از آن‌طرف اوقیانوس‌ها كتابی تحت نام «ضرب‌المثل‌های دری افغانستان» كه به همت و تلاش دانشمند محترم دكتور عنایت‌الله شهرانی گردآوری شده است. به یكی از دوستان اهل دل در دهلی رسیده بود. اینجانب برای یك مدت كوتاه به خاطر استفاده از ایشان به عاریت گرفتم. منی كه سی سال در قلمرو مطبوعات كشور به عنوان خوشه‌چین رفت و آمد داشتم. حوصله‌مندی و پشت‌كار مؤلف گرامی را در گردآوری (9000) پارچه از فرهنگ عوام را كه با گذشت قرن‌ها و گذشت نسل‌ها پایداری و تأثیر خود را از دست نداده است با گوشت و پوست خود احساس می‌كنم.
بدون شبهه تألیف این گنجینهء فرهنگ كه سال‌های زیادی را در برگرفته است، بیانگر زحمات خستگی‌ناپذیر كسی است كه هیچگاه تردید را بخود راه نداده و ایمان كامل داشت كه بالآخره یك روزی این ابتكار فرهنگی‌شان بی پاداش معنوی نخواهد ماند. بی‌مورد نیست اگر از تألیف كتاب اول شان به نام «هنر در افغانستان» یاد آورشوم و با وجودی كه جوانتر بودند و در توان جسمی و روحی حوصله‌مندی زیاد ذخیره داشتند، باز هم در تدوین آن با مشكلات زیاد مواجه بودند و با دریغ فراوان بعضی از هنرمندان خود را كه از زمرهٔ باشنده‌گان كوه قاف هنر می‌شمردند از همكاری در غنامندی كتاب خودداری كردند. بخاطر كه به منظور گردآوری زندگی‌نامهء نقاشان كوچه به كوچه و در به در روزها سرگردان بودند تا از لابلای صحبت‌ها و نیاز مندی‌های آن زمان توجه هریك را بخود معطوف نموده وعدهء همكاریشان را جلب نماید.
آخرالامر آن كتاب به طبع رسید و تا سال‌های اخیر مورد استفادهء مراكز هنری قرار داشت. بزرگان گفته اند: اخلاق هیچ مصرف ندارد، ولی همه چیز را میخرد تا جایی كه شخصاً استاد شهرانی را می‌شناسم یك هنرمند متواضع، خوش برخورد، مهربان و آراسته با همه مزایای اخلاقی كه در طول فعالیت‌های فرهنگی خود برخلاف دیگر هنرمندان به شمول اینجانب از دائرهء اخلاق هنری پا فراتر نگذاشت و همیشه با عشق سرشاریكه به هنر و هنرمند كشور عزیز خود داشت از محبوبیت خاصی برخوردار بود. و یقین دارم كه بعد از ترك وطن نظر به تجارب بیشتر و گذشت زمان به برازندگی شخصیت‌شان بیشتر افزوده شده است.
اساساً اندوخته‌های فرهنگ عوام حاصل از تجارب سال‌هایی است كه انسان به سخن گفتن آغاز كرده است و پیوسته با انكشاف زبان و ادبیات گفتاری به اندوخته‌های او افزوده شده و ریشهء خودرا در قلمرو فرهنگ و عنعنات هر قوم و ملیت مستحكمتر ساخته است. كشور عزیز ماكه در درازای زمانه با فرود و فرازهای زیاد مواجه بوده است از گنجینه‌های امثال و حكم فراوان برخوردار است كه اگر تحقیقات دامنه‌دار و پیگیر در زمینه صورت گیرد نهالی كه امروز شهرانی غرس كرده است فردا به درخت تنومندی مبدل خواهد شد. به ویژه برای جوانان و نوجوانانی كه در كشورهای خارجی پراگنده شده اند و به علت نیازمندی‌های روز و عدم موجودیت فضای مساعد از زبان‌های مادری خود فاصله گرفته اند فردا چنین مأخذهای فرهنگی غنیمت بزرگی برای تقویهء زبان و اثبات شخصیت ملی شان خواهد شد.
استاد شهرانی در مقدمهء كتاب خود از شاعر گرانمایه مرحوم آزاد كابلی یاد كرده است كه نیم‌قرن پیش گام‌هایی دراین راستا برداشته بود، تنها در این موضوع به تایید گفتارشان می‌خواهم اضافه كنم: زمانی كه متعلم مكتب در لیسهء عالی نجات (امانی) بودم همراه استاد بزرگوارم آقای نجف علی نباتی كه بر علاوهء وظیفهء افتخاری‌شان بحیث استاد ادبیات در لیسهء عالی نجات، كرسی معاونیت ریاست رادیو كابل را در عمارت باغ عمومی رسماً به عهده داشتند. به منزل مرحوم محمد علی آزاد كابلی كه در كوچهء علیرضا خان سكونت داشتند رفتیم در اولین برخورد آنچه كه بیشتر توجه مرا جلب كرد، مرد لاغر اندام و نحیفی را دیدم كه در وسط اتاق بالای دوشك آبی رنگدار دراز كشیده و به سقف اتاق خیره شده است با ورود ما از جا نیم‌خیز شده با بالش تكیه كرده و بعداً از احوال‌پرسی به استاد نباتی گفت: من دیگر از شعرگویی بس كرده‌ام، در این روزها مصروف گردآوری ضرب‌المثل‌های وطنی هستم كه یك‌تعداد آن با اندوخته‌های كشورهای همسایه گد خورده است و جدا كردن آن هم از توان بیماری مانند من بیرون است. چقدر خوش شدم كه شما بعد از مدت‌ها به دیدن من تشریف آوردید اگر در چوكات رادیو كابل كدام ماموری كه كار كمتر داشته باشد، به من معرفی كنید تا در پاكنویس همین كتاب گاهگاهی با من همكاری كند.
استاد نباتی در حالی كه صفحات كتابرا از نظر می‌گذشتاند به شوخی شاعرانه گفت: به شمول خودم همه كارمندان رادیو كابل در خدمت شماست اما با این حسن خط كه شما این كتاب را نوشته اید اجازه دهید همین ضرب‌المثل‌های شما را با دستنویس خودتان جسته جسته در مجلهء پشتون ژغ به نشر بسپاریم، درآنصورت خواننده از هردو پدیدهء فرهنگی و هنری استفاده می كند.
واقعاً تعداد ضرب‌المثل‌های كه در آن كتاب بیاض مانند به خط خوش نوشته شده بود از یكهزار تجاوز نمی‌كرد ولی ناگفته نماند در آنزمان ثمرهء كار یك شاعریكه به علت ضعف و ناتوانی كمتر از منزل می‌برآمد غنیمت بزرگی بود. همان بود كه آقای محمد یونس حیران معاون مدیر مسؤل انیس به هدایت مدیر مسؤل دانشمند محترم محمد عثمان صدیقی روزهای پنجشبه در صفحهٔ ادبی یک تعداد ضرب‌المثل‌های مرحوم آزاد کابلی را مرتباً نشر می‌کردند پسانترها نشریه‌های مرکز و ولایات تنها بشکل تفنن گام‌هایی درین زمینه برداشتند ولی هیچگاه بحیث یک نیاز فرهنگی در بین دانشمندان محترم مورد بحث قرار نگرفت ناگفته نگذریم كه مجلهء فرهنگ وزارت اطلاعات و كلتور نظر به پالیسی نشراتی خود تا حد امكان همین وظیفه فرهنگی را دنبال نمود، ولی با تأسف به علت بروز نا آرامی گلیم همه شوق‌های ادبی و هنری برچیده شد و مسایل سیاسی همه چیز را تحت تأثیر خود قرار داد.
درپایان این غربت سرای دهلی تلاش‌های پیگیر استاد دكتور شهرانی را در گردآوری و انتشار ضرب‌المثل‌های دری افغانستان تبریك گفته و از بارگاه ایزد توانا طول عمر و شگوفایی‌های چشمگیرتر شان را در راه آفرینش‌های فرهنگی، هنری و فلكلوریك خواهانم.
با احترام
محمد یوسف کهزاد
(دهلی- اكتوبر 1999م