بعد از اعلان استقلال افغانستان بود که امان‌الله خان، به نیروهای نظامی کشور، دستور آمادگی جنگ با انگلیس‌ها را به خاطر حصول استقلال کامل افغانستان، صادرکرد . به تعقیب صدور فرمان جهاد علیه انگلیس‌ها از طرف شاه امان‌الله خان، مردم افغانستان که منتظر چنین فرصتی بودند، همه متشکل از همه‌ی اقوام کشور، جنگ علیه نیروهای انگلیس را در سرحدات شرقی، جنوبی و جنوب غربی کشور آغازکردند . از جمله اقوامی که در این جنگ (جنگ سوم افغان – انگلیس) از خود رشادت‌های قابل ملاحظه‌ای نشان دادند، هزارهها بودند . این چاربیتی محلی هزارگی نیز خود سند گویایی از شرکت مجاهدین هزاره در دفاع از سرزمین شان علیه اشغالگران انگلیس می‌باشد :
سرک تنگست و موتر تیز مورَه // لالَی از مُو سُونِی گردیز مورَه
تفنگ ماچیکی سر شانِه شِی // دَه جنگ لشکر انگریز مورَه
مدارک تاریخی حاکی از آنست که هزارهها در جواب نامه‌ای امیر امان‌الله خان که از آنان در جنگ‌های جنوبی و مشرقی علیه شورشیان پشتون، خواهان کمک شده بود، بسیار به صراحت آن را ردکرده و چنین نوشتند : ” ما {هزارهها}در جنگ‌های داخلی شرکت نخواهیم جست .
چنانچه جنگ اگر با نیروهای انگلیس باشد، تعداد پنجاه هزار مرد مسلح اعزام می‌داریم .”{} اما بعدا که هزارهها دریافتند که انگلیس‌ها در توطیه‌ی براندازی امان‌الله خان در جنوب دست‌دارند، با رشادت تمام از امان‌الله خان حمایت کردند . در این زمینه میر غلام محمد غبار در کتاب «افغانستان در مسیر تاریخ» درباره پشتیبانی همه جانبه‌ی هزاره ها از امان‌الله خان می‌نویسد: ” … مردم هزاره به شاه نوشتند که ما در جنگ برادران پاکتیایی تا حال مداخله نکردیم ولی اکنون که دست خارجی{انگلیس‌ها} توسط عبدالکریم هندی در افغانستان دراز شده، ما حاضریم که تا پنجاه هزار مرد مسلح به دولت تقدیم نمایم. … “{}
سران هزاره در جنگ سوم افغان و انگلیس به امان‌الله خان نوید می‌دهند که حاضر اند به میدان جنگ با انگلیس‌ها رفته و در راستای حصول استقلال کشور، شاه را یاری رسانند . از سرداران نامدار هزاره غزنی که در جنگ استقلال ۱۹۱۹م، سهم بارزی داشتند، عبارت بودند از : محمدالله خان هزاره، عباس خان هزاره، شيراحمدخان نوري، عبدالله خان قياق و ابوالقاسم رساله‌دار با افراد تحت فرماندهي خويش، داوطلبانه به اردوي اعتمادالدوله پيوستند و به ميدان جهاد عليه انگليس شتافتند . در این مورد باز هم آقای میر غلام محمد غبار در بخشی از کتاب «افغانستان در مسیر تاریخ»، پشتیبانی همه جانبه‌ی هزارهها از امان‌الله خان وشرکت سران هزاره با لشکریانش در جنگ استقلال علیه انگلیس ها را نیز تائیدکرده و در این مورد چنین نوشته‌است : ” … اعتمادالدوله که از طریق غزنه به قندهار حرکت می‌کرد و جهاد با انگلیس را شعار می‌داد، از طرف مردم با حرارت استقبال و همراهی می‌شد . در غزنه محمدالله خان هزاره، عباس خان هزاره، شیراحمد خان نوری، عبدالله قیاق، ابولقاسم رساله دار و غیره به غرض شمول در میدان جنگ با عده‌ای داوطلبان در معیت اعتمادالدوله حرکت کردند .” {}
. استاد حسین نایل نیز در باره شرکت سران هزاره با لشکریانش در جنگ استقلال علیه انگلیس‌ها، چنین نوشته‌است : “آن‌ها {هزاره ها} علاوه برهزاران نفری که در صفوف اردو حاضربه خدمت بودند، هزاران نفر دیگر را آماده‌ای جهاد در راه استقلال کشور گردانیدند . از جمله محمدالله خان هزاره، عباس خان هزاره و عبدالله خان قیاق قوای منظمی را به کمک جبهه قندهار بسیج نمودند و راه جهاد را درپیش گرفتند .”{۲۱}
خلاصه شاه امان‌الله خان پس از آن که انگلیس‌ها را در جنگ استقلال به شکست مواجه کرده و آنان را وادار به قبول استقلال افغانستان نمود . در سال ۱۲۹۸هجری شمسی مطابق ۱۹۱۹میلادی، تاق ظفر را در پغمان به عنوان طاق یادگاری شهدای استقلال بنانهاد . بر سقف و دیواره‌های تاق ظفر پغمان، نام ولد و قوم تعداد زیادی از شهدایی اقوام افغانستانی از آن‌جمله شهدای هزاره که در جنگ سوم افغان – انگلیس با اهدای خون شان استقلال افغانستان را به دست آورده بودند، کندن‌کاری و حک نمود. اگر چه بعد از امان‌الله خان، از پیش روی اسامی شهیدان متعلق به قوم هزاره، نوشته قومیت آنان را که هزاره نوشته شده بود، پاک کرده‌اند . اما تا کنون اسامی آنان :
حسین علی ولد غلام حسین
قمبر علی ولد کلبی رضا
شیر علی ولد محمد نقی
رمضان ولد عید محمد
و….
در این تاق باقی‌مانده است که خود گویای وابستگی قومی شان می‌باشند و تا هنوز این اسامی شهیدان متعلق به هزارهها در تاق ظفر پغمان، خوانا و روشن معلوم می‌شوند .
همچنان امان‌الله خان بعد از این که شورش ملا عبدالله مشهور به ملای لنگ و ملا عبدالرشید با همدستی سایر ملاهای سمت جنوب شرقی و با حمایت انگلیس را شکست داد، منار «علم» را به تاریخ ۲۳ جوزا ۱۳۰۴ شمسی در کنار پل آرتل، تپه توپ و کوه شیر دروازه بناکرد . در دیواره‌ی این منار نیز تاریخچه‌ی جنگ پکتیا و نام تمامی سربازان و سران قومی از آن جمله اسامی مجاهدين هزاره را که در این مبارزه علیه ارتجاع، جان دادند، حک شده است . استاد کاظم یزدانی اسامی دوازده تن از هزارهها که در شورش ملا عبدالله در دفاع از امان‌الله خان رزمیده و جان‌باخته‌اند را در کتاب «دفاع هزارهها از استقلال و تماميت ارضي افغانستان»، چنین ذکرکرده است :
“۱ –خان‌علي كندك مشر ملكي؛
۲– عبدالواحد،تولي،صنف ملازمت كندكان انشائات قندهاري؛
۳– شاه پسندخان،رتبه : س. ك.انشائات دارالامان؛
۴ – رجبعلي خان، // : س. ك. ٧. ف. ا. ؛
۵– عبدالطاهر، //: ملكي سرباز قومي؛
۶– غلامشاه، // : // //؛
۷– وزااحمد، //: // //؛
۸ –محمودخان، //: // //؛
۹– ظفرخان، //: // //؛
۱۰ – علياحمد، //: // //؛
۱۱ –داراب
۱۲ – قربان‌علي، //: س. ك. انشائات دارالامان .”
…