شش مقام موسیقی در اوزبیکستان قسمت اول : شفیع عظیمی

قسمت اول :شش مقامUzbek classic music..موسیقی شش مقام که دراوزبیکستان. تاجیکستان.اویغورستان چین.افغانستان بنام مقام.ازربایجان موغام.وترکمنستان هم مقام گویندوترکمنها دوازده مقام بنام نوایی دارند ومقامهای ترکمنی ازنگاه اجرایی شیوه خاص خودرادارد.هندیها راگ.ترکها فصل.درایران دستگاه.عربهاهم فصل ودراروپاClassic Musicگویند.اصطلاح کلاسیک دراروپاازاواخرقرن 18م به بعدپیداشدوهمه اثاردوره رنسانس دربخشهای مخنلف ازهنرموسیقی نقاشی هیکل تراشی تیاترمعماری وادبیات وغیره که اساسات ان درگزشته نظربه اصول وقواعد تکنیک کاروموضوع انها پایه گزاری شده است اطلاق میشود.موسیقی شش مقام اوزبیک را یونیسکوجزمیراث فرهنگی اوزبیکستان برسمیت شناخت.شش مقام درهرولایت اوزبیکستان چون سمرقند بخارا فرغانه خوارزم قوقند تاشکندبه شیوه های مختلف مورداجراقرارمیگیرد.اصطلاح مقام یاموسیقی مقام بعدازاستقرارونفوزعربهاوتکشیردین اسلام درحوزه خراسان زمین ودیگرساحات بمرورزمان بوجودامد.ایجادمساجدمدرسه هاومراکزدینی که طلبه هابخاطراموختن علم ودانش ازکتب دین اسلام، فلسفه، ریاضی، نجوم ودیوان مختلف ازشعرای بزرگ بودفرامیگرفتندوموضوع اشعارحمدوثناها مرثیه پندونصیحت

عشقی که هم جنبه معنوی عرفانی وتصوفی داشت موردتوجه ویادگیری قرارگرفت.هم درمراسم های باشکوه گوناگون دربارشاهان امیران اشرافیان و فیودالان تلاوت وقراعت ایات وحمدوثنا باصدای زیبا ودلنشین اجرا میگردیدوهم زمزمه شاعران درمدح توصیف درباریان بشکل مودبانه وباحرمت انرا انجام میدادندبتدریج خواندن اشعاردینی وغیردینی حمدوثنا پندونصیحت مرثیه ها وعشقی ضرورت استفاده واستعمال الات واسباب موسیقی بخاطرزیبایی ووزن اهنگ گردید.حتی دراروپانیز قبل ازدوره رنسانس وبعدازان تاانقلاب کبیرفرانسه همه بخشهای هنرموسیقی مجسمه نقاشی ادبیات وغیره درخدمت وتحت کنترول کلیساها بودواثارایجادشده اکثرا جنبه مزهبی پیوندبه روایات دینی وافسانوی دارد..مقام خوان راحافظ میگوفتندوحافظ یعنی(گوینده وخواننده)که اجرای اهنگهای دینی را دردرباریان ومحافل بزرگان میخواندندوهم حافظان گاهی انواع مختلف اهنگهای موسیقی غیردینی رانیزدردرباررسمی امیران وشاهان اجرامیکردند.نام مقام یامقام خوانی قبل ازینکه بنام دوازده مقام ویابعدا شش مقام گفته شودبعضی ازنام مقامها اصطلاحات ونام اهنگ مقامها باموسیقی اجرامیکردند چنانچه درابیات شعرا میبینیم درباره مقامها ونام الات موسیقی چنین زیبارا سروده اند…..چنانچه حضرت حافظ گوید: نوای مجلس ماچوبرکشدمطرب++گهی عراق زند گاهی اصفهان . مظرب کجاست تاهمه محصول زهدوعلم++درکارچنگ وبربط واوازنی کنم سودا بخارایی گوید: مطرب بیا زمزمه چندسازکن++اهنگ ازعراق بسوی حجازکن اینجازبان بربط وچنگ ورباب++چندانکه مقتضای توباشددرازکن. لطفی هروی گوید: سالدی ترکستان یولیگا لطفی نی کافرکوزینگ++ نی محال بارقیلغای راست اهنگ عراق. حضرت جامی که به فن موسیقی کاملاواردبوده چنین بیتی سروده: خلق رابرمجمرغم دل بسوزانم چوعود++ناله درچنگ فراقش گربدین قانون کنم زبانگ چنگ ولحن ارغنون ونغمه بربط++فغان درطارم این گنبدنیلوفر اندازم. خوارزمی نیزغزلهای دارد: حسینی پرده سی اوزراتوزوب ساز++مغنی بول غزل نی قیلدی اغاز عراقی مطربی خواهم خوش الهان++که خواند این غزل رادراصفهان. علی شیرنوایی : ای مغنی توت عراق اهنگی وکورکوزحجاز+کیم نوایی خاطری بولمیش خراسانیدین ملول نوایی دربیت دیگر: مغنی توزوب چینگا وزنیدا چنگ++نواچیک که هی هی اولنگ جان اولنگ دیسانگ سین که جان قرداشیم یاریار++مین ایتای که مونگلوغ باشیم یاریار. ازحافظ خوارزمی : حافظ که نواتیگما سه خوارزم ده اندین++قیلغای ایدی اهنگ حجازایلاصفاهان. مولاناجلال الدین بلخی مهارتش درعلم موسیقی بلندووزن شناسی رامیشناخته ومیدانسته که دیوان غزلیاتش نشانه اگاهی وسیع اودرعلم موسیقی میتوان یافت.چنانچه درابیاتش: می زن سه تا یکتا گشتم مکن دوتایی ++ باپرده رهاوی یاپرده رهایی بی زیرو بم تو ماییم درغم تو ++ درنای این نوا زن کا فغان زبی نوایی قولی که درعراق است درمان این فراق است +بی قول دلبری تواخربگوکجایی ای اشنای شاهان درپرده سپاهان ++ بنوازجان مارا اززاه اشنایی درجمع است رایان اوزنگوله سرایان++ کاری ببربه پایان تا چندسست رایی گریارراست کاری درقول راست داری++درراست قول برگوتادرحجازدرایی درپرده حسینی عشاق رادراور++ دربوسلیک ومایه بنمای دلگشایی ازدوگاه خواهند توچارگاه برگو ++ توشمع این سرایی ای خوش که میسرایی . سخنوربزرگ منوچهردامغانی نام چندین تن ازموسیقی دانان وسازنده گان سده های دهم ویازدهم رابرزبان میاورد: ازخراسان بوشعیب و بوزر ان ترک کیشی ++وان صبوری پارسی وان لوگری چنگ زن. پایان قسمت اول. ادامه دارد. درسال2013 گروه موسیقی مغام که خانم گلجهان یکی ازجمله اهنگها ی شش مقام راکه بنام (یول بولسین) را درتالار کنسرت سروده بوداین گروه دربرنامه های کنسرتی شهراستکهلم سویدن غیرازالات موسیقی رباب قوشقارچه اوزبیکی دایره وتنبوراوزبیکی با الات موسیقی فولوت گیتاروغیره این آهنگ را مختلط شرقی وغربی باهم اجرانموده بودیم .