امارات اسلامی در ماه آگست ۲۰۲۱ قدرت و حکومت افغانستان را بدست گرفت و از آن تاریخ تا اکنون حدود پنج برج سپری می‌شود اما دورنمایی حکومت داری و حکومت کردن توام با اقتدار برای آینده افغانستان اعضای امارات اسلامی طالبان در سطح ملی با انحرافات اجتماعی مواجه خواهند بود. در این مقاله تلاش می‌شود مفهوم انحراف اجتماعی، رویکرد های نظری انحرافات اجتماعی، و عوامل موثر انحرافات اجتماعی در افغانستان در پیوند به انحرافات اجتماعی در مقابل نظام امارات اسلامی پرداخته خواهند شد.
طوری مبرهن است هر واژه و کلمه کاربردی در علوم انسانی دارای بار معنی مطلق و خاص نیست. تعارف که از مفاهیم ارائه می‌شود نسبی است و تلاش می‌شود در این مقاله تعارف و مفاهیم قابل قبولی نسبی را از مفاهیم مطروحه دریافته و به رشته تحریر در آوردیم.
انحراف؛
از نظر لغوی به معنی خارج شدن از مسیر اصلی، اصابت نکردن به آماج، جهت اصلی را تغییر دادن و امثال در نظر گرفته شده است. اما از منظر اصطلاحی و به خصوص به عنوان یک مفهوم در ادبیات جامعه شناسی انحراف فضای معنای وسیع‌تر و دقیق‌تری را در بر گرفته و بیشتر در مقابل هنجارهای حاکم و قواعد تعمیم یافته در یک جامعه تعریف می شود. پس انحراف اجتماعی پدیده‌ای است که به طریقی با انتظارات مشترک اعضای یک جامعه سازگاری نداشته و به‌نحوی مرز‌های هنجارین جامعه را مورد تعدی قرار می‌دهد.
هر جامعه از اعضای خود انتظار دارد تا از ارزش‌ها و هنجارها تبعیت کند؛ اصول و قواعد عامه پذیرفته شده جامعه را مراعات و عملکردشان را در چهار چوب ملاک‌های رفتاری آن جامعه تنظیم نمایند. هر نوع رفتار خلاف اصول و قواعد پذیرفته شده ناهم‌نوا و ناسازگار خواهند بود. اگر این رفتار خلاف قواعد اجتماعی پنداشته می‌شود دوام پیدا کند انحرافات اجتماعی شکل می‌گیرد.
انحراف اجتماعی؛
تعریف انحراف اجتماعی کار مشکل است، و نمی‌توان یک تعریف جامع و یک‌دست از این موضوع به‌دست داد.
تیو؛ در کتاب 《رفتار انحرافی》؛
پس از مرور دیدگاه‌های مختلف و با پذیرش این واقعیت که انحراف را باید در قالب رفتار انحرافی تعریف نمود، به این نتیجه می‌رسد که رفتار انحرافی هر گونه رفتار است که اجتماع عمومی آن را انحرافی میداند و میدان تغییر آن از حد اقل تا حد اکثر است.
سلیمی و داوری، که کوشیده‌اند تا تعاریف ارائه شده از سوی جامعه شناسان را جمع آوری نماید به تعاریف زیر اشاره کرده‌اند.
۱- انحراف یعنی رفتار شکننده هنجار، رفتاری که قواعد، برداشت‌ها یا توقعات هنجاری نظام‌های اجتماعی را نقض می‌کند.
۲- انحراف عبارت است از رفتار منع شده و مواجه با ابزار‌های کنترل اجتماعی.
۳- انحراف اجتماعی به معنای منطبق نبودن کامل با ارزش‌ها، الگوها، و هنجارهای موجود جامعه یا مخالفت با روش مرسوم یک جامعه می‌باشد.
۴- انحراف عبارت از عمل بر خلاف قاعده مورد قبول جامعه یا گروه مربوط می‌باشد.
از تعاریف بالا می‌توان نتیجه گرفت که انحراف عبارت است از مجموعه‌ای از رفتارهای فردی یا جمعی که ارتباط با انتظارات، هنجارها و یا ارزش های اعلام شده ویا مورد توجه یک گروه؛ ناهم‌ساز تلقی می‌شود و بر اثر بروز این رفتارها، تنش‌ها یا تضادهایی بوجود می‌آید که منجر به نمایش های سرزنش آمیز می‌گردد.
رویکرد‌های نظری انحرافات اجتماعی؛
شیخ محقق طوسی؛
در اخلاق ناصری چنین گفته نفس انسان آمیخته‌ای از نیرو ها و برتری‌های سه‌گانه خود، غضب و شهوت است. رفتار و کردار آدمی به چگونگی ترکیب این نیرو ها و برتری یکی بر دیگری بستگی دارد، خرد و اراده از ویژگی‌های نوع آدمی است و دو بخش دیگر مشترک میان انسان و حیوان و نبات است.
سعدی؛
در کتاب گلستان؛ سرشت آدمی را تعیین کننده رفتار او میداند و می‌گوید سرشت انسان امری ذاتی و طبیعی است که هنگام تولد شکل گرفته و بدین گونه افراد انسانی یا ذاتاً نیکو سیرت و یا بد سیرت یا با استعداد و یا کودن و یا میان این قطب ها در نوسان است.
انحراف از منظر جامعه شناسی؛
جامعه شناسان برای تبیین عوامل موثر بر رفتار انحرافی؛ بیشتر روی عوامل ناشی از نقض جامعه پذیری افراد تایید می‌کند.
نظریه انتقال فرهنگی؛
متفکر و جامعه شناس مکتب شیکاگو 《ادوین ساترلند》 انحراف را منوط و وابسته به انتقال و اشاعه فرهنگی میداند. ساترلند معتقد است که در جامعه‌ای که دارای خرده فرهنگ‌های گوناگون و متنوع است؛ برخی محیط‌های اجتماعی معمولا مشوق فعالیت های انحرافی هستند.
با توجه به تعاریف و مفاهیم فوق از انحرافات اجتماعی در صورت حکومت مشروع و جامعه نظام‌مند رفتار های خلاف آن اصول انحراف اجتماعی پنداشته شده است در حالیکه در افغانستان هیچ نوع قواعد و ساختار قابل قبول عامه مردم وجود ندارد که رفتار های خلاف را به عنوان انحراف اجتماعی بر شماریم این ممکن است در آینده نظام امارات اسلامی با عوامل از انحرافات اجتماعی از منظر خود طالبان در داخل افغانستان با آن مواجه شده و دامن این انحرافات گسترده‌تر خواهند شد.
۱- عوامل اجتماعی؛ نظام امارات اسلامی در افغانستان بعد از ۲۰ سال جنگ‌و خشونت که اکثر نیرو‌های امنیتی شان ملا‌های مدارس و قاری‌های قرآن است با ابزار دین به اریکه قدرت تکیه کرده وواز علم روز و تکننالوژی چیزی نمی‌داند و با دیدگاه دینی مطلق نسبت به جامعه نظر دارد در حالیکه مردم عام و جامعه به خصوص جوانان از علم روز تکنولوژی مستفید شده و انتظار پاسخگویی و اجرای مسئولیت در قبال ارایه خدمات اجتماعی را از حکومت دارد که این تضاد دیدگاه خود بر انحرافات اجتماعی و تشدید شکاف بین حکومت امارات و جامعه و نیرو های متخصص خواهد انجامید.
۲- عوامل اقتصادی؛ بعد از به قدرت رسیدن نظام امارات اسلامی وضعیت اقتصادی عام مردم روز به روز به طرف صفر تقرب دارد اشتغال‌زایی وجود ندارد، تعداد از کارمندان حکومت اسبق بیکار گردیده، و بازار ارز هر لحظه در نوسان است در یک شب و روز ۱ دالر گاهی به ۱۱۵ افغانی و گاهی در بین ۹۰ تا ۱۰۰ در چرخش است که این به اعتبار سرمایه گزاری تجاران و عام مردم آسیب جدی وارد نموده است. و این خود به عنوان انحراف اجتماعی بر انحراف مردم از زیر سلطه حکومت امارات اسلامی خواهد انجامید.
۳- عوامل فرهنگی؛ اعضای امارات اسلامی با یک فرهنگ کلاسیک و کاملا دینی صدر اسلام در آمیز است همه اعضای امارات اسلامی ظاهر شان مزین با دستار و لنگی، مو‌های دراز و ژولیده، ریش یک قبضه، پیراهن و تنبان است در حالیکه اعضای جامعه در زیر سایه نظام دموکراسی با فرهنگ جوامع مدرن در آمیز بود و خرده فرهنگ های وافر شکل گرفته و مردم با آن خو گرفته است جوانان دوست دارد دریشی ، یخن‌قاق با کراوات تن خود کند این هم بر عوامل انحراف جامعه به خصوص جوانان از زیر سایه نظام امارات اسلامی خواهد انجامید.
۴- عوامل سیاسی؛ با به قدرت رسیدن امارات اسلامی در افغانستان اکثر بزرگان اقوام و رهبران احزاب سیاسی در افغانستان ترک وطن گفته و در خارج پناه برده است و قدرت به دست امارات اسلامی به شکل متمرکز و مطلقه قرار دارد غیر از قوم پشتون دیگر اقوام ساکن در افغانستان حضور خویش را بر آیینه حکومت و قدرت شامل نمی‌بیند یک و چند نفر که از سایر اقوام در بدنه نظام امارت اسلامی حضور دارد شکل سمبولیک را به خود گرفته و از منظیر اکثر مردم آنها برای اماراتی‌ها ابزار کسب مشروعیت تلقی می‌شود در صورت عدم حکومت همه شمول رهبران احزاب سیاسی وبزرگان قومی در خارج از افغانستان دست زیر کله نخواهند نشست و این مهم بر انحراف جدی اجتماعی بر علیه نظام امارت اسلامی خواهد انجامید.
نجیب الله ابراهیمی ماستر روابط بین الملل
۸ فبروری ۲۰۲۲ کابل افغانستان