صلح ، حقوق و حاكميت قانون : میرعبدالواحد سادات

                            

بنام خداوند جان و خرد ! 

انجمن حقوقدانان در افغان در اروپا همه ساله كنفرانس علمى – را تحت عناوين مختلف و مبرم براى افغانان و افغانستان داير مينمايد . در سال ( ٢٠٢٠ م ) بنابر شيوع وسيع وايروس كرونا ، تدوير كنفرانس ممكن نگرديد و برمبناى نظرات خبره گان شوراى رهبرى انجمن تصميم اتخاذ نمود ، تا مقالات پژوهشى خبره گان حقوق و دانشمندان ورجاوند ، بشكل كتاب منتشر گردد .  در سال ( ٢٠١٩ م ) در كنفرانس علمى – مسلكى انجمن منعقده در كشور شاهى بلجيم ، بخاطر دستيابى به صلح واقعى و پايدار ، انجمن صلح  « ارزش محور » ( برخلاف شخص  ، قوم و تنظيم محورى ) را پيشنهاد و اصل : 

دفاع از جمهوريت ، در برابر امارت را مطرح نمود ، كه خوشبختانه به  بحث محورى و گفتمان عام مبدل گرديد ، در تداوم ان عنوان كنفرانس امسال كه اكنون ، عنوان كتاب مى باشد ، مرتبط به نياز و ارمان واقعى مردم ما ، بخاطر دستيابى به صلح پايدار : 

                               صلح ، حقوق و حاكميت قانون 

پيشنهاد گرديد ، كه مجموع مقالات مندرج در كتاب ، زوايايى مختلف موضوع را به بررسى گرفته است . 

اظهر من الشمس است كه : 

صلح نياز اصلى مردم مظلوم و شرط بقاى جامعه است و افغانان و افغانستان بعد از تحمل بيشتر از چهار دهه جنگ و خونريزى : حق دارند و مستحق مى باشند ، تا به صلح نايل و بشاهراه  بازسازى و ترقى گذار نمايند . 

در حاليكه ،  كشور اماج تروريسم  ، ذهنيت تكفيرى  و وايروس كرونا ، قرار دارد و با مصيبت فقر ، بيكارى و افت بى اتفاقى مواجه است ، مصايب خانمانسوز جنگ تحميلى ، دمار از روزگار مردم بيرون نموده  و مقدرات تاريخى افغانستان ، كماكان در كشمكش هاى تاريخى و كلان جيوپولوتيك منطقوى و بين المللى و در تداوم همان  « بازى بزرگ » رقم ميخورد  ، اين سوال ، قبل از هر وقت ديگر مبرميت خاص كسب مينمايد كه : 

چگونه ميتوان به صلح واقعى و پايدار ( صلح مثبت ) ، دست يافت ، كه از اسقاط نظام و تكرار سقوط دهشتبار كه در قرن بيست دو بار ، بر افغانستان تحميل گرديده ، جلوگيرى و زمينه پيوستن « تحريك اسلامى طالبان » را در پروسه هاى سياسى و حيات مدنى ، مساعد ساخت . 

زمانيكه از ارزشها و جمهوريت صحبت مى شود ، نبايد با فساد سالارى و كليپتوكراسى ، مغالطه گردد ، مطمح نظر ما ، همانا حقوق و ازاديهاى اساسى مردم است كه با فضيلت معنوى در وجود ، دو حاكميت : 

–  حاكميت ملى 

– حاكميت قانون 

متبلور ميگردد ودرست همان مواردى است كه « امارت اسلامى » منكر ان مى باشد . 

حق حاكميت ملى بر طبق تمام معيار هاى قبول شده حقوق بين المللى و ميثاقهاى جهانى بطور انحصارى بمردم تعلق دارد و در احوال  خونبار ، جارى افغانستان  اعمال ان فرصت را براى مردم و سه اكثريت بزرگ : 

– زنان 

– جوانان 

– و مستمندان 

مساعد ميسازد ، تا در تعين  سرنوشت  اينده كشور شان سهيم گردند . حاكميت قانون ركن اصلى ديموكراسى و تحديد قدرت خود كامه است كه بحقوق و ازاديهاى شهروندان معنى مى بخشد و حامى و حافظ ارزشهاى متعالى  و حقوق بشر مى باشد . 

بقول سیسرون خطیب و فیلسوف معروف روم : 

« برای اینکه آزاد زندگی نماییم ، باید تابع قانون باشیم » 

سخن شاعرمعروف ملی ، گل پاچا الفت در تعبیر حاکمیت قانون ، درخور توجه است : 

که می څوک په لخته وویی ظالم دئ

که قانون می غوڅوى سر عدالت دئ

در قرن ( ۲۱ ) حاکمیت قانون  ، پل وصل با جامعه جهانی ، سازمان ملل متحد و سازمان های اقتصادی و فرهنگی بین المللی می باشد . 

حاکمیت قانون چتر کلان برای تمام احاد ملت ، طرفین متخاصم و رفتن به همدیگر پذیری  ، تسامح و تحمل می باشد . پاشنه اشیل افغانستان ، فقدان اقتدار ، مقتدر مرکزی قانون محور و عدالت گستر می باشد ، چنین مامولی فقط در وجود حاکمیت قانون ، ممکن میگردد . 

قانون ، سیادت و حاکمیت آن ارزش‌های تاریخی ما و میراث مشروطه خواهان ، آزادیخواهان ، تجدد طلبان و شاخص ترین نماد آن شاه امان اله می باشد  و جدل تاریخی « مشروعه » و مشروطه از همان زمان و تا حال تداوم دارد و در مراحل مختلف ، مدافعان حاکمیت قانون بخاطر آن تلاش نموده اند . 

از « پدر تقنین » مولوی عبدالواسع قندهاری ، مولف نخستین قانون جزأ  ( تمسک القضات آلمانیه ) و در مراحل بعدی تا مولفان قوانین اساسی  ( که قانون اساسی نافذ  ششمین می باشد ) و بویژه قانون اساسی ( ۱۹۶۴ م ) که بعد از جنگ جهانی دوم و ایجاد سازمان ملل متحد ، تصویب منشور و اعلامیه جهانی حقوق بشر و میثاقهای ناشی از آن را به بهترین نحو ممکن با سنت و اساسات دین مبین اسلام در یک بافت ، بسیار منطقی و عملی تسجیل نموده است . 

بدینرو : 

زمانیکه از  « دستاورد ها » صحبت میگردد ، باید ، موارد فوق بمثابه بزرگترین ارزش‌های تاریخی و ملی افغانستان که در مطابقت با دین و آیین مردم فرار دارد ، مورد حمایت و تداوم قرار گیرد . 

 اساس صلح و عدالت ، « حرمت به کرامت انسانی بشر » می باشد ، که جوهر آن در احترام و رعایت ، حق زندگی ( حق حیات ) بشر می باشد که در مواد سوم و ششم اعلامیه جهانی حقوق بشر و میثاق بین المللی حقوق مدنی و سیاسی بازتاب دارد.

 متکی بر همین اصل انسانی ، اسلامی و حقوقی ، باید : دفاع از  « حق حیات » در سر خط کار قرار داشته و در بحث صلح و مذاکرات جاری ، باید : 

اتش بس کامل و سرتاسری بمثابه نخستین مورد ، مورد تفاهم قرار گیرد . در حاليكه طالبان از ده ماه باينطرف با نظاميان امريكا اتش بس كامل دارند و با تبختر گفته مى شود كه : 

بعد از عقد  قرارداد با امريكايى ها ، كشتن انان مجوز شرعى ندارد ! 

مردم مظلوم حق دارند ، سوال نمايند كه : اين چه نوع شريعت است كه ، كشتار افغانان و برقرارى حمام خون را جايز مى شمارد ؟ 

از جانب ديگر منازعه خونين افغانستان ويژه گى هاى خاص خود را دارد و نخستين جنگ خانمانسوز است كه اضلاع متحده امريكا بر هر دو طرف جنگ اشراف دارد ، در حاليكه حامى دولت افغانستان مى باشد و با اين دولت قرارداد ستراتيژيك و پيمان امنيتى دارد ، با طالبان نيز قرارداد بسته و در تمام اين مدت ريشه هاى انان را در پاكستان ابيارى و از هشت سال باينطرف ميزبان انان در قطر مى باشد . 

بدينرو تداوم جنگ و خونريزى بسيار سوال برانگيز و به مفهوم ان است كه ، اهداف سياسى را با توسل به جنگ و خشونت متحقق ميسازند . انجمن ما ، افتخار دارد كه مجموع موارد ، چگونگى گذار به صلح واقعى ، بشكل مشروح در مقالات علمى و تحقيقى خبره گان حقوق ، استادان گران ارج و دانشمندان بلند مرتبت ، بازتاب يافته و در كتاب « صلح ، حقوق و حاكميت قانون » نشر و به هموطنان عزيز ، همسلكان گرامى ، مجامع علمى و مراكز پژوهشى  ، به تيم هاى مذاكراتى دولت و طالبان  و همچنان سازمان ملل متحد و ساير مراجع ذيدخل بين المللى تقديم ميگردد . 

اصالتا و بوكالت از شوراى رهبرى انجمن از استادان بزرگوار و دانشمندان ورجاوند كه به ندايى انجمن لبيك گفته اند ، مراتب سپاس و قدردانى تقديم و خاطر نشان ميگردد ، كه نوشته هاى شان بدون هر نوع تصرف و « سانسور » بنشر رسيده است. 

كمال افتخار است كه ، ياداشت حقوقدان بزرگ و مجرب ، استاد سابقه دار فاكولته حقوق و علوم سياسى ، جناب پوهاند دوكتور فاضلى سراغاز نوشته دانشمندان گران ارج مى باشد و با سپاس ، دست تفقد استاد عاليقدر ما  را بر انجمن مستدام ميخواهيم . 

 از دانشمند بلند مرتبت  جناب محق كه دست بالايى در علوم اسلامى ، تاريخ و فرهنگ دارد بخاطر نوشته تدقيقى و تحليلى شان كه با تمام مصروفيت هاى كارى فراوان ، لطف نموده ، تشكر مينمايم . مقالات سابقه داران و پيشگامان نهضت زن و حقوقدانان  برجسته و فرهيخته ، محترمه صفيه  حسابى حقوق ، محترمه بلقيس تابش و محترمه عفيفه جان  « ازادزوى » در كتاب ، وجاهت اين را مضاعف ساخته است . 

 جناب دوكتور مجاز استاد سابقه دار پوهنحى حقوق و علوم سياسى و با تجارب بزرگ در عرصه تدوين اسناد تقنينى و منشى كميسيون تسويد قانون اساسى در جمهورى دوم ، « مكانيزيم صلح » را تدوين و همراه با نوشته شان بنشر رسيده است . 

نوشته هاى پر ارزش از حقوقدانان سابقه دار و ديپلوماتان مجرب ، جناب ظريف ، جناب نبيل باركزى ، جناب دوكتور فرمان معاون انجمن ما و جناب ابوى رييس شوراى افغانان مقيم دنمارك درين اثر و جود دارد . 

 مقاله مبسوط از پژوهشگر مسايل افغانستان و رييس شوراى همبستگى افغانهاى خارج از كشور جناب دوكتور خالدى ، در تحليل و ارزيابى روند تجدد طلبى و ديموكراسى در تقابل با ارتجاع و ديكتاتورى داريم .  قوانين عدالت محور و رعايت حقوق مدنى در حكومت دارى نوين را ، قاضى سابقه و قانون دان ارشد جناب قضاوتپوه صميم و عضو گران ارج رهبرى انجمن به بررسى گرفته است . 

 شخصيت ارجمند  علمى و ملى  وصاحب اثار ارزشمند و حقوقدان سابقه دار ، جناب ولى ، مقاله « صلح در پرتو قانون » را تحرير نموده است 

حقوقدان و كارشناس حقوق بين المللى جناب دوكتور پامير بر موضوع  مبرم « د افغانستان شخړه او نړیوال بشرى حقوق » نوشته ارزشمند دارد . اماج نوشته حقوقدان بلند مرتبت  و نويسنده گرانقدر جناب فيض ، اثار حقوقى موافقت نامه دوحه است . 

جناب عزيز پور در نوشته شان مفهوم و انديشه دولت قانون سالار را همجانبه بررسى نموده است . نوشته  حقوقدان سابقه دار جناب پوهنيار دهزاد معاون و منشى انجمن معطوف بر مسايل حاكميت قانون ، تقسيم قدرت و مسؤليت و شهروند در قرارداد اجتماعى مى باشد . 

 صحت و سعادت هريك از دانشمندان گرامى را ارزو برده و صرير قلم ورجاوند شانرا ، رساتر ميخواهم .  كتاب به اهتمام  جناب تميم ابوى مسؤل نشرات انجمن اماده نشر گرديده ، كه از الطاف و مساعدت هميشگى شان سپاس مينمايم . 

اميدمندم ، نشر اين اثر ارزشمند بتواند ،در بحث  و گفتمان وسيع ، پيرامون مبرمترين مسله مربوط به هست و بود كشور و رفتن بسوى صلح واقعى و سراسرى « ارزش محور » ( برخلاف شخص  ، قوم و تنظيم محورى )مورد توجه همسلكان و كارشناسان قرار گيرد و با نقد و نظر انان ، ديدگاه هاى مسلكى و علمى در حاشيه پروسه كثيرالجوانب ، پيچيده و دارايى جوانب ملى ، منطقوى و بين المللى صلح افغانستان روشن و مسلط گردد

با حرمت 

مير عبدالواحد سادات 

رييس انجمن