دسته: مسایل اجتماعی

کتاب خلق دُر دانه لری نوشته آقای داکتر ایماق ” خلق در دانه لری – در دانه های خلق

ادب عامیانه تورکان افغانستان با ترجمه دری

میباشد. بالای لینک کلیک بدارید

http://khorasanzameen.net/php/pdf/f-aymaq01.pdf

پس از سالها تک و دو و کار و بیکاری در فرجام بمبیرک خان به تقاعد سوق شد.

با ساز دوران بازنشستگی رقص میده میده روزگار را با شک وتردید انجام می داد.

با وجود آنکه بغلکش گرم وروزگارش عطر آلود بود، با زرنگی که داشت طی درخواستی از اداره بازنشستگی تقاضای (گروندزیشرونگ )( یا پول کمکی برای بازنشستگان) را کرد و در خواستی به اداره مربوطه نوشت و یاد آور شد ، که اگر برایش کمک نکنند، از گرسنگی و بدروزگاری تلف خواهد شد ، آنگاه خون او در گردن دولت خواهد بود.

ادامه خواندن مرغ زیرک در دو حلقه بند است : نوشتهء دکتر حمید الله مفید

من شاید صنف سوم وپیشینکی (شاگرادنیکه بعد ازچاشت مکتب میرفتند)بودم، روزی پدر مرا از خیابان به خانه ی مامایم که در نقاش/جوی شیر بود فرستاد. در همان روزها سرکی که امروز از زیرزمینی به سمت نواباد و دهمزنگ رسیده، جدیداً قیرشده بود وبه نام “سرک نو” یاد میشد، ولی آثار حوض مرغابی، کوتی و بعضی سراچه های سنج دار هنوز باقی بود. وقتی در کنار گالری ملی رسیدم، رُنا و عایشه هم صنفی هایم را دیدم در لباس مکتب. تعجب کردم. پرسیدم: هی کجا میروید(شاید بدون سلام و علیک!) گفتند ما سینما می رویم. ترسیدم.

ادامه خواندن سینمای مُفت ! خاطرهء از : استاد محمد بشیر دود یال

سخن‌رانی: 27 اکتوبر 1933

برگردان: سیاسنگ

نود سال  پیش، محمدنادرشاه سه تن از بزرگان هنر و فرهنگ هندوستان – سید سلیمان ندوی، محمداقبال لاهوری و سر راس مسعود – را به افغانستان مهمان کرد. یکی از رهتوشه‌های سفر زمینی آنان از راه جلال‌آباد تا کابل، غزنی و قندهار، نوشتن کتابی به نام “گل‌گشت افغانستان” است. آنچه در این سفرنامه از دیدارها با محمدنادر، سایر سرداران سلطنتی، حضرت شوربازار، بزرگان انجمن ادبی کابل، شماری از شخصیت‌های غزنی و قندهار، به ویژه گفت‌وشنود کوتاه اقبال لاهوری و عبدالحی حبیبی آمده، شاید هرگز جای دیگری یاد نشده باشند.

مولانا نذیر احمد سلامی در 2002 آن را به فارسی نارسا و نه چندان امانت‌دارانه (با کاست و فزود) در ایران پخش کرده بود. “گل‌گشت افغانستان” در جون 2021 از اردو به انگلیسی برگردان شده و به زودی از چاپ‌خانه بیرون خواهد آمد. تا آن‌گاه، فشردۀ برگردان سخنان سلیمان ندوی پیشکش خوانندگان گرامی این برگه: 

ادامه خواندن بگذارید سیاست‌مداران شعبده ‌بازی کنند؛ نویسنده: سید سلیمان ندوی؛ ترجمه دکتور سیاه سنگ

      بامداد خوشایند روز شنبه بود. هوای خوب، آسمان صاف و روشن و سپیده ی صبحگاهی از لحظه های دلپذیر سخن می گفتند و روز داشت، آهسته آهسته شروع به در بر کشیدن قرص خورشید می کرد. نیزه های گل زرد آرام آرام همه جا را نشانه می گرفتند و گرما و نور نثار می کردند و دقیقه ها پشت سر هم لذت بخش می شدند.

در این صبح بامی، نسرین اندکی دیر تر از خواب بیدار شد. در چشمانش هنوز سنگینی خواب شب به جا مانده بود و پلک ها و مژه هایش جلو هر دو چشمش پرده کشیده بودند. با کف دست راست پشت چشمان خود را مالید تا خون بیداری در آن ها بدمد. به آهستگی از جا برخاست، پنجره را گشود تا هوای تازه و پاک به داخل اتاق راه یابد. نیم نگاهی به بیرون انداخت و از چشم روز نور نوشید، پس از چند دقیقه پنجره را بست و رفت که دست و روی و دندان های خود را بشوید و گیسوان دراز و غلو و سیاه و مشکی خود را مرتب کند.

ادامه خواندن پرونده ی پیدا؟ داستان کوتاه : غفار عریف

په ځای دی چی ۱۲۵۲ لمریز هجری کال چی در امیر شیرعلی د واکمنی  سره سمون خوری، افغانستان کی د رسنیو د زیږون کال نومول شوی دی.

په ۱۸۷۳ لمریز کال کی “شمس النهار” اخبار لومړنی ستوری وه چی د افغانستان در ژورنالیزم آسمان کی شکاره شو.

پاڼه د افغانستان لیټوګرافی چاپنځای کی طبع کیده او مسئول مدیر یی ښاغلی مرزا عبدالعلی وه.

د امیر شیرعلی خان د مړینی سره سم د “شمس النهار” خپریدل هم بند شول.

په ۱۹۰۱ کال کی کله چی امیر حبیب الله خان واک ته ورسید مطبوعاتو یوه نوی بڼه غوره کړه.

ادامه خواندن تاریخچه مختصر رسانه ها در افغانستان؛ افغانستان کی د رسنیو لنډه تاریخچه : داکتر ناصر اوریا

بدروزی و بدبختی و ادبار همین است

در بستر غم زیستن انگار همین است

گویند لب از لب نگشایید در این‌جا

هشدار همین باشد و اخطار همین است

گویند زنان حقِ نظر هیچ ندارند

فرهنگ عقب مانده‌ی اعصار همین است

ادامه خواندن روز من تو آی وطن دارهمین است ؛ شعراز : میرزاابوالپشم

اگر هر کس از بهر کاری آفریده شده باشد، او برای داستان‌آوری آمده است. بسیاری از مقالات، نامه‌ها، ایمیل‌ها و سخنانش هوای داستانی دارند. دخت هریواست. در مهری هروی، عایشۀ درانی و دانشگاه کابل آموزش دیده و دیری‌ست دور از کشور زندگی می‌کند. چهل داستان کوتاه و دو رمان نوشته، آغازگر و تهداب‌گذار کانون فرهنگی جامی و فصل‌نامۀ ادبی “شمیـره” است و فراتر از این‌ها نماد فروتنی.

گیرایی داستان‌هایش – به ویژه هنگام سیماپردازی – یگانه است. روزی او را دیدم و راز را از خودش پرسیدم. گفت: در خانه کتاب زیاد داشتیم. فضای خانوادگی ما محیط مطالعه بود. هرچه را از الماری برمی‌داشتم، با شوق می‌خواندم. توأم با خواندن، به شکل طبیعی ذوق نوشتن هم در من جوانه می‌زد. در نوجوانی متوجه شدم که از داستان‌های حقیقی زیادتر خوشم می‌آید. این موضوع مرا تدریجاً به سمت خاصی کشاند: فکر می‌کردم نوشتن یعنی به قلم آوردن آنچه که ریشه در واقعیت داشته و اتفاق افتاده باشد. شاید رسیدن به همین نتیجۀ ذهنی مرا از نوشته‌های تخیلی که حس می‌کردم غالباً غیرواقعی اند، فاصله می‌داد.

ادامه خواندن زن و روزن  در داستان‌های محبوبه تیموری : دکتور صبورالله سیاه سنگ

با تقدیم احترام فایقه 

انجمن حقوقدانان افغان منحیث یک نهاد مسلکی وظیفه مبرم خود می‌داند تا موارد آتی مربوط به سرنوشت مادروطن ما را به توجه جلالتمآب شما، جامعه بین‌المللی و مردم مظلوم ما برساند.

این موارد با درک از رسالت انجمن در قبال افغانستان و مردم مظلوم آن، مبتنی بر منافع و مصالح علیای کشور مطرح می‌گردد. 

اداره سرپرست طالبان که دین، آیین، حقوق و آزادی‌های مدنی مردم را بگروگان گرفته اند، بخاطر دیدگاه خاص دیوبندی و متحجرانه زعامت شان از دین مبین اسلام که مجموع جهان و کشورهای اسلامی را متعجب ساخته است، درین حدود دو سال نتوانسته است، بحران بزرگ حقوقی را مهار، مشروعیت ملی را حاصل و مورد شناخت بین‌المللی قرار گیرند. در نتیجه افغانستان بحیث کشور فاقد دولت مشروع و منبعث از ارادۀ آزاد مردم، با انزوای بین‌المللی مواجه شده است.

ادامه خواندن نامه سرگشادۀ انجمن حقوقدانان افغان ؛ جلالتمآب سرمنشی سازمان ملل متحد!« اول جولای 2023م » : انجمن حقوقدانان افغان 

سال ها شد من در این غربت سرا تنها غریب 

نیست‌ جز بیچاره گی و حسرت اینجا با غریب 

چند باید پرورد امید عودت بر وطن 

زانکه سوزد هر نفس در آتش سوداگر غریب  

ادامه خواندن کوله بار حسرت : شعر از استاد محمد اسحاق ثنا

سخت است درين غمكده ازعيد سخن گفت 

دشوار تر اســت حرف گلستـان چمن گفـت

آن خـانه و كاشـانه ى مــردم شـده اشغال

از تشــنه و آواره به كـوهسـار و دمن گفت

ادامه خواندن عیــــــد : هه هه هه !!؟؟… شعر ازعلیمی

سلام سنگی، هنرپیشۀ شهیرسینمای افغانستان است که اینک باعمرتقریباً شصت وپنج ساله گی هنوزهم ماشاالله با قامت استوار، همان موهای بلند ومجعد، چشمان کشش دار، صلابت صدا، سیمای پُر ازوقار ودر میان آنهمه مواصفات ظاهری باقلبی آگنده ازمحبت ومهربانی،  درشهر ملبورن ایالت ویکتوریای (استرالیا) به سر میبرند.

روزی پس از طی مسافۀ نزدیک به یک هزار کیلومتر از سیدنی به ملبورن، دریافتم که این هنرمند گرامی به شهر ملبورن تشریف دارند.

ادامه خواندن سلام سنگی هنر پیشه شهیر سینما : آیندهسازان سینمای نوین افغانستان ؛ نوشته از احمد نوری

وطنداران عزیز ! 

نظر به تسلسل معرفی شخصیت های آگاه ، شریف ، صادق ، با وجدان، و وطن دوست  اکنون شخصیت را به معرفی می گیرم که سرکار می خواست غرورش را بشکنانند و انرا به مرد افسانه تبدیل کند زیرا عاشق وطن ، عدالت خواه و مبارز بود که همیش در انزوا قرار داشت.

این شخصیت بزرگ محمد انور انقلاب است . از دوستان ، خانواده و کسانیکه از ایشان معلومات دارند خواهش می نمایم در مورد  زادگاه ، سال تولد ،تعلیمات ابتدایی ، و ظیفه معلمی بر علاوه مکتب عاشقان عارفان  کدام مکتب دیگر و سال وفاتش را بنویسند ممنون و مشکور  می شوم .

ادامه خواندن زندگینامه محمد انور انقلاب : نوشتهء امان کبیری

سرزمین چین تاریخ بسا باستانی دارد. در این سرزمین نخستین خط یا دبیره تصویری پس  از مصریان پدیدار شده است ، تسایلون چینی در سال ۱۵۰ ترسایی کاغذ را ساخت و چین در حقیقت جایگاه بزرگی در تمدن بشری دارد.

زبان فارسی دری که زمانی زبان جهانی بود ، در دوران شاهان تانگ  برخی درباریان آن را می دانستند و گاه گاهی با آن سخن می راندند. 

به روایت مارکوپولو هنگامی که در دربار خاقان چین شرفیاب شد،در دربار خاقان با درباریان به زبان فارسی سخن می زد. یکی از منابع بسیار جالب دیگری که به نقش زبان فارسی در دربار چین پرداخته است ، ابن بطوطه نویسنده مشهور مراکشی است که در سفر ۲۷ ساله اش در  اقصا نقاط جهان  از چین نیز دیدن نموده است. 

ادامه خواندن زبان فارسی درچین : نوشتهء دکتور حمیدالله مفید

خواستارِ کلچه و نانم، که نیست

قابلی و مرغِ بریانم که نیست

پشت بُرّانی دلم بی‌تاب شد 

عاشقِ گلپیِ لغمانم، که نیست

ادامه خواندن اولاد غریب : شعر از هارون یوسفی

استاد محمد حسین سرآهنگ مشهور به سرتاج موسیقی و بابای موسیقی افغانستان

او فرزند استاد غلام حسین بود و در سال ۱۳۰۲ خورشیدی در کوچه خواجه خوردک یا خرابات کابل متولد گردید. او در جریان دروس ابتدائی مکتب به فراگیری علم موسیقی نزد پدر آغاز کرد. پدرش متوجه استعداد او در موسیقی شد و او را به هند برد تا شاگرد استاد عاشق علی خان بنیانگذار مکتب موسیقی پیتاله گردد. محمد حسین شانزده سال پای درس استاد عاشق علی خان نشست و با گنجینه‌ای از علم موسیقی به وطن بازگشت و از همان آغاز تأسیس رادیو کابل همکار هنری رادیو بود.

ادامه خواندن امروز سالروز درگذشت استاد محمد حسین سرآهنگ  : ساهل رسا

امروز دهم جون مصادف است به وفات اسکندر مقدونی که درراه برگشت به مقدونیه در شهر بابل شرق میانه به عمر سی ودو سالگی درگذشت. او که نخست وارد وادی ارغنداب شده بود در آنجا شهری را بنام اسکندریه و بعد با اقامت خود و لشکریانش،شهر های دیگری راچون: بگرام ، کاپیسا و تخار را بنام اسکندریه و یک معبد را به نام آی خانم بناکرد.

اسکندر که اولین مرتبه وارد افغانستان شد از دیدن افتابه و لگن متحیر گردید ودستور داد تاازین افتابه لگن ها به مقدونیه ببرند وازآن شبیه سازی کنند، چون درگذشت دنیای غرب هم از نعمت افتابه و لگن محروم ماند. این وسیله ای که اکنون به فراموشی سپرده شده است برای شست و شوی دست ها پیش از غذا و بعد از صرف غذا استفاده می نمایند در عصر هخامنشی ها اختراع شده بود.

ادامه خواندن یادی از آفتابه و لگن: نصرالدین سلجوقی

داستان سیاسی-تاریخی «د ځواک د ارهټ منگوټي»-که نویسنده آن را با عنوان «اژدهای خفته» برای ترجمه فارسی-دری برگزید، توسط محترم عبدالوکیل سوله مل، نویسنده و فعال اجتماعی و مدنی نوشته شده است که تا امروز چندین جلد از مجموعۀ کتاب ها و داستان های وی به چاپ رسیده است. بنا به درخواست و پیشنهاد نویسنده، آن را از پشتو به فارسی-دری ترجمه کردم که تقدیم دوستان و هموطنان گرامی می کنم.

پاچاگل دستش را روی سبیلِ درازش کشید، پرچمِ سرخِ کوچکِ روی میز را به طرف دیگرِ میز هل داد، به تصویرِ بزرگِ رهبرِ حزب که به دیوار آویزان شده بود نگاه کرد، کتابِ جدیدی به نام «زندگی نوین» را که تا نیمه خوانده بود، کنار گذاشت. بلند شد با قدمهای سریع به سمتِ در رفت تا برود بیرون و سیگارش را روشن کند، در را باز کرد، اما دوباره بَست، چرخید، پنجرۀ بزرگِ دفتر را باز کرد، ایستاد و سیگاری روشن کرد. او حتی اولین دود را داخل سینه اش نبرد که تلفن زنگ زد، دوید، گوشی را برداشت:

سلام، رفیق پاچاگل!

هنوز جوابِ سلام را نداده بود که دستور داده شد: یک بار بیا…

سیگارِ روشن را برداشت، گذاشت در دهانش، اما دوباره با سرعت گذاشت و بیرون رفت. مستقیم به طبقه دوم رفت تا قوماندان را ملاقات کند. پس از سلام، روبه روی قوماندان که با کسی تلفنی صحبت می کرد، ایستاد، قوماندان به او اشاره کرد که بنشیند. به محض اینکه تلیفون را قطع کرد، او را صدا زد:

– می دانی چرا احضارت کردم؟

او حیران شد. نمی دانست چگونه به سوال قوماندان پاسخ دهد. به فکر رفت. قوماندان صندلی چرخدارِ خود را چرخاند. دوباره با او روبرو شد. دستش را دراز کرد و به این طرف و آن طرف تکان داد، انگار که توجهش را به چیزی معطوف کند:

– چه تغییراتی در دفتر می بینی؟

ادامه خواندن اژدهای خفته نویسنده: عبدالوکیل سوله مل:مترجم؛ عبدالقدیر فضلی

ولتر از همه سلامها و احترامات تقدیم تان باد !

بعد اینکه :

به یقین بدانید که سعادت در دانش، مطالعه، اندوختن علوم وآموزش فنون است. دانش سیرت و شخصیت شما را تکامل، جوهر و جلایش میبخشد. متاسفانه درین اواخر علاقه به کتاب و مطالعه کم گردیده است. عدۀ محدودی متعلم و محصل  اگر  سروکاری با کتاب و مطالعه نیز دارند، با صد افسوس باید گفت که کافی نبوده، فقط به خاطر (کامیابی در امتحان) و (بدست آوردن شهادتنامه)است. اوضاع پریشان کشور دلیل شده نمیتواند که شما به آموزش و مطالعه بیعلاقه و کتاب را کنار بگذارید. این طرز فکر اشتباه بزرگ تان خواهد بود. چه نسلهای گذشته ی ما بعضاً با اوضاع به مراتب دشوار تر از امروز روبرو شده بودند، ولی ارزش علم ودانش و علاقه به کتاب و مطالعه را  کنار نگذاشته بودند.

ادامه خواندن سخنی با جوانان رشید وطن : پوهاند محمد بشیر دودیال

روزمقدس جهانی مادر را به مادران شریف وزحمتکش افغانستان وجهان تبریک وتهنیت میگویم .

مادر نام مقدسی است که با شنیدن آن ، بنای خلقت ذاتی انسان ، گوهرپیدایش ،بنیاد هستی وکلیه ارزشهای حیاتی وخلاقیت ، جوهرفداکاری وگرامی داشت ازموجودی بنام مادر در ذهن انسان تداعی میشود.

همین مادر هست که با یک دست گهواره وبا دست دیگرش جهانی را می جنباند.

وقتی گفته میشود انسان وجامعه ،معلوم است که مادرهم مظهر پیدایش انسان وهم ایجادگر جامعه میباشد. بنا بر آن مادران علاوه براعجاز خلقت پیدایش انسان بلکه در تعین سر نوشت جامعه نقش تعین کننده واساسی دارد . بنا بر آن این روز گرامی بمثابه مقدس ترین روزوگرامیداشت ازین روز یعنی روز فرخنده وپرمیمنت مادر با افتخارترین روز درتاریخ بشریت محسوب میشود.

ادامه خواندن روز جهانی مادر و شعری بنام مادراز: وکیل کوچی

عدالت، انصاف و انصاف سیزلیک حقیده مقاللر

ضرب المثل هاییکه در باره ی عدالت ، انصاف و بی انصافی گفته شده است

خطانینگ یؤلداشی- جزا

رفیق خطاکار، جزاست

یورسنگ سیاق
ییرسن تیاق
هرکه به  خطا رود

ادامه خواندن ضربالمثل های تورکی اوزبیکی : دکتور فیض الله ایماق

این تقدیر نامه ، از طرف رییس این اتحادیه باشنده ی  امریکا ، به ایماق تفویض گردید. 

کمینه ، این تقدیر نامه ی اتحادیه ی هنرمندان افغانستان را با نظر قدر نگریسته ، از اینکه من حقیر و فقیر و سراسر تقصیر را لایق این تقدیر نامه دانستند از محترم نوری صاحب رییس جوان و جدید این اتحادیه ابراز سپاس نموده، مراتب تشکرات قلبی خویش را به حضور شان تقدیم میدارم 

دربارهیت اریخچه این اتحادیه وعضویتم به اتحادیه ی مذکوربایدگفت : 

ادامه خواندن تقدر نامه ی هنرمندان أفغانستان : دکتور فیض الله ایماق

سعدیا مرد نیکو نام نمیرد هرگز — مرده آن که نامش  به  نیکویی  نبرد 

عنوان فوق  مربوط  به شخص  می باشد که  تا پای  جان  در مورد  مردم ؛ هنر و فرهنگ  وطنش قلم  زد تا اینکه قلم  به فریاد رسید و فردا زندگی  را از وی  گرفت. 

جلال نورانی از نامش پیداست  که نورافشان  تاریکی های  روزگار بود. تولد وی در  ۱۳۲۷ خورشیدی  برابر  ۲۲جولای  ۱۹۴۸ میلادی – وفات  ۲۷  حمل  ۱۳۹۶ خورشيد  برابر ۲۷ مارچ  ۲۰۱۷ م-  بود.   

او چندین  اثر  نایاب  و با ارزش  برای نسل  اینده  کشورش هدیه  کرده است.   

ارزشمندی  کارهای یک  نویسنده ؛ شاعر ؛ نقاش و طنز پرداز بیشتر از این جهت برجسته  میگردد که  چقدر در خدمت مردمش  بوده و کار های  علمی  و فرهنگیش  چه  تاثیر بالای  جامعه  داشته  است.

شاد زیستن کار هر شخص است  اما دلی  را شاد ساختن  کاریست  بس دشوار.از این  جهت  هنر طنز ن ویسی  هنر عالیست.نورانی کسی  بود که شب ها نور چشمش  را به  نور افشانی قلمش یکجا با خون دل می آمیخت تا فردا که  مردمش از خواب  بیدار می شوند؛ با خواندن  نوشته وی  لب خندن برلب شان داشته باشند.

جلال نورانی  نخستين کسی  بود که آثار همه طنز پردازان  افغانستان را  در داخل  و خارج جمع  کرد  و به  استناد آن  روند  طنز  معاصر افغانستان را رقم  زد.  

ادامه خواندن چی کنم عادتم شده«جلال نورانی» ای هموبی چاره گک اس : نوشته ی ماریا دارو

نوروز وبهاران همه عزیزان به گوارایی وشادابی بهتر مبارک.

نوروز یکی از استثایی ترین جشن  های باستانی سرزمین ماست که با تعادل شب وروز، فرارسیدن بهار وسال نو هجری خورشیدیورویش وپویش گل وشگوفه وبیداری باغچه ها ودریاچه ها وپایان زمستان وآغاز بهار مصادفت دارد. نوروز جشن رستاخیز طبعیت وپایانزمهریر وسردی وگوارایی هوا است که در آن خداوند بزرگ نبوغ واستعداد لایتناهی خودرا برای بندگانش به نمایش می گذارد. نوروز نه مبلغ  کدام آیینی است ونه سخنگوی دین ومذهبی می باشد.  اما در متن خود پیام ها، رسم ورواج ها وباورهای شادی آفرین  فراوانی را ازسرزمین های غبار آلود اساطیری تا دورهٔ تاریخی به ما انتقال داده است. 

ادامه خواندن نه بوی نوروز است نه بهاری : گلچهره احمدی

  نو روز  و  نو  بهار  و  خزانت  خجسته  باد 

چنگ  اجل  ز  دامن  عمرت   گسسته  بود 

آبیکه  خضر  میخورد  از  چشمه ی  حیات 

روی    مبارک   تو   بدان   آب   شسته   باد 

خواننده گان ارجمند ! 

فرا رسیدن سال نو و نو روز عالم افروز را برای شما و خانواده های نجیب تان و مردم ستم کشیده ی افغانستان و تمام جهانیان از صمیم دل تبریک و شاد باش گفته،  سال ۱۴.۲  هجری شمسی را پر از سعادت و کامگاری آرزو می کنم. 

و اما در باره ی پیشنه ی نو روز باید گفت : 

ادامه خواندن نوروز : دکتور فیض الله ایماق