دسته: فرهنگ و ادبیات و هنر

بن مایه‌ی داستان‌های نیلاب موج سلام، نویسنده‌ی تازه‌نفس و جوان را در این کتاب ترس بانوان (زنان و دختران) مهاجر شده از افغانستان تشکیل می‌دهد. این ترس زاده‌ی بیگانگی و گم‌بودگی است. این ترس در محیط و از محیط است؛ از شب، از تاریکی و از تنهایی. بخشی از این ترس عقده‌ها و اندوخته‌‌های تجارب تلخ سال‌های آغازین زندگی این تیپ شخصیت‌هاست که در زیر شرایط ناگوار وطن مألوف شکل گرفته و ذریعه ذهن نا خودآگاه تا این سن و سال و این سرزمین‌ها(کشور میزبان) کشانده شده است. 

دغدغه‌ی این نویسنده‌ی عزیز برپایی استقامت و مقاومت از سوی این زنان جوان در برابر دگرگونی‌های زندگی، درک دقیق و ایده‌آل از جامعه و در نهایت آموختاندن زندگی فردی در اروپا، در غرب میباشد. زندگی فردی در عصر دیجیتال در عصرارتباطات مجازی در جوامع صنعتی و انکشاف‌یافته امریست ضروری. همان‌گونه که زندگی جمعی و دور باهمی در قریه‌های وطن ضرور است حتی در شهر‌های وطن و البته که شیرین و گواراست. 

ادامه خواندن همراه با «مینا در برف» : حسین پرواز

گفتند كه چهار زبان است اولى، يونانى بترتيب فارسى-درى، لاتينى و سانسكريت كه باستانى بودن زبان ، ادبيات غنى و تغيير اندك در هزارهَ اخير را مبنا و ملاك قرار داده اند .

 اما اين مهم را همه ميداند كه زبان فارسى درى  ياهمان فارسى باستان زبان كلاسيك اول جهان بوده و است نه دوم, چرا كه در نشست ادبى سه روزه برلين سال ١٨٧٢ ميلادى اروپاييان  ياغربى  ها بودند كه داورى مى كردند ولى شوربختانه در آن زمان ما در كشور خود موقع آن را نداشتيم تا در اين نوع مسائل كدام گفتمان يا بحثى داشته باشيم و يا كه بدانيم در دنياى فرهنگى، ادبى و علمى چه جريان دارد .به هر روى واژه كلاسيك از زبان يونانى و واژه كلاسيكوس مشتق شده است كه در وهله نخست درجه اول معنا شده  بود  و بعد ها زيبا و الگو معنى شده است . 

ادامه خواندن بنام خداوند علم وهنر! زبان هاى كلاسيك جهان: عبدالسمیع کارگر

زبان فارسی یکی از چار زبان زنده دنیا پس از سنسکرت ، لاتین و یونانی می باشد. اثار بدست آمده از فرامین کنشکا کدفیسوس و ویما کدفیسوس از  سمنگان و  شهر تورفان به خط خروشتی  و مانوی  به مادر زبان فارسی تعلق دارد،در سده ای دوم هجری ادبیات و زبان فارسی دومین زبان دینی و شعر جهان اسلام گردید اثار بدست آمده به خط و کتابت الفبای تازی این زبان را در جایگاه بلند و فرازینی زبانهای جهان قرار داده است، همچنان زبان پشتو که در آن واژه های بسیار باستانی اوستایی و مادا یی   تا ایدون حفظ گردیده است و از زبان فارسی میانه برخاسته است ، نیز از جمله زبانهای شیوا وشیرین  کشور ما به شمار می رود.

مناسبات زبان پشتو وفارسی را می توان در دومرحله به پویش و کاوش گرفت : 

ادامه خواندن مشترکات واژگانی میان زبان های پشتو و فار سی-دری : داکتر حمید الله مفید

بیشتر از سی سال میشود که از آسمان وطن غم پشت غم میبارد؛ زمینش پر از مزار شهدا و چشمِ دل و دیدهٔ هموطنان دردمند ما دشت لاله های خونین گردیده است. در چنین شرایطی نویسنده بودن و شاعر بودن انسان دانشمند، حساس و دراک چون نادری را که غم وطن و هموطن را چون جلد بر تن کشیده است از یکسو جزا و از سوی دیگر ثواب بزرگ میدانم. جزا زیرا چون باغبان از  شکستن شاخه های درخت، تکیدن شگوفه ها و از بین رفتن حاصل آن پریشان، رنجور و دردمند میگردد.  و ثواب  زیرا او فریاد ناگفته های هزاران هزار هموطن خاموش گردیده است.  پرتو  نادری در اشعار، مقالات و گفته های خود با فصاحت و صراحت اشتباهات تاریخی گذشته و حال  را محکوم کرده و با قلم سبز و سازنده از طریق  انتقاد و پیشنهاد رسالت قلم را ادا میکند. او فراتر از مرز ها با قدم های استوار چراغ به دست دل تاریکی ها را شگافته  و پاسدار داشته های ادبی، فرهنگی ، اجتماعی  و سیاسی میهن گردیده است.

ادامه خواندن در قدردانی از نویسنده و شاعر معاصر افغانستان پرتو نادری: زرغونه عبیدی

زیر بنای همه تعالیم مولوی برای انسان ها عشق است

هشت سده و اندی سال پیش از امروز، مولانا جلال الدین محمد در شهر بلخ یکی از بلاد خراسان قدیم به دنیا آمد. بلخ اکنون یکی از توابع مزار شریف از شهرهای شمالی افغانستان امروز است.

مولوی به دلیل نوشتن مثنوی و دیوان شمس تبریزی – دو اثر از پنج اثر بجا مانده – یکی از معروف ترین شاعران زبان فارسی دری، و به دلیل افکار و اندیشه های عرفانی و فلسفی، اندیشمند و متفکر شمرده می شود.

افکار و آثار مولوی از چنان وسعتی برخوردار است که تا حالا در مورد اندیشه ها و آثارش صدها کتاب در سراسر جهان به وسیله مهمترین نویسندگان و پژوهشگران نگاشته شده و هنوز هم نوشته می شود.

در کشورهایی نظیر ایالات متحد آمریکا، آلمان، فرانسه، ترکیه، روسیه، ایران و افغانستان خانه مولانا ساخته شده است و ارادتمندان و علاقمندان اندیشه ها و افکار این عارف قرن سیزدهم میلادی هر از گاهی دور هم گرد می آیند و از چشمه سار معنویت او آب می نوشند.

آب دریا را اگر نتوان کشید

هم به قدر تشنگی باید چشید

ادامه خواندن هشت سده و اندی سال از تولد مولانای بلخ گذشت : سعید حقیقی

سينه ام شد شرحه شرحه همچو رومي در فراق 

شيشه صبرم  شكست و طاقت دل  گشت طاق 

ساز كن  اي  مطرب  خوش  لهجه  اهنگ  عراق 

تاكشم  من  هم  زدل  چون  ني   نواي  اشتياق 

اتفاق  اتفاق  اي اتفاق 

در  چنين قرني  كه بايد  خواندنش  قرن  ستيز 

ادامه خواندن اتفاق اتفاق اي اتفاق :شعر از : طالب حسین طالب

1 – مجموعه‌ی داستانی «مینا در برف» از نیلاب‌موج‌سلام حاوی سه داستان بلند است. با آن‌که داستان ‌ها در برهه‌های متفاوت زمانی نوشته شده‌اند، اما سبک و نگرشِ درون‌کاوانه در هرسه می‌رساند که نویسنده با خطِ مشخص و خودشده در پرداخت داستانی قلم و قدم بایسته می‌زند. شخصیت‌ها درین داستان‌ها ماهرانه و پرقصه کاویده می‌شوند. تامل در گستره‌ی روان‌کاوانه‌ی شخصیت، از مهم‌ترین بحث‌هاست؛ هم بدان‌جهت که گذر ازین پهنا برای کاوش ذهن و ادراک و عواطف دریچه‌ی عبور می‌گشاید.

ادامه خواندن «مینا در برف» و هزار دست فوبی : موسی فرکیش

ای باد  گذر  کن  بر سر  مر قد   چنگیز             ان خسرو خون ریز 

بر گوی که قوم تو زبون گشت زجا خیز             با خنجر  سر   تیز 

اهنگ سفر کن که شده حوصیله لبریز              با   ظلم  در   اویز 

ای خان    معظم    بنگر   چشم   تر ما             خون  شد  جگر ما 

ادامه خواندن ای باد صبا گذرکن… سناتور میر محمد سلام

این مقاله ی پژوهشی ارزشمند را که به قلم توانای پروفیسور لطیف ناظمی، استاد ادبیات فارسی، ( دارنده ی دو دوکتورا/ PhD )، برنده ی جوایز جهانی، شاعر و نویسنده ی بزرگ زبان فارسی نگاشته شده است ، به هدف پخش و اشاعه ی ثقه ترین معلومات درین باب ، خدمت دوستان ارجمندم تقدیم می نمایم .

       دری همان فارسی است و هرگز زبان جداگانه یی نیست و کسانی که جز این می اندیشند پیداست که از زبان فارسی دری و تبار و تاریخ آن بی خبراند. این زبان پنج نام دارد بدین سان : فارسی ، پارسی، دری ، فارسی دری ، پارسی دری . این دگرسانی نامها به هیچ روی به معنای آن نیست که ما با پنج زبان جداگانه رو یاروییم . از دیدگاه زبان شناسی هیچ دست آویزی نداریم که پارسی و دری دو زبان مستقل باشند با دو دستور زبان مختلف و دو نظام واژگانی جدا ازهم. شاعران و خامه زنان ما در گذشه اگر زبان شان را دری خوانده  اند آن را پارسی هم گفته اند و تمایزی میان دری، فارسی و فارسی دری  قایل نبودند.

ادامه خواندن زبان فارسی ربطی به فارس ندارد ” زبان گهربار ما فارسی/پارسی است” : نوشته دکتور لطیف ناظمی

محمود فارانی، یکی از پیشگامان شعر نیمایی یا شعر آزاد عروضی در کشور، دوگام از هشتاد ساله‌گی آن‌سوتر گذاشت. او روز شانزدهم دلو 1317 خورشیدی در کابل چشم به جهان گشود و حال رسیده است به 82 ساله‌گی. تا کنون سه گزینۀ شعری از او نشر شده است: رویای شاعر، آخرین ستاره و سفر در توفان. عمرت دراز باد، ای « عقاب زخمی آواره!»

ادامه خواندن بال در بال با آن عقاب زخمی!: استاد پرتو نادری

نوایی؛ شاعر  و نویسنده ی  سرشناس دوره ی تیموریان هرات

آدمی ایرسنگ دیما گیل آدمی  

  آنی کیم یؤق خلق غمیدین غمی

« نوایی »

باید گفت امیر علیشیر نوایی اگر چه از فامیل بزرگان به شمار میرفت ولی  هیچگاه از مردم عادی دوری نگزیده است. او با دِه  نشینان، کسبه کاران و  قاطبه ٔ مردم علاقه و رابطه ٔ حسنه و نیکو داشته است.

دوره ٔ تیموریان هرات با نام امیر علیشیر نوایی رابطه ٔ ناگسستنی دارد.

اساسگزار مکتب میناتوری هرات استاد کمال الدین بهزاد در این دور ، شهره ٔ آفاق گشت . مدارس، مساجد، شفاخانه ها،  پُلها  و سایر ابنیه ، در  زمان  حضرت  نوایی  قد برافراشه بود. او، شاعران، نویسنده گان و دانشمندان را دَور خود جمع کرد و به تشویق و ترغیب آنان همت گماشت .

مردم  افغانستان، به  شخصیت عالی و انساندوستی نوایی  ارج میگذارند. نام و آثار  نوایی در ادبیات   شفاهی مردم ما به خوبی انعکاس یافته است . 

خواننده گان ارجمند !

مقاله ٔ من درباره ٔ آنچه که در بالا تذکار یافت به زبان تورکی اوزبیکی نبشته شده است :

ادامه خواندن به مناسبت ۵۸۰ سالروز تولد امیر علیشیر نوایی : دوکتور فیض الله ایماق

در مبارزۀ تاریخی علم و جهل که همین اکنون نیز با شدت آن در افغانستان جریان دارد و فی الواقع یکی از مشخصه های عمدۀ روال جاری تاریخ کشور مارا میسازد، بسیار ضرور است تا پدران معنوی خویشرا گرامی بداریم و راه ورسم وطندوستانه، منورانه و مترقی شان را ملاک عمل قرار بدهیم و به همین ارتباط و به ادامۀ تلاشهای سایر قلمبدستان منور، این نبشته را که به ارتباط نشر جلد دوم «افغانستان در مسیر تاریخ» تهیه و به چاپ رسیده بود، به بهانۀ چهل و سومين سالگرد وفات مورخ نامدار و مبارز استوار راه آزادی، ترقی و سعادت مردم بنشر میسپارم.

دراحوال ناهنجارکنونی که تیشه ها از داخل و خارج برریشۀ تاریخ و فرهنگ افغانستان زده میشود و تلاش مذبوحانه به خاطر وارونه ساختن تاریخ کشور ما انجام میگیرد ، بدون شک یکی ازوظایف مبرم و با اهمیت درنشرات ملی و فرهنگی افغان ها، درراستای پاسداری ازتاریخ و فرهنگ جاویدان کشور، همانا معرفی رجال و شخصیت های برجسته تاریخی ، ملی ، فرهنگی و اجتماعی میباشند. بادرک ازهمین نیازمندی ، ازآنجایی که نشر جلد دوم افغانستان در مسیر تاریخ یکباردیگر نام مؤرخ بزرگ افغان شادروان میرغلام محمد غبار رامطرح ساخته است ، خواستم تا مطالبی راپیرامون شخصیت بزرگ شان تهیه و برای خواننده گان عزیز تقدیم بدارم:

ادامه خواندن يادواره از ازادي خواه سترگ و مورخ بزرگ وطن میر غلام محمد غبار: میر عبدالواحد سادات

می رسد روزی که دستی زآستین آید برون؟

دست پر مهری، نه مشت آهنین آید برون؟

شهسوارعادلی، یا رهبر آزاده یی

 از همین جا، از دل این سرزمین آید برون؟

نه غلام ملک مردم، نه اسیردست کس

نه زامریکابرآید، نه زچین آید برون؟

ادامه خواندن شعر خیلی زیبا« سرخ رهایی» : استاد دکتور لطیف ناظمی

در زبان فارسی-دری  میان فعل‌های “است” و “هست” تفاوت‌هایی وجود دارد که در بیشتر مواقع به آن‌ها دقت نمی‌شود. بسیاری از ما این دو فعل را با یکدیگر مغالطه می‌کنیم ، نه تنها در گفتار روزمره، بلکه اغلب در نوشتار نیز آن‌ها را نادرست به کار می‌بریم. لازم است تا کاربرد درست آن ها را بدانیم. 

تفاوت میان هست و است

این دو فعل در معنی و کاربرد دارای تفاوت‌های بنیادی اند به این گونه:

۱. معنی است و هست: در آغاز باید گفت که “هست” خود فعلی مستقل است و از مصدر “هستن” به معنای “وجود داشتن”  گرفته شده است پس به تنهایی قابل استفاده است. ولی “است” فقط یک فعل رابط است و در جملات اسنادی و مسسند چیزی به چیزی دیگر از آن استفاده می‌شود. زمانی که صفت و موصوفی را می‌خواهیم به هم وصل کنیم یا ربط دهیم، از “است” استفاده می‌کنیم. برای مثال:

“خدا هست.”

یعنی خدا وجود دارد؛ و این جمله کامل است. “خدا است.” عبارت ناقص است و ابهام در ذهن ایجاد می‌کند که خدا چه چیزی است؟ یا در کجا است؟ و زمانی این عبارت کامل می‌شود که گفته شود : خدا کریم است.

ادامه خواندن تفاوت میان هست و است در زبان فارسی -دری : دکتور حمید الله مفید

چون من کجا یافت شود دل شکسته تر 

بیچاره تر ز غصه و غم پا نشسته تر 

در پیچ و تاب زندگی و رنج روزگار 

آخر کجاست همچو من خسته خسته تر

در کار من گره به گره میخورد گره 

تا چند زندگی چنین بسته بسته تر 

من دفتر حیات خودم تا ورق زدم 

ادامه خواندن رنج روزگار : محمد اسحاق ثنا

چند ای خصم بسوزد وطن از بیدادت

شرم بادا به تو از این همه استبدادت

اشک و آه پدر و مادر اولاد وطن

عاقبت سیل شود تا بکند بنیادت

دشمن یک روز ز میدان نبرد بگریزی

کفش و دستار تو در صحنه رود از یادت

بجز از ریختن خون جوانان وطن

ادامه خواندن خصم وطن : محمد اسحاق ثنا

افغاني ام، تمام تنم غرق آتش است

در شهر آشنا بدنم غرق آتش است

رقصيده ام به همرهي شعله هاي داغ

تا موج موج پيرهنم غرق آتش است

ديواره ها بسوخت زمين و زمان بسوخت

ادامه خواندن سوز دل هموطنان ما که در ایران با موتر شان سوختند: پرنیان صدیقیان

روزوشب، همی بینم بسکه خواب کابل را

هرزمان به دل دارم، اضطراب کابل را

چارفصل موزونش، رنگ وبوی مکنونش

درجهان نمی یابی هیچ باب کابل را

درشمارمشتاقان، ازجهان چه می پرسی 

دوستان بسیاروبی حساب کابل را

گفته اند رمزآمیز، اینکه «صائب» تبریز

پرطراوت وگل بیز، دید خواب کابل را

ادامه خواندن خواب کابل : ملک الشعراء محمد نسیم اسیر

رفت از‌ نظرم دیده به راهش نگران شد 

دل برده ای ما بود دل آرای جهان شد 

امید به نخلی که بهارش دهد ات بر 

هنگام ثمر بود گرفتار خزان شد 

از بخت بنالم شب و روز در این دهر 

از طالع بد حاصل من شور فغان شد 

یک چند کتاب و غزل و شعر ترانه 

ادامه خواندن تنهایی: محمد اسحاق ثنا

شب سیاه بدان زلفکان تو ماند

سپید روز به پاکی رخان تو ماند

عقیق را چو بسایند نیک سوده گران

گر آبدار بود با لبان تو ماند

به بوستان ملوکان هزار گشتم بیش

گل شگفته به رخسار کان تو ماند

دو چشم آهو و دو نرگس شگفته به بار

درست و راست بدان چشمکان تو ماند

کمان بابلیان دیدم و طرازی تیر

که بر کشیده بود به ابروان تو ماند

ابومنصور محمد بن احمد دقیقی بلخی از شاعران بزرگ دوره سامانی ست که زردشتی مذهب بوده و در نیمه اول قرن چهارم هجری به دنیا آمد. از اشعار او هزار بیت در شاهنامه فردوسی با عنوان “سلطنت گشتاسب” و برخی قصاید و قطعات و غزل و ابیات پراکنده در تذکره ها و کتب لغت ذکر شده است و از همین آثار می توان به دقت خیال و استادی و مهارت او در شعر گفتن پی برد.

ادامه خواندن دقیقی بلخی : استاد وحید قاسمی

دیوان اشعار ناصرخسرو قبادیانی، مشتمل است بر روشنایی نامه، سعادت نامه، قصاید و مقطعات. به اهتمام استاد سید نصرالله تقوی، مقدمه و شرح حال از استاد سید حسین تقی زاده، تصحیح از استاد مجتبی مینوی، تعلیقات از استاد علامه علی اکبر دهخدا. انتشارات معین، چاپ نخست 1380. سفرنامه ی ناصرخسرو نیز از برجسته ترین تألیفات او است. قصیده ی زیر در بحر هَزَج مثمّن مقصور یعنی مَفاعِیلُن مَفاعِیلُن مَفاعِیل آمده است. 

ناصرخسرو قبادیانی

خدایا عرض و طول عالمت را 

– توانی در دل موری کشیدن

نه وسعت در درون مور آری 

ادامه خواندن اشعار ناصر خسرو قبادیانی، : رحمت الله روند

دملي ولولوخاوند،هیوادپال اواولس پال شاعرښاغلی عبدالوهاب سرتیر:

د افغانستان په معاصره شاعرۍ کې زموږتکړه او خوږژبې شاعرښاغلی عبدالوهاب سرتیرهغه ملي،ټولنیزاوادبي سټه ده چې د ده د نوم سره زموږدادب اوفرهنګ مینه وال آشنا دي.ښاغلی عبدالوهاب سرتیرد حاجي صاحب عبدالغني زوی دی چې پر (۱۳۲۸) لمریزکال د ننګرهارولایت د سره رود په موسی زیو کلي کې زیږیدلی دی. ده خپلې زده کړې د سید جمال الدین د ښوونې او روځنې په موسسه کې سرته رسولې دي.تر ( ۱۳۵۸) لمریز کال پورې د حبیبیې او استقلال په لیسو کې د پښتو ژبې او ادبیاتو د ښوونکي دنده لرله، او وروسته یې په رادیوتلوږیزون کې پر کار پیل وکړ.

ادامه خواندن عبدالوهاب سرتیر ! : محمد صدیق سمندر

در هوای هی هی و هیهات تو!

صفحه پرداز بزرگ کاینات

تعبیه میکرد چون طرح وصفات

زد رقم تصویر صبح وشام را 

داد آذین پخته را وخام را 

هرچه ، هرجا بود نقش تازه یافت

ادامه خواندن به پیشگاه خداوند گار بلخ مولانا جلال الدين محمد بلخی: عزیز آسوده

ارواښاد جان محمد پلار په کندهار کې د پښتو تیاتر یو پیاوړی بنسټ ایښودونکی:

له نن څخه  څه نا څه پنځوس کاله مخکې کله چې زه راډیو افغانستان ته د کوچنیانو خپرونې لپاره ورتلم نو ، هلته مې د  تیاتر او ډرام په برخه کې له یو شمېر مخکښو او زیارکښو کارکونکو سره ولیدل چې ځینې له کندهار ، ځینې یې له هلمند ، ننګرهار ، وردګو،لغمان ، کابل او ډېرو نورو ولایاتو څخه دغې برخې کې په کار لګیا و .په دوي کې داسې یو څوک هم ما ولید چې له کندهار نه به کله کله د راډیو افغانستان د ډرام او داستان شعبې ته راته او له ارواښاد استاد فضلي سره به یې کتل .دغه قدرمن  فرهنګي شخصیت ارواښاد جان محمد خان و چې په کندهار کې یې د تیاتر او ډرام له موسسینو څخه ګڼلای شو .زما د کار تر پایه کله به چې سره مخامخ شو نو راته به یې ویل (( دا نور دې هېواددوست بولي ، خو زه دې خدای دوست بولم ، ځکه ته تل کار ته وخته راځې او ناوخته ځي او دې ته خدای دوستي وایي ….)). وروسته بیا کله چې په کندهار کې امنیت ویجاړ شو نو ډېر شمېر هنرمندان ، پوهان ، استادان  او له هغې ډلې  محترم استاد جان محمد  خان پلار هم کابل ته راوکوچېد او دلته له ۱۳۶۰ کلونو وروسته د افغانستان د راډیو تلویزیون د ډرام او داستان په اداره کې په کار وګمارل شو .جان محمد پلار ډرامه لیکونکی ، ممثل ، پرودیسر او د سینما پیاوړی لوبغاړی و .له هغه څخه یو شمېر ډرامې ـ فلمونه ـ تمثیلي ټوټې او ادبي ـ هنري لیکنې پاتې دي. اروا یې ښاده او یادونه یې تل .

هرگاه بتاریخ  هنر موسیقی٬ خطاطی٬ نقاشی  مجسمه سازی  وسایر هنر های زیبا در افغانستان  نظر اندازیم ٬ تاریخ  و قدامت این  هنرهای شریفه بیشتر از صدسال و یا اضافه ازآن میباشد.                            کاوشهای باستان شناسان داخلی و گروپهای خارجی در طول تاریخ  موفق  به کشف مجمسه های حیرت آور و کشف سالون های  بزرگ و جالب درهر گوشه وکنار وطن ما بوده  اند که نشان دهنده آثار باستانی آریایی ها٬ خراسانیها وافغانستان امروز ومیراث  نیاکان ما محسوب میشوند. نظربه  قدامت تاریخی و حملات ولشکر کشی های خارجیها بسیار آثار زیبای کشور منهدام و یا دستبرد زده شده و بخارج انتقال داده شده است.

اما آفتاب را نمیتوان با انگشت پنهان کرد٬ قامت بلند مجسمه های بودا و کشفیات در آیخانم وسایر  نقاط کشور یکی از نمونه ها و قدامت تاریخی هنر های  زیبا را در کشور ما بیان میکند.

ادامه خواندن تاریخچه هنرهای زیبا : ماریا دارو