– بن / ابن:
” بن ” و ” ابن ” هنگامی که میانِ دو اسمِ خاص بیاید، هردو دُرست دانسته می‌شود، مانند:” حسین بنِ علی ” و “حسین ابنِ علی” ، “محمد بنِ زکریای رازی” و” محمد ابنِ زکریای رازی “.
– به:
“به” در موارد زیر، به گونه‌ی پیوسته نوشته می‌شود:
۱- وقتی که برسرِ مصدر یا فعل بیاید {که در اصطلاح به آن ” بای تزٸینی” یا ” بای تأکید گفته می شود} مانندِ : “بگفتم ، بروم ، بنماید ، بگفتن (یعنی گفتن و نه به‌گفتن ) و…
۲- در شیوه های نگارشی این، بدین ، بدان، ، بدو، و… نیز “به” پیوسته نوشته می‌شود.
۳- هرگاه “به” صفت را بسازد، باز هم به‌گونه‌ی پیوسته نوشته می‌شود، مانند : “بخرد، بشکوه، بهنجار، بنام (که منظور از نامدار است).
امّا باتوجه به این روشِ نگارشی “به” در مواردی از این دست، جدا نوشته می‌شود، مانند: “به‌شما، به‌خواهر، به‌سربردن، به‌زودی، به‌او، خانه به‌خانه و…”.
در صورتی که حرف “به” در آغازِ برخی از ترکیب های عربی بیاید، این “به” از شمارِ حرفِ اضافه‌ی پارسی نیست و پیوسته به واژه‌ی پس از خود نوشته می‌شود، مانند: ” بعینه، بنفسه، بشخصه، بذاته و…”.
– بیهوده / بیهوده :
“بی” جدا از واژه‌ی پس از خود نوشته می‌شود (مگر آن که واژه بسیط گونه باشد؛ یعنی معنای آن مرکب از معانی اجزای آن نباشد، مانند: بیهوده، بیخود، بیچاره، بینوا، بیجا).
میرود/ میرود: “می” و “همی” در بیشتر موارد جدا از واژه‌ی پس از خود نوشته می‌شود،
مانند: میرود و نه میرود، میافکند و نه میافکند، همیگوید و نه همیگوید.
– هم:
“هم” در بیشتر موارد جدا از واژه‌ی پس از خود نوشته می‌شود؛ مگر در مواردی که واژه بسیط باشد، مانندِ: همشهری، همخانه، همدیگر، همسایه و…
یاهم در صورتی که جزِء دوم واژه تک‌هجایی باشد، مانند: “همدرس، همسنگ همکارٍ، همراه و…”
“هم” پیوسته نوشته می‌شود؛ امّا در صورتی که پیوسته نویسی “هم” با واژه‌ی پس از خودش، سبب دشوارخوانی مانندِ: “همصنف، همصوت، همتیم و…” شود، بهتراست جدا نوشته شود، مانند : “هم صنف، هم صوت، هم تیم و…”
در واژه‌هایی مانندِ: “همایش، هماورد وهماهنگ” که جزء دوم آن ها با مصوتِ” آ ” آغاز می‌شود، “هم” به گونه‌ی پیوسته نوشته می‌شود، مانندِ: “همایش” و نه هم‌آیش، هماورد و هم‌آورد، هماهنگ و نه هم‌آهنگ.”
امّا در حالتی که پیش از حرفِ ” آ ” همزه در تلفظ بیاید، “هم” جدا نوشته می‌شود، مانندِ : “همآرزو و نه همآرزو، همآرمان و نه همآرمان.
– تر/ ترین:
” تر” و” ترین ” هم‌واره جدا از واژه‌ی پیش از خود نوشته می‌شوند؛ امّا در مواردی مانندِ: بهتر و بهترین ، بیشتر و بیشترین، کمتر و کمترین، یکجا نوشته می‌شوند.
– ها (نشانه جمع):
“ها” در ترکیب با واژه‌ها، به هردوگونه (پیوسته و جدا) اگر نوشته شود، دُرست است، مانند: کتابها / کتابها، باغها / باغها، کوهها / کوهها، چاهها/ چاهها و…؛ اما در مواردی از این دست، جدا نویسی امرِ حتمی است ماننِد:
۱- هرگاه “ها” پس ازواژه‌ی خارجی و نامأنوس کاربُرد یابد مثلِ: پوزیتویست‌ها، ژورنالیست‌ها، فرمالیست‌ها و …
۲- زمانی که خود واژه را برای آموزشِ بهتر برجسته بسازیم، مانند: کتابها، باغها، افغان‌ها و…
۳- در صورتی که واژه‌ی پُردندانه (بیش از سه دندانه) باشد و یا به حرف‌های ” ط ” و” ظ ” پایان یابد، مانندِ: “پیش‌بینی‌ها، حساسیت‌ها، استنباط‌ها و…”.
۴- در صورتی که جمع نام‌های خاص بیاید، مانندِ: سعدی‌ها، حافظ‌ها، فردوسی‌ها و ….
۵- هرگاه واژه‌ها، به “های” غیرِ ملفوظ ” تمام شوند، مانندِ: :میوه‌ها، جاده‌ها، کوچه‌ها و…” (در صورتی که واژه‌ها به “های غیر ملفوظ” پایان یابند و حرفِ پیش از آن متصل باشد، مانندِ: سفیه‌ها ، فقیه‌ها و… ،” ها ” جدا از واژه‌ی پیش از خود نوشته می‌شود).
نویسا بمانید!
جاویدفرهاد