمونږ هیواد ته را جلب او زمونږ د خلکو د بدبختی سبب گرځیدلی دی. او له دی واقعیت څخه هم باید سترگی پټی نکړو چی له ټولو ستر لامل یی زمونږ ناپوهی او بی اتفاقی ده.
د میوند جگړه د ۱۲۵۹ کال د زمری د میاشتی په پنځمه نیټه د قندهار میوند په سیمه کی د محمد ایوب خان (دشیرعلی خان ځوی) په مشری د افغان ځواکونو او د جنرال برووز په مشری د انګریزی اشغالګرو ځواکو تر منځ واقع شوه چی په پایله کی یی بریتانیایی یرغلگرو سخت او له شرم څخه ډکه ماته وخوړه.
د تاریخ په شاهدی، افغان میړنی او مؤمنو ښځو نه یواځی خپلو ایماندارو ورونو، زامنو، پلرونو او میړنو ته د اوبو، خوړو، او جگړي د مهماتو رسولو کی مرسته کړی بلکه په ډیرو حالاتو کی یی هغو تر څنگ اوږه په اوږه د هیواد د نوامیسو او ملی گټو د دفاع په لاره کی د دښمن په مقابل کی جنگیدلی او د ویاړ او برم څخه ډکی حماسی یی له ځانه پریښی دی.
د میوند جنگړه کې ، نولس کلنې پیغلی ملالۍ (۱۸۶۱-۱۸۸۰) د جگړې په تاوده مورچل کی خپلو ورونو ته د څښاک اوبه رسولې.
کله چې د افغان ځواکونو د بیرغچی ټټر دیرغلگر دښمن گولیو سوری کړ، مبارک عَلَم یی له لاسه پر ځمکه و غورځید او د افغان ځواکونو روحیه هم مخ په کمزوی کیدو وه. په دی حساسه او تاریخ جوړونکی گړی کی د هیواد ویاړلی لور ملالی په یو چټک او بی ساری حرکت سره افغان ځواکونو بیرغ له ځمکی پورته کړ او په لوړ آواز یی پر جنگیالیو داسی ژغ وکړ:
“خال به د یار له وینو کیږدم * چی شینکی باغ کی گل گلاب وشرموینه
که په میوند کی شهید نشوی * خدایږ لالیه بی ننگی ته دی ساتینه”
دې ملکوتی ژغ د افغان ځواکونو کمزوري روحیه داسی پیاوړې کړه چی د تندر په شان یی شا په شا چټکو حملو سره، تر غاښو سمبال غلیم باندی داسی بریدونه و کړل چی هغوی یی تار او مار کړل او جگړه افغان ځواکونو وگټله او غلیم تاریخی او شرمه ډکه ماته و خوړله.
د دی ویاړلې ورځ تاریخي یادونه او بریا د افغانستان د خلکو د خپلواکۍ مبارزو تاریخ کی په زرینه کرښو لیکل شوی.
د میوند د جگړې ماتې انگریزانو او د هغو ځواکونو غرور ته داسې تاریخي ضربه ورسوله چې تر نن ورځې پورې هم دا تاریخی ماته نشی هیرکولای. هغوی د پروپاگند په جبهه کې، د اجیر عناصرو یا له تاریخ څخه بی خبره خلکو په کارولو سره غواړي ددی ماتی اغیزی کمرنگه وښیی.
د میوند د جگری فاتح ایوب خان، د شهید ملالۍ د جنازې په مراسمو کې وویل: “د ننی جگړې اصلي او ریښتینی گټونکی او فاتح ملالۍ وه.”
نن ورځ په افغانستان کې ښوونځي، روغتونونه او نور ملي او عامه بڼسټونه د دې نامتو او میړنی افغانی پیغلی په نوم نومول شوي دي. د دی میړنی پیغلی زړورتیا او سرښندنه د هیواد د آزادی غوښنونکو مبارزو په تاریخ کی تلپاتی دی.
تل دی و افغانستان، دا د ملالیو زانګو
روح دی ښاد، دتاریخی کړنو یاددی تلپاتی او لوړ جنت دی ځای وی
ناصراوریا * ۲۷ جولای ۲۰۱۹ – تکزاس
https://www.britishbattles.com/second…/battle-of-maiwand/
لنک یک منبع انگلیس به ارتباط جنگ میوند: