نگاهی گذرا به گذشته و کاوش و پویش در بدنه قامت راست تاریخ برایندی بسا دل انگیزی دارد.
جمهور پژوهشگران و نکته نگران تاریخ به این فرایند رسیده اند،که نخستین هسته های همبودگاه یا جامعه بشری به دستان و اندیشه های کدبانوان یا زنان گذاشته شده است . این دوره را که از ده هزار سال پیش بنیاد نخستین آن پیریزی شده است ، دوره کدبانوان سالاری و یا مادر سالاری می نامند.
در آثار سنگی ، گلی ، تیکر ، دیگدان ها ، تنور های بشری که اندرمیان سوراخ های کوه ها ودر پهنه ای دشت ها پدیدار شده اند، نشان شصت ودست کدبانوان پدیدار است.
اگر از اسطوره های تاریخ که آن را (اوهمریسم) می نامند گذر کنیم وآن به این معنی است که شخصیتی یا رخداد تاریخی را به تدریج در لفافی از داستان و تخیل پوشانیده اند و بافت اساطیری در آن ریخته شده است ، ژرفنگری کنیم بدون شک در می یابیم که نخستین پادشاه یا رهبر همبودگاه بشری که در سومر ( میان سال های ۴۰۰۰ تا ۲۰۰۰ پیشا ترسایی یا قبل از میلاد می زیستند ، کدبانو ( کوبابا) بود ، او نخستین پادشاه تاریخ است و او نخستین سنگ بنای شاهی را در روی زمین پی نهاده است.
به همین ترتیب از سنگنوشته ها و آثار شگفت انگیز سومری های که در این پسین سال ها خوانده و برگردانی شده اند ، بر می آید که ، نخستین اندیشه خدا پرستی نیز به بانوان بر می گردد.
به روایت تاریخ وآثار بدست آمده از سومری ها بیانگر آنست که نخستین خدا نیز در هیآت فرازی ترین موجود در هیآت زنان بازتاب دارد و آن خدای بزرگ سومری ( نانا ) است .
دو مین خدای فرا انسانی که در شرق و غرب از سیستان تا یونان فرمانروایی می کند ، نیز یک خدای زن است که دروجود میترا بازتاب دارد.
همچنان در پی آن خدایان مادینه که در آیین و دین هندویسم بازتاب دارند ودر ریگویدا تشریح شده اند. خدایان کدبانوان در پهلوی خدایان مردینه قرار دارند. .نلسون فرای بر این باور است که در ریگویدا ۳۳ خدا بازتاب دارد ، که از مرحله اوپانیشاها ودانتا ها گذشته و به اندیشه خدا پرستی رسیده است .
که در رآس آنها سه خدای بزرگ چون : شیوا ، ویشنو و برهما می باشند . در کنار این سه خدای مردینه سه خدای مادینه : پاراوتی ، لاکشمی وسر سوتی نیز قرار دارند.
افزون از آن های خدای آریایی (ایندرا) نیز در هیآت خدایان هند جایگاه ویژه دارد و خدای رعد و برق است . (۱)
همچنان آثاری که از بغلان افغانستان بدست آمده نام خدای نانا ( ایانانا) آمده است که همان خدای بزرگ کوشانیان می باشد.
در آیین زردشتی گر چه آهورمزدا یک خدای مردینه است ، مگر این دین که توسط زردشت سپنتما آرایه گردید ، نیز نخستین ایمان آور آن (کدبانوکتایون) خانم شاه بزرگ کی گشتاسپ است که به این دین گروید و این دین را رسمی ساخت .
وقتی دین و آیین ایزد پرستی به کنعان رسید جای خدا های مادینه یا کدبانوان را خداهای مردانه چون : بهل ، هبل و مُلک گرفت و دین هم مردینه شد.
ازخدا پرستی اگر بگذریم . تاریخ ادبیات ، شعر ، موسیقی نیز از دستآورد های بسا بزرگ بشری است که در جهان بازتاب دارند.
شعر و موسیقی دو عنصر زیبا پسندی و شاد آفرینی بشری اند.
نخستین شعر و نخستین شاعر نیز که در تارک تاریخ بشری هستی دارد، یک کدبانو یا یک زن است او جز (انهدونای سومری ) دخت شاه بزرگ سارگن که مادرش تاشلولتوم است بوده نمی تواند . سروده ای زیبای او به نام ( نین مه سارا را ) یعنی شعر به نین یا نانا است (۲) ( جالب است که واژه سارارا از زبان سومری به زبان سنسکرت رفته و به گونه شرویه شده ، به زبان اوستایی آمده وبه گونه Sarav یا Srävayeiti شده است ،و به زبان عربی وام شده و به گونه شعر شده و ایدون ما هم واژه سروده و هم واژه شعر را در زبان فارسی بکار می بریم ).
نخستین شاعر زبان یونانی نیز یک کدبانو یا زن است به نام Säfuسافو که در سده هفتم پیشا ترسایی از زمان باستان به عنوان بزرگترین شاعر غنایی شناخته شده است و نخستین زنی بود که کنار احساسات فردی ، حتی خصوصی ترین احساسات را در شعر بیان کرده است (۳).
نخستین شاعر زبان فارسی دری که به گونه ای غنایی سروده است کدبانو دارای دخت دوشیزه شاه بزرگ دارا خان تخارستان است که پس از آن که مسلمانان پیروز شدند و تخارستان را فتح کردند با خانواده ویارانش به جاپان رفتند ودارای دخت سروده مشهورش را در وصف طبعیت کشورش سروده است که (( گیکیو ایتو)) پژوهشگر و ایران شناس ژاپنی در مجموعه شعر (( مان یوشو )) آن را بازتاب داده است .
نخستین مسلمانی که به دین محمد پیامبر خدا پیوست و ایمان آورد نیز بی بی خدیجه کدبانوی پیامبر اسلام بود.
نخستین کدبانوی که در دانش بشری تغیر بنیادین آورد کدبانومریم اصطرلابی بود که اندیشه او موجب اختراع قبله نما گردید و امروز نوگاتسیون نیز مدیون اختراع او است.
البته خاطر نشان می گردد ، که در باقی موارد نقش کدبانوان در تاریخ بشری بسیار بیان شده است ، که دوستان می تواند تا جستار ها و نگارش های اغلب نویسندگان در مورد نقش بانوان در افغانستان را ملاحظه نمایند ، من تنها به بخش های پرداخته ام که دیگران بدان توجه نفرموده اند.
بادرود ومهر
—————
۱-نیلسون فرای ریچارد. میتره یا مهر در باستان شناسی ، ترجمه ابوالقاسم اسماعیل پور مطلق ، مجله باستانشناسی وتاریخ سال دوم شماره ۲ ۱۳۶۷ رویه های ۱۳ تا ۱۶
2-Inanna:Lady of Larges Hert Poems of the Sumerian High Priestess Enheduanna translated by Betty DeShong Meador , University of Texas Press Austin 1988
۳ -برگرفته از سایت www.ketabeshear.com /sapho .ht
۴ -با نگاهی به داریدخت آولین شاعرزن فارسی گو عبدالرضا ناصر مقدسی (گوگل)