بنام خداوند جان و خرد !
انجمن حقوقدانان در افغان در اروپا همه ساله كنفرانس علمى – را تحت عناوين مختلف و مبرم براى افغانان و افغانستان داير مينمايد . در سال ( ٢٠٢٠ م ) بنابر شيوع وسيع وايروس كرونا ، تدوير كنفرانس ممكن نگرديد و برمبناى نظرات خبره گان شوراى رهبرى انجمن تصميم اتخاذ نمود ، تا مقالات پژوهشى خبره گان حقوق و دانشمندان ورجاوند ، بشكل كتاب منتشر گردد . در سال ( ٢٠١٩ م ) در كنفرانس علمى – مسلكى انجمن منعقده در كشور شاهى بلجيم ، بخاطر دستيابى به صلح واقعى و پايدار ، انجمن صلح « ارزش محور » ( برخلاف شخص ، قوم و تنظيم محورى ) را پيشنهاد و اصل :
دفاع از جمهوريت ، در برابر امارت را مطرح نمود ، كه خوشبختانه به بحث محورى و گفتمان عام مبدل گرديد ، در تداوم ان عنوان كنفرانس امسال كه اكنون ، عنوان كتاب مى باشد ، مرتبط به نياز و ارمان واقعى مردم ما ، بخاطر دستيابى به صلح پايدار :
صلح ، حقوق و حاكميت قانون
پيشنهاد گرديد ، كه مجموع مقالات مندرج در كتاب ، زوايايى مختلف موضوع را به بررسى گرفته است .
اظهر من الشمس است كه :
صلح نياز اصلى مردم مظلوم و شرط بقاى جامعه است و افغانان و افغانستان بعد از تحمل بيشتر از چهار دهه جنگ و خونريزى : حق دارند و مستحق مى باشند ، تا به صلح نايل و بشاهراه بازسازى و ترقى گذار نمايند .
در حاليكه ، كشور اماج تروريسم ، ذهنيت تكفيرى و وايروس كرونا ، قرار دارد و با مصيبت فقر ، بيكارى و افت بى اتفاقى مواجه است ، مصايب خانمانسوز جنگ تحميلى ، دمار از روزگار مردم بيرون نموده و مقدرات تاريخى افغانستان ، كماكان در كشمكش هاى تاريخى و كلان جيوپولوتيك منطقوى و بين المللى و در تداوم همان « بازى بزرگ » رقم ميخورد ، اين سوال ، قبل از هر وقت ديگر مبرميت خاص كسب مينمايد كه :
چگونه ميتوان به صلح واقعى و پايدار ( صلح مثبت ) ، دست يافت ، كه از اسقاط نظام و تكرار سقوط دهشتبار كه در قرن بيست دو بار ، بر افغانستان تحميل گرديده ، جلوگيرى و زمينه پيوستن « تحريك اسلامى طالبان » را در پروسه هاى سياسى و حيات مدنى ، مساعد ساخت .
زمانيكه از ارزشها و جمهوريت صحبت مى شود ، نبايد با فساد سالارى و كليپتوكراسى ، مغالطه گردد ، مطمح نظر ما ، همانا حقوق و ازاديهاى اساسى مردم است كه با فضيلت معنوى در وجود ، دو حاكميت :
– حاكميت ملى
– حاكميت قانون
متبلور ميگردد ودرست همان مواردى است كه « امارت اسلامى » منكر ان مى باشد .
حق حاكميت ملى بر طبق تمام معيار هاى قبول شده حقوق بين المللى و ميثاقهاى جهانى بطور انحصارى بمردم تعلق دارد و در احوال خونبار ، جارى افغانستان اعمال ان فرصت را براى مردم و سه اكثريت بزرگ :
– زنان
– جوانان
– و مستمندان
مساعد ميسازد ، تا در تعين سرنوشت اينده كشور شان سهيم گردند . حاكميت قانون ركن اصلى ديموكراسى و تحديد قدرت خود كامه است كه بحقوق و ازاديهاى شهروندان معنى مى بخشد و حامى و حافظ ارزشهاى متعالى و حقوق بشر مى باشد .
بقول سیسرون خطیب و فیلسوف معروف روم :
« برای اینکه آزاد زندگی نماییم ، باید تابع قانون باشیم »
سخن شاعرمعروف ملی ، گل پاچا الفت در تعبیر حاکمیت قانون ، درخور توجه است :
که می څوک په لخته وویی ظالم دئ
که قانون می غوڅوى سر عدالت دئ
در قرن ( ۲۱ ) حاکمیت قانون ، پل وصل با جامعه جهانی ، سازمان ملل متحد و سازمان های اقتصادی و فرهنگی بین المللی می باشد .
حاکمیت قانون چتر کلان برای تمام احاد ملت ، طرفین متخاصم و رفتن به همدیگر پذیری ، تسامح و تحمل می باشد . پاشنه اشیل افغانستان ، فقدان اقتدار ، مقتدر مرکزی قانون محور و عدالت گستر می باشد ، چنین مامولی فقط در وجود حاکمیت قانون ، ممکن میگردد .
قانون ، سیادت و حاکمیت آن ارزش‌های تاریخی ما و میراث مشروطه خواهان ، آزادیخواهان ، تجدد طلبان و شاخص ترین نماد آن شاه امان اله می باشد و جدل تاریخی « مشروعه » و مشروطه از همان زمان و تا حال تداوم دارد و در مراحل مختلف ، مدافعان حاکمیت قانون بخاطر آن تلاش نموده اند .
از « پدر تقنین » مولوی عبدالواسع قندهاری ، مولف نخستین قانون جزأ ( تمسک القضات آلمانیه ) و در مراحل بعدی تا مولفان قوانین اساسی ( که قانون اساسی نافذ ششمین می باشد ) و بویژه قانون اساسی ( ۱۹۶۴ م ) که بعد از جنگ جهانی دوم و ایجاد سازمان ملل متحد ، تصویب منشور و اعلامیه جهانی حقوق بشر و میثاقهای ناشی از آن را به بهترین نحو ممکن با سنت و اساسات دین مبین اسلام در یک بافت ، بسیار منطقی و عملی تسجیل نموده است .
بدینرو :
زمانیکه از « دستاورد ها » صحبت میگردد ، باید ، موارد فوق بمثابه بزرگترین ارزش‌های تاریخی و ملی افغانستان که در مطابقت با دین و آیین مردم فرار دارد ، مورد حمایت و تداوم قرار گیرد .
اساس صلح و عدالت ، « حرمت به کرامت انسانی بشر » می باشد ، که جوهر آن در احترام و رعایت ، حق زندگی ( حق حیات ) بشر می باشد که در مواد سوم و ششم اعلامیه جهانی حقوق بشر و میثاق بین المللی حقوق مدنی و سیاسی بازتاب دارد.
متکی بر همین اصل انسانی ، اسلامی و حقوقی ، باید : دفاع از « حق حیات » در سر خط کار قرار داشته و در بحث صلح و مذاکرات جاری ، باید :
اتش بس کامل و سرتاسری بمثابه نخستین مورد ، مورد تفاهم قرار گیرد . در حاليكه طالبان از ده ماه باينطرف با نظاميان امريكا اتش بس كامل دارند و با تبختر گفته مى شود كه :
بعد از عقد قرارداد با امريكايى ها ، كشتن انان مجوز شرعى ندارد !
مردم مظلوم حق دارند ، سوال نمايند كه : اين چه نوع شريعت است كه ، كشتار افغانان و برقرارى حمام خون را جايز مى شمارد ؟
از جانب ديگر منازعه خونين افغانستان ويژه گى هاى خاص خود را دارد و نخستين جنگ خانمانسوز است كه اضلاع متحده امريكا بر هر دو طرف جنگ اشراف دارد ، در حاليكه حامى دولت افغانستان مى باشد و با اين دولت قرارداد ستراتيژيك و پيمان امنيتى دارد ، با طالبان نيز قرارداد بسته و در تمام اين مدت ريشه هاى انان را در پاكستان ابيارى و از هشت سال باينطرف ميزبان انان در قطر مى باشد .
بدينرو تداوم جنگ و خونريزى بسيار سوال برانگيز و به مفهوم ان است كه ، اهداف سياسى را با توسل به جنگ و خشونت متحقق ميسازند . انجمن ما ، افتخار دارد كه مجموع موارد ، چگونگى گذار به صلح واقعى ، بشكل مشروح در مقالات علمى و تحقيقى خبره گان حقوق ، استادان گران ارج و دانشمندان بلند مرتبت ، بازتاب يافته و در كتاب « صلح ، حقوق و حاكميت قانون » نشر و به هموطنان عزيز ، همسلكان گرامى ، مجامع علمى و مراكز پژوهشى ، به تيم هاى مذاكراتى دولت و طالبان و همچنان سازمان ملل متحد و ساير مراجع ذيدخل بين المللى تقديم ميگردد .
اصالتا و بوكالت از شوراى رهبرى انجمن از استادان بزرگوار و دانشمندان ورجاوند كه به ندايى انجمن لبيك گفته اند ، مراتب سپاس و قدردانى تقديم و خاطر نشان ميگردد ، كه نوشته هاى شان بدون هر نوع تصرف و « سانسور » بنشر رسيده است.
كمال افتخار است كه ، ياداشت حقوقدان بزرگ و مجرب ، استاد سابقه دار فاكولته حقوق و علوم سياسى ، جناب پوهاند دوكتور فاضلى سراغاز نوشته دانشمندان گران ارج مى باشد و با سپاس ، دست تفقد استاد عاليقدر ما را بر انجمن مستدام ميخواهيم .
از دانشمند بلند مرتبت جناب محق كه دست بالايى در علوم اسلامى ، تاريخ و فرهنگ دارد بخاطر نوشته تدقيقى و تحليلى شان كه با تمام مصروفيت هاى كارى فراوان ، لطف نموده ، تشكر مينمايم . مقالات سابقه داران و پيشگامان نهضت زن و حقوقدانان برجسته و فرهيخته ، محترمه صفيه حسابى حقوق ، محترمه بلقيس تابش و محترمه عفيفه جان « ازادزوى » در كتاب ، وجاهت اين را مضاعف ساخته است .
جناب دوكتور مجاز استاد سابقه دار پوهنحى حقوق و علوم سياسى و با تجارب بزرگ در عرصه تدوين اسناد تقنينى و منشى كميسيون تسويد قانون اساسى در جمهورى دوم ، « مكانيزيم صلح » را تدوين و همراه با نوشته شان بنشر رسيده است .
نوشته هاى پر ارزش از حقوقدانان سابقه دار و ديپلوماتان مجرب ، جناب ظريف ، جناب نبيل باركزى ، جناب دوكتور فرمان معاون انجمن ما و جناب ابوى رييس شوراى افغانان مقيم دنمارك درين اثر و جود دارد .
مقاله مبسوط از پژوهشگر مسايل افغانستان و رييس شوراى همبستگى افغانهاى خارج از كشور جناب دوكتور خالدى ، در تحليل و ارزيابى روند تجدد طلبى و ديموكراسى در تقابل با ارتجاع و ديكتاتورى داريم . قوانين عدالت محور و رعايت حقوق مدنى در حكومت دارى نوين را ، قاضى سابقه و قانون دان ارشد جناب قضاوتپوه صميم و عضو گران ارج رهبرى انجمن به بررسى گرفته است .
شخصيت ارجمند علمى و ملى وصاحب اثار ارزشمند و حقوقدان سابقه دار ، جناب ولى ، مقاله « صلح در پرتو قانون » را تحرير نموده است
حقوقدان و كارشناس حقوق بين المللى جناب دوكتور پامير بر موضوع مبرم « د افغانستان شخړه او نړیوال بشرى حقوق » نوشته ارزشمند دارد . اماج نوشته حقوقدان بلند مرتبت و نويسنده گرانقدر جناب فيض ، اثار حقوقى موافقت نامه دوحه است .
جناب عزيز پور در نوشته شان مفهوم و انديشه دولت قانون سالار را همجانبه بررسى نموده است . نوشته حقوقدان سابقه دار جناب پوهنيار دهزاد معاون و منشى انجمن معطوف بر مسايل حاكميت قانون ، تقسيم قدرت و مسؤليت و شهروند در قرارداد اجتماعى مى باشد .
صحت و سعادت هريك از دانشمندان گرامى را ارزو برده و صرير قلم ورجاوند شانرا ، رساتر ميخواهم . كتاب به اهتمام جناب تميم ابوى مسؤل نشرات انجمن اماده نشر گرديده ، كه از الطاف و مساعدت هميشگى شان سپاس مينمايم .
اميدمندم ، نشر اين اثر ارزشمند بتواند ،در بحث و گفتمان وسيع ، پيرامون مبرمترين مسله مربوط به هست و بود كشور و رفتن بسوى صلح واقعى و سراسرى « ارزش محور » ( برخلاف شخص ، قوم و تنظيم محورى )مورد توجه همسلكان و كارشناسان قرار گيرد و با نقد و نظر انان ، ديدگاه هاى مسلكى و علمى در حاشيه پروسه كثيرالجوانب ، پيچيده و دارايى جوانب ملى ، منطقوى و بين المللى صلح افغانستان روشن و مسلط گردد
با حرمت
مير عبدالواحد سادات
رييس انجمن