وسخنرانی گفت : از آزادی سخن بگو
و او پاسخ گفت : در دروازهء شهر و برکنار آتشدان تان شما را دیده ام که بخاک میافتید و آزادی خویش را پرستش میکنید. آن سان که بردگان در برابر ستمگر فروتنی میکنند و با وجودیکه آنان را سر میزند اورا ستایش میکنند. آری ُ در نیایشگاه و در سایه دژها آزاده ترین شمارا دیده ام که آزادی تان را چون طوق و دستبند برخویش می نهید . آنگاه دلم خون شدُ زیرا تنها آن زمان میتوانید براستی آزاد باشید که حتی آرزوی درپی آزادی بودن را قیدی بیابید و از سخن گفتن در بارهء آزادی بعنوان آماج و انجام بپرهیزید. آنگاه میتوانید براستی ازاد باشید که روزهای تان بدون مهری و شبهای تان بدون خواست غم نباشدُ بلکه این چیزها زندگیتان را احاطه کنند وشما برهنه و بی بندبرفراز آنها قد برافرازید. وچگونه میتوانید بدون گسیختن زنجیر هایئکه در اوان درک تان بر گرد نیم روز خویش بسته اید فراتر از روزها وشبهای تان پروازکنید. در حقیقت آنچه که شما ازادی مینامید استوار ترین زنجیر هاست ُ با وجودیکه حلقه هایش در خورشید میدرخشد و چشم را خیره میسازد.
مگر نه اینکه تنها با بدور افگندن پاره ئی از وجود تان است که ممکن است روزی آزاد شوید؟
اگر هدف منسوخ کردن قانون ستمگرانه است آن قانون با دست خود شما بروی پیشانی تان نوشته شده است.
با سوختن کتابهای قانون ویا شستن پیشانی داوران تان حتیّ اگر آب دریا ها راهم بکار برید نمیتوانید این قانون را بشوئید. واگر هدف بزیرافگندن حاکم مستبدی است ابتدا سریرش را که در درون شما جاگزین گردیده است ُ نابود سازید. زیرا چگونه ستم گری میتواند برآزاده ء مغرور حکمرانی کندُ جز آنکه آنها برآزادی خویش ستم کنند واز غرور شان شرم گین باشند؟ واگر هدف بدور افگندن مهریست ُ آن مهررا برشما تحمیل نکرده اند بلکه شما آنرا برگزیده اید. واگربیمی است که از خویش میرانید جایگاه آن بیم در دلتان استُ نه در دست آنکس که از او بیمناکید. براستی همه چیزها در وجود تان چنگ درهم افگنده و دایماَ درجنب وجوش است وحشتناک ومطلوب ُ زننده ودوست داشتنی ُ و آنچه که بدنبالش هستید و آنچه که از ان میگریزید. وهمانطوریکه سایه و روشن در جوار همدیگرند اینها نیز در درون شما درتب وتابند. وهنگامیکه سایه ناپدید میشود ودیگر وجود خارجی نداردُ روشنائی باقی مانده خود سایه ای برای روشنی دیگری میشود. وبدینسان هنگامیکه پای بنداز آزادی شما برداشته میشود آزادی تان خود پای بند آزادی بزرگتری میگردد.