هرگاهنگاهی برتاریخ ملیتها بیآندازیم٬میبینیم که اساس نشرونمای جامعه باپرورش معارف پیوندعمیق وحیاتی دارد . امااگرازنظرنویسندگی و معارف کشور خویش رابا دیگران مقایسه نمائیم٬ به قایقشکستهء میماند که به سرنوشت نامعلوم درحرکتاست تاخودرابه ساحل برساند. با کمال تاسف بایدگفت که درطول تاریخ کشورما اکثراَ حکام آگاه وصادق که جواب گوی نیازمندی های جامعه باشند٬کمتربه قدرت ریسده اندو یاهرگزبه قدرت سیاسی نرسیده اند.
تاریخ فتوحات کشورماگواهی روشنیست که هموارهاستعمار تلاش کرده است تاازحاکمیت مستبد و دست نشانده خویش حمایت نماید . پدران ما چنین ظلم هارا تجربه کرده اند. هرگاه مبارزین راستین٬نویسندگان مردمی ُشاعران انقلابی ونقاشان هنرآفرین سربلندکرده اندبه زودی سرکوب گردیده اند.
یکیازدوره های کهبدان مباحات نمائیم همانا دوره های عزنویاناست که چند صدشاعر ونویسنده درآن عصر ازحمایت٬.. نوازش وتشویق سلطان برخوردار بودندوپس ازگسترش اسلام نیزکشور ما ازنظر پرورش علما غنی گردید٬ما نمیتوانیم افتخارات علما٬دانشمندان وشعرا وفلاسفه آن دوره های درخشان تاریخ رافراموش نمائیم . امانباید تمامافتخارات ماباچنین دوره های گذشتهمحدود گرددبلکهمطابق ایجاب زما نبایدحرکت نماییم.
اگر متوجه حوادث باشیم٬میدانیم که درطی سده های بعدآن درکشور ماچه گذشته است وچندفیلسوف -٬شاعر٬ نویسندهونقاش چون« ابن سینا٬ رودکی وبلخی؛ مولانای بلخی ؛ رابعه بلخی ؛ مخفی بدخشی؛ عایشه درانی؛ مستوره غوری ؛رحمان بابا وخوشحال ختک؛ عبدالله انصاری و بهزاد … غوث الدین خان نقاش ؛ رابه جهان معرفی کرده ایم؟.
استعمار باحمایت ازحکام مستبدو دست نشانده شان نمیگذاشت معارف که ستون فقرات ویا بهتربگوئیم تهداب زیرین جامعه است٬رشدو تقویه گرددو مردم از سواد برخوردار شوند. حکومتهای استبدادی بدین محراق توجه جدی مبذول نکردندتا چنان جامعه بشری که باخواسته های فکری انسانی و درکنارسایر ملیت های مترقی قرارگیرد٬
برخلاف بااستفاده ازسرکوبی فرهنگ تیشه برریشه معارف٬اهل فرهنگ وادب زده شده است تاملت درتاریکی وظلمت زندگی را پیش ببرد.
رشدفهم وشعور اجتماعی تاثیرجدی برفضای روشنفکری واجتماعی دارد . علت عمدهایکه درطی چندین دههنخبگان سیاسی ٬اجتماعی نداشتهایمودررشته ادبیات هم سطحی گزرکردهایم در واقعیت همه ما در افتخارات وتخیلات گذشته خویش اتکانموده ایم . هرگاه شرایط جنگ بهانه ای برای نجات مااز وظایف شریفانه اجتماعی و فرهنگی وهنری باشید٬ باید ازانقلاب کشورهای پیشرفته نیز تجربه بیآموزیم که بزرگ ترین علماو فیلسوفان درشرایط دشوار اجتماعی تبارزکرده اند.
یگ نگاه کوتاه برروند پیشرفت معارف و تقویه هنر وادبیات بعد ازحصول استقلال (۱۹۱۹) میاندازیم که چگونه استعمار تهداب زیرین جامعه مارا بابه قدرت رسانیدن خانواده آل یحیی بکلی واژگون ساخت تاملت غیور ماسربلندنکند. در این دوره نخبگان و هنرمندان ونویسندگان بزرگ و مردمی که پدیدآمده بودند تعدادشان ازشمار انگشتان مابیشتر نبود.
زمانیکه یک جامعه فیلسوف ُشاعربزرگ ونویسنده بادردو بادرک مردمی نداشته باشد آنجامعه آگاه وموفق نخواهدبود٬علت اصلی که چرا نویسندگان بزرگوتاثیر گذارنداریم٬سرکوبی اهل قلم٬شاعر٬نقاش وهنرمند دراین دوره هابوده است .
بدبختانه مقامات حاکمه کشورما ازنظردانش وفراصت سیاسی کمتر رشدنموده اندکه باخودخواهی وآنهم باحمایت استعماربه قدرت رسیده اند. عدهً ازنویسندگان نیز درچنین شرایط عدالت اجتماعی رازیر باربرگه های کاغذ گذاشته وقلم شان رادرمحور سیاست ارتجاعی٬وبه نفع حکام مستبد سیاه کرده اند . وبخاطرکسب قدرت شعارگونه مینوشتند ونوشته هایشان درخدمت ارتجاع قرار میگرفت .
درحالیکه نویسندگان وطندوست باتولید آثار ارزشمندشان باعث ارتقاً شعوراجتماعی جامعه بوده و باقلم خویش روحیه جامعه رابکلی تغیرداده میتوانستندُ چانس آنرانداشتند تادرد ملت خویشرا باارائه شعر ٬تابلو ویانثر بیان نمایند. این نوع نویسنگان جایگاه خاص درجامعه خویش داشته . اینها مبارزین راستین وصدیق جامعه اند .
اگرنویسندگان تحت نظریک اتحادیه کارتولیدی ورقابتی انجام رابدهند٬تاثیرآثار شاندرجامعه ماندگارتر میباشد. رشداستعدادهادر یک دایره واحد اهل قلم وفرهنگ نتیجه مثبت بالای روحیه جوانان جامعه دارد. متاسفانه حکومت های استبدادی قاتل فرهنگ ورشد شعور شخصیتهای مبارز اند زیرا فضای مساعد برای تولیدات ر قابتی ایجاد نکرده اند٬ بلکه نویسندگان را بخاطر امرار معیشت شان٬گروگان گرفته ا ند .
یکیاز علل عقب مانی مااجیرساختن عدهء نویسندگان٬ شاعران٬نقاشان وسایر اهل هنروفرهنگ میباشد . همچنین معارف لنک ومعیوب علت دیگری در زمینه میباشد. چنین نویسندگان ازطریق آثارخویش بلندگوی حکومتی گردیده و عدالت اجتمای را زیرپامیگذارند.
مثالهای زیادی ازچند دهه اخیردرزمینه داریم. فرهنگیان واقعی تحت ستم مقامات استبدادی قرارگرفته اند . بطور مثال نقاش گم نامی در دوره ظاهرشاهی بخاطررسامی که ( کله یک انسان راترسیم وعلامه سوالیه رابرآن گذاشته بود) مرموزانه ازبین برده شد. وهمچنین استادغوث الدین خان که تابلوهایش بیانگر لشکر کشی انگلیس ؛ مظالم اجتماعی و چارچته شهر کابل بود٬حبس گردید و بخاطر زجر وشکنجه ایکه از مقامات دیدهب ود ُبالاخره به خودکشی اقدام کرد اماتقدیر اورا امان داد. وصدها مثال دیگری درزمینه وجود دارد .
پس درچنین شرایط اختناق اگر چشمه شفاف نویسندگی و هنرآفرینی با افکارخود خواهی ُقومی٬زبانی واستبدادمکدر شود ُهیچ صدف راازآب مکدربدست آورده نمیتوانیم.
اتحادیه نویسندگان به همه نویسندگان عدالت پسند تعلق دارد ولی بدبختانه٬ موجودیت یک تعداد فرصت طلب که پیشاز
به مسایل قومی٬تنظیمی٬ ومنافع شخصی خویش چسپیده اند ُشعور اجتماعی ُفرهنگی وعدالت اجتماعی را بطی ساخته اند.
کاروان فرهنگ اجتماعی وادبی به سرعت درحرکت است ما نباید در عقب کاروان قرار گیریم بلکه بااستفاده از فرصت کنونی پیشتاز کاروان شویم. و فرهنگی را بوجود بیآوریم که شان وشوکت مماثل دوره عزنویان را دوباره زنده سازیم تانسل آینده مادرپرتو تولیدات نخبگان خویش افتخاراتی داشته باشند.
یک حقیقت انکارناپذیر وجوددارد که کشورهای همسایه مابرای بقای فرهنگ شان به تولیدآثار گرابهای دست یازیده اندو درتلاش آب خت کردن وماهی گرفتن اند ودر اثارتولیدی شان نخبگان سرزمین ماراازخویش قلمداد مینمایند.
نویسندگان ونخبگان علمای عدالت پسند٬فرزندان راستکار افغانستان درطول تاریخ ازفراز وفرود هایسیاسی واجتماعی کشور متاثر بوده اندو بعضاَ تهدید زندان ومصادره کتب نیز متوجه حال شان بوده است .
اتحادیه نویسندگان درشرایط جنگهای داخلی ازهم پاشید تازمان احیای دوباره آن یک خلای بزرگ فرهنگی وادبی مارا تهدید مینماید. ما زمانی میتوانیم نخبگان بزرگ داشته باشیم که رهبری حکومت دلسوزانه برای بقای فرهنگ وطن خویش کارنماید ونویسندگان ازآسایش وامنیت برخوردار باشندواز نگاه مالی درگروحکومت نباشند وقلم شان صادقانه خارج ازحوزه قومپرستی ٬زبان پرستی ونژادپرستی قدم فراتر گذشته و بحکم وجدان عاشقانه قلم بزنند . درآن صورت نویسندگان٬ شاعران وفیسلوفان ونظریهپردازان ونقاشانبزرگخواهیم داشت .
فرهنگ وادبیات زیربنای شعوراجتماعی کشوراست ُهرگاه صدمه زده شود نشان وافتخارات گذشتگان خویش رانیز از دست خواهیم داد. زیرا گرگان تشنه همیشه درکمین اند تاباربودن نخبگان وعلمای ما٬کشور ما را بهقهقرا بکشانند.
یکیازوظایف عمده اخلاقی افرادچیز فهمواهل قلم تقویت فرهنگ وادبیات ورشدشعور اجتماعی است . هرگاه دانشمندی یک مقاله چندسطری هم مینویسد٬انعکاس دهنده خواسته های معقول ملت واحد و بزرگ افغانستان باید باشد .
متاسفانه باآنچه دربالا تذکررفت مقالات گمراه کننده اجیران به نفع ارتجاع بازتاب گرم داردونسل جوان مارااز واقعیت هادورنگهمیدارد. اجیران که بنفع اجانب قلم میزنند٬خطرناکتر ازعساکراجنبی اند٬
لشکرکشی هادر طول تاریخ درکشورهای متختلف در نخستین قدم سایه شوم برافکار و شنفکرجامعه انداخته وشدیدترین فشاربالای فرهنیگیان وارد آورده اند تا بخاطر تقویه اخلاق اجتماعی دست بقلم نبرند.
بخاطر جنگهای طولانیوفروپاشی زندگی اجتماعی ٬فرارمغزها درحال حاضرخطربزرگیست که فرهنگ کشورماراتهدید مینماید.
اینست که اکثراَ جوانان بامغزهای دست ناخوردهء وغنی شان به کشورهای خارج رومیآورند وکشور ازسرمایه معنوی تهی میگردد .
نویسنده
زنان، فرهنگ و ادبیات و هنر، مقالات ماریا دارو
راهبری نوشته